Eşyaya İlişkin Davalar: İstihkak, Müdahalenin Men’i, Elatmanın Önlenmesi
Giriş
Eşya hukuku, bireylerin eşyalar üzerindeki hâkimiyetlerini düzenleyen hukuk dalıdır. Bu hâkimiyetin korunması ise çeşitli dava türleriyle mümkündür. Medeni Kanun’un 683 ve devamı maddelerinde, mülkiyet hakkı ihlallerine karşı başvurulabilecek istihkak, müdahalenin men’i ve elatmanın önlenmesi davaları düzenlenmiştir. Bu davalar, mülkiyet hakkının korunmasına yönelik temel dava yollarını oluşturur.
1. İstihkak Davası (MK m.683)
Tanımı
İstihkak davası, bir kimsenin zilyetliğinde bulunan mal üzerinde mülkiyet iddiasında bulunan asıl malikin, bu malı geri almak için açtığı ayni davadır.
Özellikleri
- Davacı, malın maliki olduğunu ispat etmek zorundadır.
- Davalı ise sadece zilyettir, malın sahibi olmayabilir.
- Taşınır ve taşınmaz mallar için açılabilir.
- Ayni hakka dayanır.
- Hak düşürücü süreye bağlı değildir.
- Tespit ve iade sonucu doğurur.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
- Görevli mahkeme: Asliye hukuk mahkemesi
- Yetkili mahkeme: Davalının yerleşim yeri mahkemesi
2. Müdahalenin Men’i Davası (MK m.683)
Tanımı
Müdahalenin men’i davası, malike karşı haksız müdahalede bulunan kişilere karşı mülkiyet hakkını korumak amacıyla açılan davadır.
Şartları
- Davacının mülkiyet hakkı olması gerekir.
- Davalıdan gelen haksız bir fiil veya müdahale bulunmalıdır.
- Müdahalenin devam ediyor olması veya tekrarlanabilir nitelikte olması aranır.
Özellikleri
- Geçici veya kalıcı müdahalelere karşı açılabilir.
- Davacı, sadece haksız müdahaleyi ispatla yükümlüdür.
- Taşınır ve taşınmaz mallar için mümkündür.
- Davanın sonucu, müdahalenin sona erdirilmesi kararıdır.
3. Elatmanın Önlenmesi Davası
Tanımı
Elatmanın önlenmesi davası, özellikle taşınmazlar bakımından mülkiyet hakkına yapılan fiili müdahalelerin giderilmesi amacıyla açılan bir fiili el atma davasıdır.
Özellikleri
- Taşınmaz mal üzerinde uygulanır.
- Davacı, taşınmazın maliki olmalıdır.
- Davalı, taşınmaz üzerinde haksız fiili kullanımı olan kişidir (örneğin: duvar örme, park etme vb.).
- Dava, mülkiyet hakkına fiili müdahaleye dayanır.
- Müdahalenin devam etmesi şart değildir; geçmişte gerçekleşmiş olsa bile sonuç doğurur.
Uygulama Alanları
- Komşuluk hukuku ihlalleri
- Yol geçirme, taşma, gürültü gibi fiziki eylemler
- Özel mülkiyete ait taşınmaza yapılan inşaatlar
Davaların Karşılaştırılması
| Kriter | İstihkak Davası | Müdahalenin Men’i | Elatmanın Önlenmesi |
|---|---|---|---|
| Dayanak | Ayni hak (mülkiyet) | Haksız müdahale | Fiili el atma |
| Konusu | Malın iadesi | Müdahalenin kaldırılması | Fiili durumun ortadan kaldırılması |
| Davacı | Malın sahibi | Mülkiyet sahibi | Mülkiyet sahibi |
| Davalı | Zilyet | Müdahalede bulunan | El atan kişi |
| Uygulama Alanı | Taşınır/taşınmaz | Taşınır/taşınmaz | Taşınmaz |
Yargıtay Kararları
Yargıtay 1. HD, 2019/3187 E., 2020/924 K.
“Mülkiyet hakkı, haksız el atma ile ihlal edildiğinde, elatmanın önlenmesi davası açılabilir. Davacının malik olması yeterlidir.”
Yargıtay 14. HD, 2021/438 E., 2021/1183 K.
“Taşınır malın zilyetliğinde bulunan kişi, malike iade etmekle yükümlüdür. Malik tarafından açılan istihkak davası yerindedir.”
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
İstihkak davası kaç yıl içinde açılmalı?
Bu dava hak düşürücü süreye tabi değildir.
Elatmanın önlenmesi davası için malik olmak şart mı?
Evet, yalnızca malik tarafından açılabilir.
Müdahalenin men’i davası ile tazminat istenebilir mi?
Hayır, bu dava ayni niteliklidir. Ancak zarar varsa ayrıca tazminat davası açılabilir.
Taşınmazda haksız fiil sona ermişse el atmanın önlenmesi davası açılır mı?
Evet. Geçmiş müdahale de dava konusu yapılabilir.
ÖSYM Tarzı 10 Test Sorusu
1. Aşağıdakilerden hangisi istihkak davasının şartlarından biridir?
A) Davacının zilyet olması
B) Davalının malik olması
C) Davacının mülkiyet hakkı bulunması
D) Davacının kira sözleşmesi yapmış olması
E) Davalının kiracı olması
Cevap: C
2. Elatmanın önlenmesi davasında hangi koşul aranmaz?
A) Haksız fiil
B) Taşınmaz mal
C) Maliklik
D) Sözleşme
E) El atma
Cevap: D
3. Müdahalenin men’i davası aşağıdakilerden hangisine karşı açılır?
A) Tapu idaresine
B) Zilyede
C) Haksız müdahalede bulunan kişiye
D) Notere
E) Belediye encümenine
Cevap: C
4. Aşağıdakilerden hangisi taşınır malda açılabilecek davalardan biridir?
A) Tapu iptali davası
B) Elatmanın önlenmesi
C) Müdahalenin men’i
D) Kamulaştırma
E) İrtifak tesisi
Cevap: C
5. Aşağıdakilerden hangisi ayni hakka dayanır?
A) Kira alacağı
B) Menfi tespit
C) İstihkak davası
D) Vekâlet ücreti
E) Sebepsiz zenginleşme
Cevap: C
6. Elatmanın önlenmesi davası hangi mallar için açılabilir?
A) Sadece taşınırlar
B) Sadece kamu malları
C) Sadece taşınmazlar
D) Tüm eşyalar
E) Paralar
Cevap: C
7. İstihkak davasında mal kime aittir?
A) Davalıya
B) Mahkemeye
C) Devlete
D) Davacıya
E) Tapu idaresine
Cevap: D
8. Müdahalenin men’i davası açılması için müdahalenin hangi niteliği taşıması gerekir?
A) Sürekli olması
B) Geçici olması
C) Haksız olması
D) Yazılı olması
E) Onaylı olması
Cevap: C
9. Elatmanın önlenmesi davası hangi durumda açılmaz?
A) Taşınmazın işgal edilmesi
B) Bahçeye girilmesi
C) Evin çatısına izinsiz anten yerleştirme
D) Borcun ödenmemesi
E) Duvar örülmesi
Cevap: D
10. Aşağıdakilerden hangisi istihkak davasının sonucudur?
A) Mülkiyetin tapuya tescili
B) Elatmanın sona erdirilmesi
C) Malın iadesi
D) Haksız zenginleşme
E) Kira tahsili
Cevap: C
Bu içerik Avukat Gökhan Yağmur tarafından hazırlanmıştır.
Tüm medeni hukuk ders notları için ziyaret edin:
🔗 www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari
