Giriş: Sorumluluk, Güvenin Teminatıdır
Franchise sistemi, yalnızca franchise alanın değil, franchise verenin de ciddi yükümlülükler altına girdiği bir iş modelidir. Yaygın bir yanılgı, franchise verenin yalnızca marka sahibi olduğu ve hiçbir sorumluluğunun bulunmadığı yönündedir. Oysa ki franchise veren, sistemin işleyişi, standardizasyonun korunması, bilgi aktarımı ve sürekli destek gibi konularda birçok yükümlülük taşır.
Bu makalede franchise verenin yükümlülüklerini yasal çerçevede, uygulamadaki örneklerle ve Yargıtay kararları ışığında detaylandıracağız.
Franchise Veren Kimdir?
Franchise veren; ticari bir marka, işletme sistemi veya know-how sahibi olan ve bu unsurları belirli şartlarla kullanıma açan gerçek veya tüzel kişidir. Franchise veren, sistemin kurucusudur ve markanın başarısını sürdürebilmek için belirli görevleri yerine getirmek zorundadır.
Franchise Verenin Temel Sorumlulukları
1. Marka ve İşletme Sistemini Kullanıma Açma
Franchise verenin en temel yükümlülüğü, franchise alana markayı ve sistemini kullanma hakkı sağlamaktır. Bu kullanım, yazılı bir sözleşmeyle sınırlandırılmalı ve netleştirilmelidir.
Franchise alan, bu hakka dayanarak:
- Markayı kullanır,
- Sistem doğrultusunda iş yapar,
- Ortak standartlara uygun faaliyet gösterir.
Franchise veren, sistemin ve markanın işleyişini sürdürülebilir kılmakla yükümlüdür.
2. Eğitim ve Bilgilendirme
Franchise sisteminin başarılı şekilde yürütülmesi için franchise alanın yeterli bilgiye sahip olması gerekir. Bu nedenle franchise verenin;
- Ön açılış eğitimi,
- Operasyon eğitimi,
- Personel eğitimi,
- Satış-pazarlama teknikleri eğitimi,
- Finansal sistem ve yazılım eğitimi
vermesi gerekir.
Bu eğitimler yalnızca sözleşmenin başında değil, süreç içinde periyodik olarak da verilmelidir.
3. Sürekli Teknik ve İşletmesel Destek
Franchise alan, işletmesini sürdürebilmek için franchise verenden sürekli destek bekler. Bu destek;
- Ürün tedariki,
- Sistem güncellemeleri,
- Lojistik destek,
- Teknik altyapı desteği,
- Promosyon ve reklam desteği
şeklinde olabilir. Franchise veren bu alanlarda sistemini ihmal etmemelidir.
4. Markayı ve İmajı Koruma Yükümlülüğü
Franchise sisteminin gücü, markanın toplumdaki algısıyla doğrudan bağlantılıdır. Bu nedenle franchise veren;
- Markanın itibarını zedeleyecek faaliyetlerden kaçınmalı,
- Kalite standartlarını düşürmemeli,
- Tüketici şikâyetlerini dikkate almalı,
- Kamuoyundaki olumsuz algıyı düzeltici önlemler almalıdır.
Marka güvenilirliğinin zedelenmesi, franchise alanın cirosuna ve itibarına doğrudan zarar verebilir.
5. Coğrafi Koruma ve Rekabet Yasağına Uyma
Franchise veren, aynı bölgeye ikinci bir franchise şubesi vermeyeceğini taahhüt ettiyse, buna sadık kalmak zorundadır. Coğrafi koruma, franchise alan için güvenli yatırım anlamına gelir.
Aksi durumda:
- Haksız rekabet oluşur,
- Ciro düşer,
- Franchise alan zarar görür.
Yargıtay, bu konuda franchise alan lehine kararlar vermektedir.
6. Tedarik Zinciri ve Ürün Sağlama Sorumluluğu
Birçok franchise sisteminde ürünlerin merkezden ya da belirli tedarikçilerden alınması zorunludur. Franchise veren, bu ürünleri zamanında ve uygun kalitede sağlamalıdır.
Aksi durumda:
- İşletme sekteye uğrar,
- Müşteri memnuniyeti düşer,
- Franchise alan ticari zarara uğrar.
Bu gibi durumlar franchise verenin tazminat yükümlülüğünü doğurabilir.
7. Denetimlerde Adalet ve Şeffaflık
Franchise sözleşmeleri, franchise verene denetim hakkı tanır. Ancak bu denetim;
- Objektif olmalı,
- Ayrımcılık içermemeli,
- Gerekli bildirimlerle yapılmalı,
- Yasal çerçeveye uygun olmalıdır.
Franchise verenin, keyfi denetim ve ceza uygulamaları, kötü niyetli işlem kabul edilir ve sözleşmeye aykırılık oluşturur.
8. Reklam ve Tanıtım Yatırımı
Franchise veren, reklam katkı payı topluyorsa bu fonu:
- Ulusal çapta tanıtım,
- Dijital pazarlama,
- Marka imajı kampanyaları,
- Fuar ve etkinlik katılımları
için harcamalıdır. Bu fonun amacı dışında kullanılması hukuki ihtilaf yaratır.
Franchise Verenin Yükümlülüklerini İhlal Etmesi
Franchise veren yükümlülüklerini yerine getirmezse, franchise alanın çeşitli yasal hakları doğar:
- Sözleşmenin feshi
- Tazminat davası
- Haksız fiil tazminatı
- Sözleşmenin uyarlanması davası
Özellikle markanın imajının zedelenmesi, yargı nezdinde ciddi bir gerekçe olarak kabul edilmektedir.
Yargıtay Kararları Işığında Franchise Verenin Sorumluluğu
📌 Örnek Karar:
Yargıtay 11. HD, 2021/10458 E., 2022/7396 K.
“Franchise verenin, sistemin işlerliğini sağlayacak altyapıyı kurmaması, yeterli destek sunmaması ve marka itibarını zedeleyici eylemlerde bulunması, franchise alanın sözleşmeyi haklı nedenle feshetmesini gerektiren sebeplerdendir.”
Bu karar franchise verenin pasif tutumunun ciddi hukuki sorumluluk doğurabileceğini açıkça ortaya koymaktadır.
Uluslararası Uygulamalar
ABD, Almanya, İngiltere gibi franchise sistemlerinin geliştiği ülkelerde, franchise verenin yükümlülükleri ayrıntılı düzenlenmiştir. Özellikle:
- Franchise Disclosure Document (FDD) uygulaması,
- Sürekli eğitim zorunluluğu,
- Denetim standartları
gibi unsurlar, sistemin kurumsallığını sağlamaktadır. Türkiye’de bu konuda gelişim hâlen devam etmektedir.
Franchise Alanlar Ne Yapmalı?
Franchise almak isteyen girişimciler, franchise vereni seçerken sadece markanın bilinirliğine değil;
- Verdiği destek sistemine,
- Sözleşme yükümlülüklerine ne derece uyduğuna,
- Önceki franchise alanlarla ilişkisine,
- Eğitim ve denetim politikalarına
da dikkat etmelidir.
Sistemi düzgün çalıştırmayan bir franchise veren, en güçlü marka bile olsa uzun vadede zarara neden olabilir.
Sonuç: Franchise Veren Olmak Sorumluluk Getirir
Franchise vermek, sadece bir sözleşme imzalamak ya da bir markayı yaygınlaştırmak değildir. Aynı zamanda bir sistemi sürdürmek, desteklemek ve franchise alanların yatırımını korumak anlamına gelir. Başarılı bir franchise sistemi ancak her iki tarafın da yükümlülüklerini yerine getirmesiyle mümkündür.
Franchise veren bu sorumlulukları yerine getirmediğinde yalnızca sistem zarar görmez, marka da zamanla değer kaybeder.
Avukat Gökhan Yağmur ile Franchise Sözleşmeleriniz Güvencede
Franchise sözleşmeleri sadece karşılıklı iyi niyetle yürütülemez. Hukuki altyapısı güçlü olmayan bir sistem, ilk krizde dağılabilir. Franchise veren olarak tüm yükümlülüklerinizi bilmek, sözleşmenizi bu doğrultuda hazırlamak ve uygulamada dikkatli olmak zorundasınız.
Ben Av. Gökhan Yağmur olarak:
- Franchise sözleşmesi hazırlama ve denetleme
- Franchise verenin yasal yükümlülüklerinin tespiti
- Uyuşmazlık önleyici danışmanlık
- İtibar koruma stratejileri geliştirme
konularında yanınızdayım.
👉 Daha fazla bilgi ve profesyonel destek için:
🔗 www.gokhanyagmur.com
🔗 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 Hemen iletişime geçin: 0542 157 06 34
