Danıştay ve Yargıtay Kararlarıyla Franchise Hukuku
Giriş: Yargı İçtihatları Işığında Franchise İlişkilerinin Yorumlanması
Franchise sözleşmeleri, Türkiye’de doğrudan mevzuatla düzenlenmediğinden, bu alandaki uyuşmazlıklar genellikle Yargıtay ve Danıştay kararları üzerinden şekillenmektedir. Bu içtihatlar, franchise hukukunun uygulanmasında yön gösterici olup, taraflar arasındaki yükümlülüklerin kapsamını belirlemede büyük rol oynamaktadır.
Bu makalede, Yargıtay Hukuk Daireleri ve Danıştay kararları doğrultusunda franchise ilişkilerinin ne şekilde ele alındığını, hangi uyuşmazlıklarda hangi yaklaşımların benimsendiğini, sözleşmelerin geçerlilik ve fesih koşullarının nasıl değerlendirildiğini inceleyeceğiz. Özellikle yatırımcıların ve franchise verenlerin kararlarını daha sağlıklı alabilmeleri için önemli içtihatlara yer vereceğiz.
1. Franchise Hukukunda Yargıtay’ın Rolü
Yargıtay, franchise sözleşmelerini karma (sui generis) bir yapı olarak tanımlamaktadır. Bu yapı gereği sözleşmeler:
- Borçlar Hukuku,
- Ticaret Hukuku,
- Marka ve Sınai Mülkiyet Hukuku,
- Haksız Rekabet ve Tüketici Hukuku
kurallarıyla birlikte değerlendirilir.
Yargıtay kararları özellikle şu konularda belirleyici olmaktadır:
- Sözleşme geçerliliği ve yorumlanması
- Cezai şartların makullüğü
- Haksız fesih değerlendirmesi
- Rekabet yasağı ve gizlilik hükümleri
- Franchise sistemine uygunluk denetimi
2. Franchise Sözleşmesinin Niteliğine Dair Kararlar
📌 Yargıtay 11. Hukuk Dairesi – 2020/5473 E., 2021/2311 K.
“Franchise sözleşmesi, lisans, hizmet ve sürekli destek ögelerini bünyesinde barındıran karma bir sözleşme türüdür. Taraflar arasındaki ilişki bu çerçevede değerlendirilmelidir.”
Bu karar, franchise sözleşmesinin tipik bir sözleşme değil, birçok hukuki ögeyi birlikte barındıran bir yapı olduğunu teyit etmektedir.
3. Sözleşmenin Feshi ile İlgili Kararlar
📌 Yargıtay 15. Hukuk Dairesi – 2019/3203 E., 2020/4571 K.
“Franchise alan, franchise verenin gerekli desteği vermemesi ve markaya zarar vermesi nedeniyle sözleşmeyi haklı nedenle feshetmiştir. Bu fesih geçerli olup, cezai şart uygulanamaz.”
Bu karar, franchise verenin pasifliği ve sistem desteğini ihmal etmesi durumunda franchise alanın sözleşmeyi haklı olarak feshedebileceğini ortaya koymuştur.
4. Cezai Şart ve Tazminata İlişkin Kararlar
📌 Yargıtay 11. Hukuk Dairesi – 2021/7308 E., 2022/1462 K.
“Franchise sözleşmesinde düzenlenen cezai şart, sözleşmenin amacına aykırı, fahiş ve haksız yükümlülük doğuruyorsa, Borçlar Kanunu uyarınca tenkis edilebilir.”
Yargıtay, sözleşmelerdeki orantısız cezai şartları denetleyerek, franchise alanın mağduriyetini önlemeyi hedeflemektedir.
5. Rekabet Yasağı ve Sır Saklama Kararları
📌 Yargıtay 13. Hukuk Dairesi – 2020/10294 E., 2021/4230 K.
“Franchise sözleşmesinde yer alan rekabet yasağı, süre ve bölge bakımından makul sınırlar içinde olduğu sürece geçerlidir. Ancak aşırı ve süreklilik arz eden yasaklar geçersizdir.”
Bu karar, rekabet yasağının uygulanabilirlik şartlarını netleştirmiştir. Aksi halde yasak, ticaret özgürlüğüne müdahale sayılabilir.
6. Marka Kullanımı ve Tescil İlişkisi Kararları
📌 Yargıtay 11. Hukuk Dairesi – 2018/4234 E., 2019/6512 K.
“Franchise sözleşmesine konu olan markanın TÜRKPATENT nezdinde tescilli olmaması halinde, sözleşme geçerliliğini korumakla birlikte, franchise alanın kullanım hakkı zayıflamaktadır.”
Marka tescilinin önemi bu kararda vurgulanmıştır. Franchise verenin markasını tescil ettirmemesi, sistemin güvenilirliğini sarsar.
7. Coğrafi Koruma ve Bölge İhlalleri
📌 Yargıtay 11. Hukuk Dairesi – 2017/4783 E., 2018/3486 K.
“Franchise verenin, franchise alanın faaliyet gösterdiği bölgede aynı markayla yeni bir şube açması, coğrafi koruma ilkesine aykırıdır ve tazminat yükümlülüğü doğurur.”
Bu karar, yatırımcının coğrafi olarak korunmasını sağlayan hükümlerin ihlal edilmesinin sonuçlarını ortaya koymaktadır.
8. Tahkim ve Uyuşmazlık Çözüm Yollarına İlişkin Kararlar
📌 Yargıtay 15. Hukuk Dairesi – 2020/1872 E., 2021/6445 K.
“Franchise sözleşmesinde açıkça tahkim şartı yer alıyorsa, taraflar devlet mahkemelerine değil, öncelikle tahkim yoluna başvurmalıdır.”
Tahkim şartı barındıran sözleşmelerde, mahkeme yargısı devre dışı kalmakta ve taraflar hızlı, gizli ve uzmanlık temelli bir süreçle uyuşmazlıklarını çözmektedir.
9. Danıştay Kararlarında Franchise Uygulaması
Danıştay kararları genellikle kamu hizmeti, belediye iştirakleri veya kamu kaynaklarının kullanımını içeren franchise benzeri durumlarla ilgilidir. Ancak ticari franchise yapısına etkisi olan bazı kararlar da bulunmaktadır.
📌 Danıştay 13. Dairesi – 2019/3445 E., 2020/781 K.
“Belediyeye ait alanlarda faaliyet gösterecek franchise işletmeler, kamu hizmetinin aksamaması için standartlara uymalı ve denetimlere açık olmalıdır.”
Bu karar, kamuya açık alanlarda faaliyet gösteren franchise şubelerinin kamu düzenine uygun biçimde işletilmesi gerektiğini ortaya koymuştur.
Franchise Sözleşmesi Hazırlarken Yargı Kararlarının Önemi
Yargıtay ve Danıştay içtihatları, franchise sözleşmelerinin hazırlanmasında mutlaka dikkate alınmalıdır. Aksi halde:
- Geçersiz hükümler içeren bir sözleşme hazırlanabilir.
- Aşırı cezai şartlar yargı tarafından iptal edilebilir.
- Yetersiz coğrafi koruma yatırımcıyı mağdur edebilir.
- Haksız fesih tazminat yükümlülüğü doğurabilir.
- Rekabet yasağı, mahkemelerce geçersiz sayılabilir.
Franchise Veren ve Alan Ne Yapmalı?
Franchise verenler için:
- Coğrafi koruma ve destek yükümlülüklerini açık yazmalı.
- Cezai şartları makul seviyede tutmalı.
- Sözleşmede tahkim şartı kullanmalı.
- Marka tescilini yaptırmalı.
Franchise alanlar için:
- Hak ve yükümlülükleri detaylı incelemeli.
- Eğitim ve destek alacağı taahhütleri istemeli.
- Sözleşmenin fesih ve yenileme maddelerini dikkatle değerlendirmeli.
- Gerekirse yargı kararları doğrultusunda revize talep etmeli.
Sonuç: Yargı İçtihatları Rehberiniz Olsun
Franchise sözleşmeleri hazır bir şablonla değil, içtihatlarla şekillenen dinamik bir yapıyla oluşturulmalıdır. Yargıtay ve Danıştay kararları, hem franchise verenin hem de franchise alanın haklarını ve yükümlülüklerini belirlemede en güçlü referans kaynağıdır.
Ticari başarıyı uzun vadede sürdürülebilir kılmak için yasal altyapı ve yargı kararları ışığında hareket etmek şarttır.
Avukat Gökhan Yağmur ile Franchise Sözleşmeleriniz Yargı İçtihatlarına Uygun Olsun
Yargıtay ve Danıştay kararlarını dikkate almadan hazırlanan bir franchise sözleşmesi, en küçük ihtilafta yatırımcıya ciddi zararlar verebilir. Bu nedenle hukuki destek alarak sözleşmenizi hem mevzuata hem içtihatlara uygun hale getirmek büyük önem taşır.
Ben Av. Gökhan Yağmur olarak:
- Franchise sözleşmelerinin hazırlanması
- Yargıtay içtihatlarına uygunluk denetimi
- Uyuşmazlık çözümü ve tahkim süreçleri
- Marka ve rekabet hukuku danışmanlığı
konularında uzman desteği sunuyorum.
👉 Daha fazla bilgi için:
🔗 www.gokhanyagmur.com
🔗 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 Hemen danışmanlık almak için: 0542 157 06 34
