İdari Para Cezası Nedir? İtiraz Süreleri, Ödeme, Trafikten Men ve SGK Cezaları (Kesin Rehber)
İdari para cezası nedir, itiraz süresi kaç gündür, nereye başvurulur? Trafikten men, SGK idari para cezası, HGS–OGS ve sigara cezası dâhil tüm ayrıntılar tek rehberde. Açık, güncel ve uygulamaya dönük bilgilerle hemen inceleyin.
İdari Para Cezası Nedir?
İdari para cezası, devletin idari yapısı içinde yer alan kurumlar tarafından uygulanan parasal yaptırımlardır. İdari para cezası verebilecek kurumlar arasında bakanlıklar, belediyeler, emniyet birimleri, kaymakamlıklar, valilikler, Sosyal Güvenlik Kurumu ve çeşitli genel müdürlükler (örneğin, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü) bulunur. Mahkemelerin hükmettiği para yaptırımları ise tamamen farklı hukuki sonuçlar doğuran adli para cezası niteliğindedir ve idari para cezası kapsamında değerlendirilmez.
İdari Para Cezasının Kapsamı ve Tahsili
İdari para cezası, kabahat olarak nitelendirilen fiiller nedeniyle uygulanır ve ödenmediğinde hapis cezasına çevrilemez. İdari para cezası tahsil edilmediğinde, yalnızca icra yoluna gidilerek borçlunun malvarlığı üzerinde haciz işlemleri yürütülebilir. Uygulamada, çoğunlukla kişi adına kayıtlı taşınmazlara, araçlara veya banka hesaplarına haciz konulurken, konutlarda fiili haciz uygulanmamakta; zaten kanunen ev eşyaları haczedilememektedir.
İdari Para Cezasına Örnekler
İdari para cezası türlerine örnek olarak; trafik cezaları, SGK tarafından işverene kesilen cezalar, yoklama kaçağı veya bakaya kalma kabahatleri nedeniyle Askeri Ceza Kanunu uyarınca verilen yaptırımlar ve imar kirliliği sebebiyle belediye encümenince uygulanan para cezaları gösterilebilir. Bu örneklerin tamamı idari para cezası rejiminin tipik uygulama alanlarını oluşturur ve idari para cezası yaklaşımının pratik yansımalarını ortaya koyar. Böylece idari para cezası kavramının gündelik hayat ve işletme süreçlerindeki karşılığı somutlaşır.
Kabahatler Kanunu ve İdari Para Cezası
Kabahat niteliğindeki fiiller ve bunlara bağlanan idari para cezası yaptırımlarının genel hükümleri 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nda düzenlenmiştir. Söz konusu kanun, idari para cezasına ilişkin başvuru ve itiraz yollarında, özel kanunlarda yer alan hükümler varsa onların uygulanacağını; özel düzenleme yoksa Kabahatler Kanunu’ndaki genel hükümlerin geçerli olacağını belirtir. İdari para cezası bakımından yeni bir kanunla Kabahatler Kanunu hükümlerine aykırı bir düzenleme getirildiğinde ise, yeni kanundaki hükümler öncelikle uygulanır.
Tahsilat Genel Tebliği ve Uygulama Ayrıntıları
İdari para cezası uygulamasına dair ayrıntılar, 442 sayılı Tahsilat Genel Tebliği ile açıklığa kavuşturulmuştur. Böylelikle idari para cezası süreçlerinin tahsil yönü standart bir çerçeveye bağlanmıştır. Uygulamadaki yeknesaklık, idari para cezası işlemlerinin hukuki güvencesini de güçlendirir.
İdari Para Cezası Vermeye Yetkili Kamu Tüzel Kişileri
Kamu tüzel kişileri, görev alanlarına giren idari para cezası uygulamalarını 5326 sayılı Kanun’un genel esaslarına bağlı kalarak yürütür. İdari para cezası yetkisi, kamu tüzel kişilerinin fonksiyonları dikkate alınarak aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir. Bu sınıflandırma, idari para cezası kararlarının dayanağını ve kurumsal yetki çerçevesini görünür kılar.
Devlet Tüzel Kişiliği
Devlet tüzel kişiliğini oluşturan genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri idari para cezası uygulayabilir. TBMM, Cumhurbaşkanlığı, bakanlıklar, Yargıtay, Sayıştay, Danıştay ile Hâkimler ve Savcılar Kurulu bu kapsamdadır. Bu organlar, idari para cezası yetkisini mevzuatın verdiği sınırlar içinde kullanır.
İdari Kamu Kurumları
Devlet tüzel kişiliğinin tarihsel olarak yürüttüğü kimi hizmetler için kanunla kurulan idari kamu kurumları da idari para cezası uygulayabilir. Vakıflar Genel Müdürlüğü, Orman Genel Müdürlüğü ve Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü bu gruba örnektir. Bu kurumların idari para cezası yetkisi, kendi kuruluş kanunları ve ilgili mevzuattan kaynaklanır.
Mahalli İdareler
Mahalli müşterek ihtiyaçları karşılamak üzere kurulan il özel idareleri, belediyeler ve köyler de idari para cezası uygulayabilir. Mahalli idareler, kendi görev alanlarındaki kabahat fiilleri için idari para cezası tesis eder. Böylece yerel düzeyde idari para cezası mekanizması işlerlik kazanır.
İktisadi Kamu Kurumları
İktisadi faaliyet yürütmek amacıyla oluşturulan kamu tüzel kişileri de idari para cezası yetkisine sahiptir. TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü, Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü, Devlet Malzeme Ofisi Genel Müdürlüğü ve Boru Hatları ile Petrol Taşıma A.Ş. bu kurumlara örnek teşkil eder. Bu kurumların idari para cezası uygulamaları sektör düzenine uygunluk açısından önem taşır.
Sosyal Kamu Kurumları
İnsanların sosyal hak ve güvenliklerini temin için kurulan kamu tüzel kişileri, idari para cezası yetkisini de kullanabilir. Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) ve Sosyal Güvenlik Kurumu bu kategoriye dahildir. Bu kurumların idari para cezası kararları, sosyal güvenlik ve istihdam düzeninin korunmasına hizmet eder.
Bilimsel Kamu Kurumları
Bilimsel, teknik ve kültürel faaliyetleri yürütmek üzere kurulan özel bütçeli idareler de idari para cezası uygulayabilir. YÖK ve üniversiteler bu kapsamda değerlendirilir. Bu kurumlar, mevzuata aykırı fiiller karşısında idari para cezası tesis edebilir.
Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları
Zorunlu üyelik esasına dayanan ve meslek mensuplarının bağlı olduğu kurumlar da idari para cezası verebilir. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Türkiye Barolar Birliği, Eczacılar Birliği, Türk Tabipleri Birliği ve Türkiye Ziraat Odaları Birliği bu gruptadır. Bu kuruluşların idari para cezası uygulamaları, mesleki düzenin idamesi için araç niteliği taşır.
Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar
Serbest piyasanın düzenlenmesi, denetlenmesi ve tüketicilerin korunması amacıyla kurulan bağımsız idari otoriteler idari para cezası uygulayabilir. RTÜK, Telekomünikasyon Kurumu, SPK, BDDK, EPDK, Kamu İhale Kurumu, Rekabet Kurumu ile (III) sayılı cetvelde yer almayan Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu ve Şeker Kurumu bu kapsamdadır. Bu kurumların idari para cezası yetkisi, rekabet ilkeleri ve piyasa işleyişinin sağlanması bakımından kritik öneme sahiptir.
Yargı Organlarının Yetkisi (Kabahatler Kanunu)
5326 sayılı Kabahatler Kanunu, kabahat sayılan fiiller yönünden idari para cezası verme yetkisini Cumhuriyet savcıları ve mahkemelere de tanımıştır. Bu düzenleme, idari para cezası alanının yargısal süreçlerle kesiştiği hallerde uygulanır. Böylece idari para cezası kararlarının hukuki zemini genişletilmiştir.
İdari Para Cezası – Adli Para Cezası Ayrımı ve Ödenmeme Hâli
Adli para cezası sadece mahkemelerce bir suçun karşılığı olarak verilen yaptırımdır; idari para cezası ise idari kurumlar tarafından kabahat fiilleri nedeniyle uygulanır. Mahkemece hükmedilen adli para cezası ödenmezse hapse çevrilebilirken, idari para cezası ödenmediğinde yalnızca icra ve haciz süreçleri işletilebilir. Bu nedenle idari para cezası ödenmedi diye kişinin hürriyetinden yoksun bırakılması söz konusu değildir.
İdari Para Cezasına İtiraz Süresi
İdari para cezasına itiraz süresi genel olarak 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 27. maddesine göre 15 gündür ve süre, yaptırım kararının muhataba tebliğiyle başlar. Tebligatta itiraz süresi ve itiraz merciinin açıkça gösterilmesi gerekir; ancak uygulamada bu husus kimi zaman usulsüzdür. Bazı kurumların özel kanunlarında 15 günden farklı süreler öngörülebileceğinden, bu bilginin tebligatta yer alması ayrı bir önem taşır.
Süre Gösterilmemişse Uygulanacak Süre
Danıştay’ın içtihatlarına göre idari işlemlerde itiraz süresi muhataba bildirilmemişse 60 günlük süre uygulanır (Danıştay 14. Dairesi – 2013/697). İdari yaptırım kararlarında başvurulacak merci ve sürelerin gösterilmesi hukuki zorunluluktur ve Anayasa’nın bağlayıcılığının bir sonucudur. Bu zorunluluk, idari para cezası muhataplarının hak arama yollarını etkin biçimde kullanabilmesinin teminatıdır.
İdari Para Cezasına Nereye İtiraz Edilir?
Kabahatler Kanunu’nun 27. maddesi uyarınca idari para cezasına karşı Sulh Ceza Hakimliğine itiraz edilebilir. Ancak idari para cezasıyla birlikte başka bir idari yaptırım (örneğin işyeri kapatma) uygulanmışsa, görevli yargı mercii İdare Mahkemesidir. İdari para cezası dışında tek başına tesis edilen diğer idari yaptırımlar için de İdare Mahkemesinde iptal davası açılır.
Özel Kanunlarda İtiraz (Örnek: SGK)
Bazı kurumların verdiği idari para cezaları yönünden özel kanunlar idare mahkemesinde iptal davasını öngörebilir. SGK’nın uyguladığı idari para cezaları buna örnektir. Uygulamada yüksek meblağlı idari para cezası itirazlarında, sürecin bir avukat aracılığıyla yürütülmesi hak kaybı riskini azaltır.
Yoklama Kaçağı ve Bakaya İdari Para Cezaları
1111 sayılı Askerlik Kanunu’nun 86. maddesi uyarınca yoklama kaçağı ve bakaya fiilleri nedeniyle uygulanan yaptırım, idari para cezasıdır ve il/ilçe idare kurulları tarafından verilir. İlçe idare kurulları kaymakamlık, il idare kurulları ise valilik bünyesinde faaliyet gösterir. Bu kararlara karşı, tebliğden itibaren 15 gün içinde kararın verildiği yerin yetkili Sulh Ceza Hakimliğine itiraz edilebilir.
Tahsilin Ertelenmesi (Askerlik Sırasında)
Askeri Ceza Kanunu’ndaki özel düzenleme gereğince hakkında idari para cezası verilen kişi askerlik hizmeti içindeyse, idari para cezasının tahsili askerlik bitimine bırakılır. Bu düzenleme, idari para cezası tahsilinin fiilî hizmet koşullarıyla çakışmasını önler. Böylece idari para cezası tahsil süreci, askerlik statüsüyle uyumlu hale getirilir.
SGK İdari Para Cezalarına İtiraz
5510 sayılı Kanun’un 83, 85 ve 86. maddeleri SGK idari para cezalarında özel bir itiraz sistemi öngörür. SGK’nın idari para cezasına karşı doğrudan dava açılamaz; öncelikle SGK İdari Para Cezası İtiraz Komisyonuna, tebliğden itibaren 15 gün içinde bizzat veya iadeli taahhütlü mektupla başvurulmalıdır. Komisyon ret kararı verirse, ret tebliğinden itibaren 30 gün içinde İdare Mahkemesinde iptal davası açılır.
Prim Tahakkuklarına İtiraz ve Dava
Sigortasız çalıştırma, eksik gün veya eksik kazanç bildirimi nedeniyle tahakkuk ettirilen prim borçlarına karşı, tebliğden itibaren 1 ay içinde Ünite Prim Tahakkuk İtiraz Komisyonuna başvurulmalıdır. İtiraz reddedilirse, 1 ay içinde ilgili SGK İl Müdürlüğünün bulunduğu yerdeki İş Mahkemesinde dava açılır. Bu süreç, idari para cezası işlemleriyle bağlantılı prim tahakkuku uyuşmazlıklarının çözüm yolunu belirler.
Trafikten Men Kararları ve Süreler
Trafik idari para cezasına karşı yetkili merci Sulh Ceza Hakimliğidir. Ancak idari para cezasıyla birlikte aracın trafikten menine de karar verilmişse, bu karma işlem yönünden yetkili mahkeme, kararın verildiği yer İdare Mahkemesidir. İdare Mahkemesi, hem idari para cezası hem de trafikten men kararının iptali istemlerini birlikte değerlendirebilir ve dava açma süresi tebliğden itibaren 60 gündür.
Sürücü Belgesinin Geçici Olarak Geri Alınması
Sürücü belgesinin geri alınması, 2918 sayılı Kanun’un 112. maddesindeki özel düzenleme nedeniyle idari yaptırım olmakla birlikte Sulh Ceza Hakimliğine itiraz konusu yapılır. İtiraz süresi, idari yaptırım kararının alındığı günden başlayan 15 gündür. Eğer sürücü belgesinin geri alınması kararı, bir suç nedeniyle mahkeme tarafından verilmişse, itiraz CMK hükümlerine göre kararı veren mahkeme nezdinde yapılır.
HGS–OGS İdari Para Cezaları
HGS veya OGS kaynaklı idari para cezasına karşı, tebliğden itibaren 15 gün içerisinde ilgili Sulh Ceza Hakimliğine başvurulmalıdır. Uygulamada yetkili mahkemenin tespitine ilişkin tereddütler yaşanabildiğinden yetkisizlik kararları görülebilir. Bu nedenle başvuru, ihlalin gerçekleştiği yer itibarıyla bağlı adliyedeki Sulh Ceza Hakimliğine yapılmalıdır.
Sigara İçme İdari Para Cezaları
4207 sayılı Kanun’un 2. maddesi uyarınca belirli kapalı alanlarda sigara içilmesi yasaktır ve ihlal halinde idari para cezası uygulanır. Sağlık kuruluşları, eğitim kurumları, kültür mekânları, kapalı spor alanları, toplu taşıma araçları ve bekleme alanları ile kamu kurumlarında en az beş kişinin görev yaptığı kapalı mekânlar bu kapsamdadır. İdari para cezası, sigara içen kişi yanında, işletme niteliğindeki yerlerde işyeri sahibi hakkında da uygulanabilir.
Ödeme, İtiraz ve Süre
Sigara içme kaynaklı idari para cezası, ceza tutanağında gösterilen ödeme yerine—Mal Müdürlüklerine—ödenir; vergi daireleri ödeme yeri değildir. Örneğin Bakırköy’de kesilen ceza Bakırköy Mal Müdürlüğüne ödenebilir. Bu idari para cezasına itiraz, verildiği yerin bağlı olduğu Sulh Ceza Hakimliğinde, karar tarihinden itibaren 15 gün içinde yapılır.
İtiraz Dilekçesinin İçeriği
Sigara cezasına itiraz dilekçesinde; ceza tutanağının bilgileri, ihlale esas alınan olgular ve itirazı destekleyen deliller yer almalıdır. Sulh Ceza Hakimliği itirazı haklı bulursa idari para cezasını kaldırır. Bu süreç, idari para cezası kararlarının yargısal denetime açıklığını gösterir.
İdari Para Cezaları Nereye Ödenir?
İdari para cezaları kural olarak Mal Müdürlüklerine ödenir; bazı kurumlarca verilen idari para cezası ise doğrudan ilgili kurum tarafından tahsil edilir. Karmaşayı önlemek amacıyla, idari para cezası tebliğinde ödeme yerinin açıkça belirtilmesi zorunludur. İdari para cezasının 15 gün içinde peşin ödenmesi halinde ceza tutarının dörtte biri oranında indirim uygulanır.
Peşin Ödeme İndirimi ve İtiraz İlişkisi
Erken ödemeyle sağlanan indirim, idari para cezasına itiraz hakkını ortadan kaldırmaz; ancak ödemenin itirazdan önce yapılmış olması gerekir (5726 sayılı Kanun m.17/6). İtirazdan sonra yapılan ödemelerde dörtte bir oranındaki indirim uygulanmaz. SGK idari para cezaları bizzat kurum, bankalar veya PTT aracılığıyla tahsil edilirken; trafik cezaları vergi daireleri, bankalar veya PTT’ye ödenebilir.
İdari Para Cezası ve Adli Sicil Kaydı
İdari para cezası, adli sicil (sabıka) kaydına işlenmez. Çünkü idari para cezası kabahat fiillerine bağlanan idari yaptırımdır; adli sicil ise yalnızca suç karşılığı mahkemelerce verilen kesinleşmiş cezalar için tutulur. Bu ayrım, idari para cezası ile ceza hukuku yaptırımları arasındaki temel farkı yansıtır.
İdari Para Cezasının Mirasçılara İntikali
Ödenmeyen idari para cezası, cezaların şahsiliği ilkesi gereğince mirasçılara geçmez. Fiili işleyen kişi idari para cezasından sorumludur; kişi vefat ettiğinde idari para cezası infaz edilmeden ortadan kalkar. Danıştay İdari Davalar Genel Kurulu’nun 31/05/2007 tarihli, 2006/2194 esas ve 2007/1316 sayılı kararı ile 12 Mayıs 2007 tarihli, 26520 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 442 seri no.lu Tahsilat Genel Tebliği’nde de ölüm halinde idari para cezalarının tahsiline ilişkin bu yaklaşım benimsenmiştir.
Yargıtay Kararı Örneği
Yargıtay 7. Ceza Dairesi’nin K.2022/8891 sayılı kararında, kabahatli kişinin idari para cezası tutanağının düzenlendiği 09/02/2021 tarihinde vefat etmiş olması nedeniyle idari para cezasının mirasçılardan tahsil edilemeyeceği belirtilmiştir. Bu içtihat, cezaların şahsiliği ilkesinin idari para cezası alanındaki uygulanmasına açıklık getirir. Böylelikle idari para cezası borçlarının terekeye yüklenmesi önlenmiş olur
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
