DÖRDÜNCÜ (4) BÖLÜM – HÂKİMİN DAVAYA BAKAMAMASI VE REDDİ- CMK DERS NOTLARI
Ceza Muhakemesi Kanunu’nda hâkimin davaya bakamayacağı hâller ve hâkimin reddi kurumunun ayrıntılı biçimde açıklandığı bu bölümde; tarafsızlık ilkesi, objektif yargılama güvencesi, hâkimin yasaklılığı, çekinme ve reddi sebepleri, reddin usulü ve sonuçları ele alınmaktadır. CMK m. 22-31 hükümlerine uygun olarak hazırlanan bu ders notları, yargılamada adil yargılanma hakkının korunması ve yargısal tarafsızlığın sağlanması açısından temel öneme sahiptir. Hukuk öğrencileri, hâkimlik-savcılık adayları ve uygulamacılar için güncel, açıklayıcı ve sınav odaklı CMK ders notlarıdır.
HÂKİMİN DAVAYA BAKAMAMASI VE REDDİ- CMK DERS NOTLARI
Ceza muhakemesinde yargılama faaliyetinin güvenilirliği, ancak yargı makamlarının tarafsızlığıyla mümkündür. Hâkimin ön yargıdan uzak, objektif bir biçimde karar verebilmesi adil yargılanmanın olmazsa olmaz koşuludur. Bu sebeple bazı durumlarda hâkimin davaya bakması yasaklanmış, bazı hâllerde ise tarafların talebiyle hâkimin reddine imkân tanınmıştır.
Bu bölümde, hâkimin davaya bakamayacağı durumlar, reddi hâl ve çekinme usulleri ayrıntılı olarak incelenmektedir.
Hâkimin Davaya Bakamayacağı Hâller
Kanun koyucu, tarafsızlık şüphesinin kuvvetli olduğu durumlarda hâkimin davaya bakamayacağını açıkça düzenlemiştir.
Bu hâller Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 22. maddesinde sayılmıştır. Aşağıdaki durumlarda hâkim, davaya bakamaz ve bu konuda karar verme yetkisine sahip değildir:
- Hâkim, davada mağdur, şüpheli, sanık veya katılan sıfatına sahipse,
- Hâkim veya eşi, suçtan doğrudan zarar görmüşse,
- Hâkim, taraflardan biriyle evlilik bağı kalksa bile akrabalık ilişkisi içindeyse,
- Hâkim, daha önce aynı davada tanık, bilirkişi, Cumhuriyet savcısı, kolluk görevlisi, avukat veya vekil sıfatıyla görev yapmışsa,
- Hâkim, aynı davaya ilişkin olarak önceki bir karara katılmışsa (örneğin bozma sonrası aynı hâkimin yeniden yargılama yapması).
Not: Bu hâllerin varlığı, kararın kesinleşmesine kadar ileri sürülebilir. Hâkimin bu durumlarda görev yapması mutlak hukuka aykırılık oluşturur.
Yargılamaya Katılamayacak Hâkim
Ceza muhakemesi sisteminde aynı hâkimin, davanın birden fazla aşamasında görev yapması, tarafsızlık ilkesini zedeler.
Bu nedenle, önceki aşamalarda görev yapmış hâkimin, sonradan aynı dosyada yer alması yasaktır.
Örneğin:
- Tutuklama kararı veren hâkim, aynı dosyada hüküm kuramaz.
- İddianameyi kabul eden hâkim, aynı davada hüküm vermeye katılamaz.
- İstinaf veya temyiz aşamasında daha önce görev alan hâkim, bozma sonrası aynı dosyada görev yapamaz.
Bu düzenleme, ön yargı ihtimalini ortadan kaldırmayı amaçlar.
Hâkimin Reddi (Redd-i Hâkim)
Taraflar, hâkimin tarafsızlığı konusunda kuşku duyduklarında, onun davaya bakmamasını isteyebilirler. Bu kuruma “redd-i hâkim” denir.
Red talebi, yargılamada objektif tarafsızlık algısını korumayı hedefler.
Red Nedenleri
Red nedenleri, genellikle hâkimin davayla kişisel veya duygusal bağının bulunmasıyla ilgilidir. Örneğin:
- Hâkimin taraflardan biriyle dostluk veya husumet ilişkisi olması,
- Hâkimin, taraflardan birinin avukatıyla yakın sosyal ilişki içinde bulunması,
- Hâkimin, davayla ilgili ön yargılı beyanlarda bulunması,
- Hâkimin, aynı olaya ilişkin başka bir dosyada görüş bildirmiş olması.
Örnek: Hâkim, sosyal medyada davayla ilgili görüş paylaşmışsa, tarafsızlık şüphesi oluşur ve reddedilmesi mümkündür.
Red Talebinin Usulü ve Süresi
Red talebi, yargılamaya katılan taraflarca yapılabilir. Şüpheli, sanık, katılan, vekil veya müdafi bu talepte bulunabilir.
Talep, yazılı veya tutanağa geçirilmek suretiyle mahkemeye sunulur.
Red, iki farklı zamanda ileri sürülebilir:
- Yargılamadan önce – hâkimin tarafsızlığına ilişkin şüphe varsa, ilk celseden önce yapılır.
- Yargılama sırasında – sonradan ortaya çıkan bir neden varsa, öğrenilmesinden itibaren 7 gün içinde yapılmalıdır.
Red talebinde bulunan taraf, gerekçesini ve delillerini açıkça belirtmek zorundadır.
“Hâkimin bana soğuk davrandığı” gibi soyut gerekçeler reddedilir.
Red Talebinin İncelenmesi ve Karara Bağlanması
Red talebi, öncelikle reddedilen hâkim tarafından değerlendirilmez.
Talep, aynı mahkemedeki diğer hâkim ya da bir üst mahkeme tarafından incelenir.
İnceleme sonucunda:
- Talep kabul edilirse, reddedilen hâkim dosyadan el çeker.
- Talep yerinde görülmezse, reddedilen hâkim görevine devam eder.
- Talep kötü niyetli ise, talepte bulunan tarafa disiplin para cezası verilebilir.
Uygulama Notu: Red talebi, yargılamayı durdurmaz; ancak mahkeme gerekli görürse duruşmayı erteleyebilir.
Hâkimin Çekinmesi
Hâkim, tarafsız davranamayacağına inanıyorsa, davadan kendiliğinden çekilebilir.
Çekinme, redden farklı olarak tarafların istemiyle değil, hâkimin kendi vicdani değerlendirmesiyle olur.
Çekinme talebi, mahkeme başkanı veya üst merci tarafından karara bağlanır.
Örnek: Hâkim, çocukluk arkadaşı olan bir sanığın yargılandığı davada, tarafsızlığını koruyamayacağını düşünüyorsa, davadan çekinmelidir.
Hâkimin Reddi veya Çekinmesi Hâlinde Yeni Hâkimin Belirlenmesi
Red veya çekinme kabul edildiğinde, o hâkim dosyadan el çeker ve mahkeme başkanı veya en yakın mahkeme yeni hâkimi görevlendirir.
Yargılamada gecikme yaşanmaması için bu atama derhâl yapılır.
Hâkimin Reddi Talebinin Geri Çevrilmesi
Aşağıdaki durumlarda red talebi doğrudan reddedilir:
- Süresi içinde yapılmamışsa,
- Soyut veya dayanaksız iddialara dayanıyorsa,
- Aynı hâkime daha önce reddedilip sonuçlanmış talepler yenileniyorsa,
- Davayı uzatmak amacıyla kötüye kullanılıyorsa.
Bu durumda red talebinde bulunan kişi hakkında, CMK m. 31 uyarınca disiplin cezası uygulanabilir.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
