Giriş: Franchise Sistemine Katılmanın İlk Adımı
Franchise sistemine dahil olmak isteyen girişimcilerin karşılaştığı ilk mali kalemlerden biri franchise giriş bedelidir. İngilizce’de “entry fee” veya “initial franchise fee” olarak bilinen bu bedel, franchise sözleşmesinin imzalanması ve sisteme katılım için ödenmesi gereken peşin bir ücrettir.
Franchise giriş bedeli, yalnızca markayı kullanma izninden ibaret değildir; aynı zamanda markanın tanınırlığı, sistem altyapısı, eğitim hizmetleri, başlangıç destekleri gibi unsurları da kapsar. Bu yazımızda franchise giriş bedelinin ne anlama geldiğini, nasıl belirlendiğini, hangi hizmetleri kapsadığını ve hukuki boyutlarını detaylı şekilde ele alacağız.
Franchise Giriş Bedeli Nedir?
Franchise giriş bedeli, bir girişimcinin (franchise alanın) belirli bir markanın franchise sistemine dahil olabilmek için franchise verene ödediği başlangıç ücretidir. Bu bedel, genellikle:
- Peşin olarak ödenir,
- İade edilmez,
- Sözleşme imzalanmadan önce tahsil edilir,
- Sistem kullanım hakkını, marka değerini ve başlangıç hizmetlerini içerir.
Bu ödeme, franchise sistemine katılımın “bilet ücreti” olarak da nitelendirilebilir.
Giriş Bedeli ile Royalty Arasındaki Fark
Franchise sisteminde iki temel ödeme kalemi vardır:
| Giriş Bedeli (Entry Fee) | Royalty (Sürekli Ödeme) |
|---|---|
| Sisteme ilk girişte ödenir | İşletme faaliyeti boyunca düzenli olarak ödenir |
| Genellikle sabittir | Genellikle ciro üzerinden oranla hesaplanır |
| Eğitim, kurulum ve markaya erişim için alınır | Marka kullanımı ve sürekli destek için alınır |
| Bir defaya mahsustur | Aylık, üç aylık veya yıllık ödenir |
Bu farkların bilinmemesi, girişimcilerin yanlış finansal planlama yapmasına neden olabilir.
Franchise Giriş Bedeli Hangi Hizmetleri Kapsar?
Franchise verenin yapısına ve sistemin kapsamına göre giriş bedelinin kapsadığı hizmetler farklılık gösterebilir. Ancak genellikle aşağıdaki kalemler bu bedele dahildir:
1. Marka Kullanım Lisansı
- Franchise alan, markayı kullanma hakkını bu bedelle elde eder.
- Lisanslama süreci, sözleşmeye bağlanır ve yasal güvence altına alınır.
2. Eğitim Hizmetleri
- Açılış öncesi teorik ve pratik eğitim
- Operasyon eğitimi
- Personel eğitimi
- Sistem ve yazılım kullanımı eğitimi
3. Lokasyon Seçimi ve Dekorasyon Desteği
- Yer seçimi için fizibilite çalışmaları
- Dekorasyon projeleri
- Kurumsal mimari desteği
4. Açılış Desteği
- Tanıtım kampanyaları
- Açılış organizasyonu
- İlk ürün sevkiyatı ve stok planlaması
5. Danışmanlık Hizmeti
- Süreç boyunca destek
- Rehberlik
- Operasyonel yol haritası sunumu
Bu hizmetlerin sözleşmede açıkça belirtilmesi hem yasal güvence sağlar hem de yatırımcının beklentisini netleştirir.
Giriş Bedelinin Tutarı Nasıl Belirlenir?
Giriş bedelinin belirlenmesinde şu faktörler etkilidir:
- Markanın Tanınırlık Seviyesi: Uluslararası ya da yerel olması, pazardaki konumu.
- Sistemin Büyüklüğü ve Kompleksliği: Operasyonel altyapı, destek sistemleri.
- Lokasyon Stratejisi: Bölgesel koruma sunulup sunulmadığı.
- Sektör Dinamikleri: Gıda, perakende, hizmet gibi sektörel farklılıklar.
- Eğitim ve Teknoloji Altyapısı: Franchise verenin sağladığı dijital altyapı.
Türkiye’de giriş bedelleri 50.000 TL ile 1.500.000 TL arasında değişmektedir. Uluslararası markalarda bu tutar döviz cinsinden de olabilir.
Giriş Bedeli İade Edilebilir mi?
Genellikle hayır. Franchise sözleşmelerinin çoğunda giriş bedelinin iade edilmeyeceği açıkça belirtilir. Ancak bazı özel durumlarda iade talepleri gündeme gelebilir:
- Franchise verenin sözleşmede taahhüt ettiği hizmetleri hiç yerine getirmemesi
- Sözleşmenin geçersiz sayılması (örneğin markanın tescilsiz çıkması)
- Dolandırıcılık veya hileli işlem şüphesi
Bu tür durumlarda franchise alan iade davası açabilir. Ancak bu süreç karmaşık ve ispat gerektirir.
Giriş Bedelinin Sözleşmede Nasıl Düzenlenmesi Gerekir?
Franchise sözleşmesinde giriş bedeline dair şu unsurlar mutlaka yer almalıdır:
- Bedelin tutarı (net ve KDV dahil)
- Ödeme tarihi ve yöntemi
- Hangi hizmetleri kapsadığı
- İade edilemeyeceğine ilişkin açık hüküm
- Ödemenin hangi aşamada yapılacağı (ön protokol, sözleşme günü vb.)
Ayrıca, bedelin fatura ile belgelenmesi hem muhasebe hem de hukuki süreçler açısından önemlidir.
Giriş Bedeli ile İlgili Yargıtay Kararları
📌 Yargıtay 11. Hukuk Dairesi – 2021/6827 E., 2022/1374 K.
“Franchise sözleşmesinde giriş bedeli, markaya ve sisteme erişim hakkı karşılığı alınmakta olup, sözleşmede açıkça iade edilemeyeceği belirtilmişse, bu bedelin geri alınması mümkün değildir.”
📌 Yargıtay 13. HD – 2020/9234 E., 2021/3544 K.
“Franchise verenin sistem desteği sunmaması halinde, franchise alanın ödediği giriş bedelinin iadesi mümkündür.”
Bu kararlar, giriş bedelinin iadesi hususunda sözleşmedeki ifadelerin ve franchise verenin davranışlarının belirleyici olduğunu göstermektedir.
Yatırımcılar İçin Giriş Bedeli Konusunda Tavsiyeler
- Bedelin tam karşılığını öğrenin: Hangi hizmetleri kapsıyor? Eğitim verilecek mi? Açılış desteği sağlanacak mı?
- Sözleşmeyi detaylı okuyun: İade hükümleri açık mı? Fesih durumunda ne olur?
- Faturalanmış ve belgelenmiş olmasına dikkat edin.
- Marka gerçekten tescilli mi, lisans hakkı geçerli mi kontrol edin.
- Profesyonel hukuki danışmanlık alın.
Franchise Verenler İçin Tavsiyeler
- Giriş bedelini sadece “marka hakkı” gibi soyut bir ifade ile sınırlı bırakmayın. Hizmet kalemlerini açıkça belirtin.
- Sözleşmede “bedelin iade edilmeyeceği” hükmünü yazılı olarak ekleyin.
- Bedelin tahsilatına ilişkin makbuz veya fatura düzenleyin.
- Yatırımcıya giriş bedelinin nereye harcandığına dair genel açıklama yapın.
Giriş Bedeli Ödemesinden Sonra Sözleşmeden Vazgeçilirse Ne Olur?
Eğer giriş bedeli ödendi ancak taraflardan biri sözleşmeyi imzalamaktan vazgeçtiyse;
- Protokol sürecindeyse ve sözleşme henüz imzalanmamışsa, iade talebi gündeme gelebilir.
- Sözleşme imzalanmışsa ve iade edilemeyeceği belirtilmişse, bedelin iadesi çok zordur.
- Eğer franchise veren hileli bilgi verdiyse (markanın tescilsiz olması gibi), iade hakkı doğabilir.
Bu tür ihtilaflar genellikle mahkemeye taşınmakta ve ispat yükü girişimciye düşmektedir.
Sonuç: Giriş Bedeli, Marka Değerinin ve Sistem Gücünün Bir Yansımasıdır
Franchise giriş bedeli, yalnızca “marka ismi kullanma bedeli” değil, bir sistemin kapısından içeri adım atmak için ödenen bir yatırım harcamasıdır. Bu bedelin yüksekliği ya da düşüklüğü, markanın değerine, sağladığı hizmetlere ve sistem başarısına göre değişiklik gösterir.
Giriş bedelini doğru okumak, sözleşmeye yansıtmak ve hukuki alt yapısını sağlam kurmak; hem franchise alanı hem franchise vereni ileride doğabilecek ihtilaflardan korur.
Avukat Gökhan Yağmur ile Franchise Süreciniz Hukuki Güvencede
Franchise giriş bedeli gibi mali ve hukuki sorumluluk içeren konular profesyonel danışmanlık gerektirir. Girişimciler, bu bedeli ödemeden önce tüm hukuki yükümlülüklerini bilmeli; franchise verenler ise süreci şeffaf ve sözleşmeye uygun şekilde yürütmelidir.
Ben Av. Gökhan Yağmur olarak:
- Franchise sözleşmelerinde giriş bedeli ve ödeme hükümlerinin düzenlenmesi
- Bedelin iade taleplerinin hukuki analizi
- Uyuşmazlık çözüm süreçlerinin yönetimi
- Marka kullanımı ve lisans sözleşmesi oluşturulması
konularında hukuki danışmanlık hizmeti sunuyorum.
👉 Daha fazla bilgi için:
🔗 www.gokhanyagmur.com
🔗 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 Hemen danışmanlık randevusu almak için: 0542 157 06 34
