Evlilik Sözleşmesi (Mal Rejimi Sözleşmesi) Nasıl Yapılır? | TMK’ya Göre Adım Adım Rehber 2025
Evlilik sözleşmesi nasıl yapılır (mal rejimi sözleşmesi) nasıl yapılır? Noter süreci, TMK hükümleri, seçenekler ve kritik maddeler: adım adım uygulama ve örnekler.
Evlilik Sözleşmesi (Mal Rejimi Sözleşmesi) Nasıl Yapılır?
Giriş: Neden “evlilik sözleşmesi (mal rejimi sözleşmesi)” sorusu doğru sorudur?
Eşlerin malvarlığını nasıl yöneteceği, borçlara karşı sorumluluğu nasıl paylaşacağı ve evlilik sona erdiğinde tasfiyenin hangi esasa göre yapılacağı, hukuki güvenlik için baştan belirlenmelidir. Bu ihtiyaç, evlilik sözleşmesi (mal rejimi sözleşmesi) adı verilen ve Türk Medenî Kanunu’nun (TMK) açık hükümleriyle çerçevesi çizilmiş bir kurumla sağlanır. Kanuni mal rejimi kural olarak “edinilmiş mallara katılma”dır; ancak eşler, kanunda sayılan diğer rejimleri evlilik sözleşmesi (mal rejimi sözleşmesi) ile seçebilir. Bu seçim, yalnızca “bir form imzalamak” değildir; doğru kurgulanmadığında yıllar sonra yüksek tutarlı alacak–borç ihtilaflarının kapısını aralayabilir. TMK’da dayanak, teknik şekil şartı ve zamanlama hükümleri bu yüzden kritiktir. (Kanunî mal rejimi ve seçim imkânı: TMK m.202; sözleşmenin içeriği ve zamanı: TMK m.203; şekil şartı: TMK m.205. )
I. Hukuki Çerçeve: TMK hükümleri ve yürürlük kuralları
A) Kanunî mal rejimi ve seçimlik rejimler
TMK m.202, eşler arasında kanunî mal rejiminin “edinilmiş mallara katılma” olduğunu; bunun dışındaki rejimlerin evlilik sözleşmesi (mal rejimi sözleşmesi) ile seçilebileceğini düzenler. Seçilebilecek rejimler şunlardır: mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı ve mal ortaklığı. (TMK m.202.
B) Sözleşmenin zamanı ve içeriği
TMK m.203, **evlilik sözleşmesi (mal rejimi sözleşmesi)**nin evlenmeden önce veya sonra yapılabileceğini; içeriğin yalnızca kanunda yazılı sınırlar içinde belirlenebileceğini belirtir. Başka bir deyişle, taraflar “kanunda olmayan” melez bir rejim yaratamaz; ancak kanundaki rejimin içinde ayrıntılı kural koyabilir. (TMK m.203. )
C) Şekil şartı – noterde “düzenleme” veya “onaylama”
TMK m.205, **evlilik sözleşmesi (mal rejimi sözleşmesi)**nin noterde düzenleme veya onaylama şeklinde yapılacağını; evlenme başvurusunda da yazılı bildirimle mal rejimi seçilebileceğini söyler. Bu, bir “geçerlilik şartı”dır; adi yazılı metin geçerli değildir. (TMK m.205; Resmî/kamu metinleri için bkz. Türkiye Noterler Birliği’nin TMK PDF’i.
D) 01.01.2002 öncesi evlilikler: 4722 sayılı Kanun m.10
TMK 01.01.2002’de yürürlüğe girdi. Bu tarihten önce evlenmiş eşler bakımından 4722 sayılı Kanun m.10 özel bir sistem kurdu: Eski rejim (mal ayrılığı) devam eder; ancak eşler 01.01.2002’den itibaren bir yıl içinde başka bir rejim seçmezse, 01.01.2002’den geçerli olmak üzere kanunî rejime girmiş sayılırlar. Aynı hüküm, bir yıllık geriye etkili kabul olanağını (yalnızca kanunî rejim yönünden) da içerir. (4722 s. Kanun m.10; Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı PDF. )
II. Hangi mal rejimi neyi sağlar?
1) Edinilmiş mallara katılma (kanunî rejim)
Evlilik içinde karşılığı verilerek edinilen değerler “edinilmiş mal”dır; tasfiyede artık değer üzerinden katılma alacağı doğar. Bu rejim, emek ve katkının eşit pay ilkesine dayalı dengeli bir model kurar.
2) Mal ayrılığı
Her eş kendi malını yönetir; borçlarından kural olarak kendisi sorumlu olur; tasfiyede kural olarak paylaşıma konu bir “artık değer” hesabı yapılmaz. Girişimcilik riski veya mesleki borçlanma yüksek olan eş lehine tercih edilebilir.
3) Paylaşmalı mal ayrılığı
Mal ayrılığı temelini korur; fakat kanunda sayılan edinilmiş mallar tasfiyede paylaşılır. Esneklikle koruma arasında orta yol arayan çiftlerce seçilir.
4) Mal ortaklığı
Eşlerin belirli malvarlığı unsurları “ortaklık malı”na girer; yönetim ve tasfiyede ortaklık esasları hakimdir. Uzun vadeli ortak yatırım planlayanlar için düşünülebilir.
(Seçimlik rejimlere ilişkin sistematik çerçeve: TMK İkinci Kitap ilgili maddeleri; kanunî rejim vurgusu: TMK m.202. )
III. Evlilik Sözleşmesi (Mal Rejimi Sözleşmesi) Nasıl Yapılır? – Uygulama Adımları
Adım 1: İhtiyaç analizi ve rejim seçimi
Önce mali tablo çıkarılır: kişisel mallar, mevcut/planlanan borçlar, mesleki riskler, aile işletmesi veya gayrimenkul yatırımları. Burada amaç, evlilik sözleşmesi (mal rejimi sözleşmesi) ile hangi riskin yönetileceğini somutlaştırmaktır.
Adım 2: Taslak metnin hazırlanması
Seçilen rejime göre “tanımlar–kapsam–yönetim–tasfiye–özel hükümler” iskeleti kurulur.
- Tanımlar ve kapsam: Kişisel mallar, edinilmiş mallar veya ortaklık malları açıkça sıralanır.
- Yönetim ve tasarruf: Hangi malvarlığı üzerinde kimin yönetim yetkisi olduğu ve yüksek tutarlı işlemlerde “çift imza” zorunluluğu gibi hükümler belirlenir.
- Borç ve sorumluluk: Mesleki borç–ev içi tüketim borcu ayrımı; kefalet ve kredi sözleşmelerinde bilgi/rıza yükümlülüğü.
- Tasfiye: Boşanma, iptal, ölüm veya olağanüstü geçiş hâlinde izlenecek hesap yöntemleri; değer artış payı ve katkı iddialarına ilişkin açıklık.
Adım 3: Şekil – Noterde “düzenleme” ya da “onaylama”
- Düzenleme şeklinde: Metin bizzat noter tarafından düzenlenir, taraflar huzurda beyan eder, imzalar.
- Onaylama şeklinde: Taraflarca hazırlanmış metnin imzaları noter tarafından onaylanır.
Her iki hâlde de bu şekil geçerlilik şartıdır. (TMK m.205. )
Adım 4: Zamanlama alternatifleri
- Evlenmeden önce: Sözleşme kurulur; hüküm ve sonuç doğurması, evlenme (geciktirici şart) ile başlar. (TMK m.203. )
- Evlenme başvurusunda: Eş adayları, evlendirme memuruna yazılı bildirimle mal rejimini seçebilir. (TMK m.205/1 c.2. )
- Evlenme sonrası: Her zaman sözleşme yapılabilir; yürürlük kural olarak ileriye dönüktür. 01.01.2002 öncesi evlilikler için 4722 m.10’daki bir yıllık özel pencere ayrıca hatırlanmalıdır. )
IV. Sözleşme Tasarımında Kritik Maddeler (Uygulama Odaklı)
1) Kişisel mal–edinilmiş mal ayrımı
Kişisel mallar kanundan, karşılıksız kazandırmadan veya sözleşmeden doğabilir; eşya hukukuna ve miras hukukuna “etki eden” bu ayrımı sözleşme açıkça yansıtmalıdır. (TMK sistematiği; kişisel mal vurgusu için TMK’daki ilgili hükümler konsolide metinlerde yer alır. )
2) Değer artış payı ve katkı
Eşlerden birinin kişisel malı kullanılarak diğer eşin malına değer kazandırılmışsa, tasfiyede “değer artış payı” talebi gündeme gelir. Bu konuyu önceden hükme bağlamak, ispat sorunlarını azaltır.
3) Borçlara karşı koruma
Mesleki risk–tüketim borcu ayrımı yapılır. Eşlerden birinin ticari faaliyetinden doğan borçlarda “rücu” ve “malvarlığına başvuru sırası” belirlenir.
4) Aile konutu etkisi ile karıştırmama
Aile konutu işlemlerinde diğer eşin rızası ayrı bir güvencedir; mal rejimi sözleşmesi aile konutu şerhinin yerine geçmez. Taşınmaz aile konutu ise TMK’nın aile konutu koruması yine ayrıca aranır. (Aile konutu ve üçüncü kişiler yönünden tapu aleniyeti için genel sistem: tapu mevzuatı; ayrıntılar, resmi rehber ve öğretide. Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü)
5) Üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilirlik
Evlilik sözleşmesi (mal rejimi sözleşmesi) kural olarak eşler arasında hüküm doğurur; üçüncü kişilere karşı etkisi, somut işlemin niteliğine göre değişir. Taşınmazlarda şerh kurumu, şirket pay devirlerinde iç tüzük–pay defteri kuralları ve tescil/ihbar mekanizmaları önem kazanır. Öğreti, TMK sistematiği ve ilgili özel kanunlar çerçevesinde aleniyetin araçlarıyla sözleşmenin sonuçlarının üçüncü kişilere yansıtılmasını önerir. (Sistematik ve öğretideki değerlendirmeler. Türkiye Barolar Birliği Dergisi)
6) Tasfiye tetikleyicileri
Boşanma/iptal kararı, ölüm veya olağanüstü mal rejimine geçiş (haklı sebeple hâkim kararı) mal rejimini sona erdirir; tasfiye hükümleri devreye girer. (Olağanüstü geçiş: TMK m.206–207. )
V. Olağanüstü Mal Rejimine Geçiş: Sözleşmenin “sigorta klozu”
Eşler arasındaki güven ilişkisi bozulduğunda, malvarlığını koruma refleksi devreye girer. TMK m.206, haklı sebepler varsa hâkimin istem üzerine mevcut rejimi mal ayrılığına dönüştürebileceğini düzenler; bu yolla tasfiye “erken” tetiklenir ve riskli işlemlerin önüne geçilir. Yargısal uygulama, haklı sebep örneklerini sınırlı görmez; somut olaya göre takdir edilir. (TMK m.206–207.
VI. 01.01.2002’den Önce Evlenenler İçin Özel Köşe
4722 sayılı Kanun m.10 uyarınca, 01.01.2002’den önce evlenen eşlerin eski rejimi 01.01.2002’ye kadar sürer; 01.01.2002’den itibaren bir yıl içinde yapılacak sözleşme ile kanunî rejimi evlilik tarihinden itibaren geçerli sayma imkânı tanınmıştır. Süre geçtikten sonra geçmişe etkili sözleşmesel rejim (mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı, mal ortaklığı) öğretide genel olarak kabul görmez; kanun koyucu yalnızca kanunî rejim yönünden istisna tanımıştır. (4722 s. Kanun m.10 ve konuya ilişkin bilimsel yayınlar.
VII. Örnek Senaryolar ve Çözüm Mantığı
Senaryo 1: Serbest meslek–ticari risk
Bir eş yüksek borçlanma gerektiren serbest meslek icra ediyor; diğer eş kamu görevlisi. Evlilik sözleşmesi (mal rejimi sözleşmesi) “mal ayrılığı”nı seçip, ortak konut ve birikimin kişisel mal statüsünü netleştirirse, mesleki borçların diğer eş üzerinde yaratacağı baskı azalır.
Senaryo 2: Aile şirketi–kuşak geçişi
Taraflar aile şirketinde pay sahibi. Pay devri, pay defteri, kâr dağıtımı ve tasfiye sırasında değerleme yöntemleri sözleşmede düzenlenirse, boşanmada şirket yönetimi sarsılmaz.
Senaryo 3: Ortak yatırım–konut edinimi
Edinilmiş mallara katılma rejimi bırakılıp paylaşmalı mal ayrılığına geçilirse, “evlilik içinde alınan” konut tasfiyede paylaşılırken kişisel mallar korunur. Bu sonuç “neden böyle” sorusuna, rejimin sistematiğiyle yanıt verir: paylaşmalı mal ayrılığı, mal ayrılığının omurgasını korurken edinilmiş mal havuzunu paylaşmaya açar.
VIII. Sık Yapılan Hatalar ve Kontrol Listesi
A) Hatalar
- “İnternetten bulunan örnek” ile notere gitmek: Şekil şartı karşılanmış olsa dahi muhteva, somut riski yönetmiyorsa sözleşme fayda üretmez. (TMK m.205. TNB Portal)
- Aile konutu şerhi ile mal rejimi sözleşmesini karıştırmak: Farklı kurumlar, farklı korumalar.
- Üçüncü kişilere karşı aleniyet araçlarını (şerh/tescil/ihbar) düşünmemek: Şirket payı, taşınmaz ve marka–patent gibi varlıklarda özel siciller unutulmamalı.
- 2002 öncesi evliliklerde 4722 m.10’daki “bir yıllık” istisnayı gözden kaçırmak. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı
B) Kontrol Listesi (kısa)
- Rejim seçimi gerekçesi yazılı ve belgeli mi?
- Kişisel–edinilmiş–ortaklık malları ayrı listelendi mi?
- Yüksek tutarlı işlemlerde çift imza/rıza kuralı kondu mu?
- Borç ve kefaletler için bilgi/rıza–tazmin hükümleri düzenlendi mi?
- Şirket payları, taşınmazlar ve sınai haklar için tescil/şerh/ihbar akışı planlandı mı?
- Tasfiye hesap yöntemi, değerleme tarihi ve ispat rejimi yazıldı mı?
- Noterde düzenleme/onaylama usulü doğru seçildi mi? (TMK m.205. TNB Portal)
IX. Sık Sorulan Sorular
1) “Evlilik sözleşmesi (mal rejimi sözleşmesi) boşanmayı teşvik eder mi?”
Hukuken hayır; sözleşme, tasfiyeye ilişkin öngörülebilirlik sağlar. Uyuşmazlığı azaltır; ekonomik şeffaflık, evliliğin sağlığına hizmet eder.
2) “Evlendikten sonra yapılırsa eski mallar için de geçerli olur mu?”
Kural, ileriye etkidir. 01.01.2002’den önce evlenenler için 4722 m.10’un sınırlı geriye etkili imkânı (kanunî rejim yönünden) vardır. (Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı)
3) “Evlilik başvurusunda bildirim yeterli midir?”
Evet; TMK m.205, evlenme başvurusunda yazılı bildirimle rejim seçimini kabul eder. Ancak kapsamlı hükümler gerekiyorsa noterde sözleşme yapmak gerekir. (TNB Portal)
4) “Olağanüstü mal rejimine geçişi sözleşmeyle önceden kararlaştırabilir miyiz?”
Sözleşme, tasfiye mantığını ve delil rejimini düzenleyebilir; ancak TMK m.206 kapsamındaki hâkim kararı şartını bertaraf edemez.
X. Örnek Madde Taslağı (Şematik)
Madde … – Rejim Seçimi ve Yürürlük
Taraflar, TMK m.202 ve m.203 uyarınca mal ayrılığı rejimini seçmiştir. Sözleşme, imza tarihinden itibaren hüküm ve sonuç doğurur.
Madde … – Kişisel Mal Listesi
Aşağıda tek tek sayılan varlıklar kişisel maldır: … (kişisel kullanım eşyası, karşılıksız kazandırmalar, sözleşmede ayrıca belirtilen varlıklar).
Madde … – Yönetim ve Tasarruf
Taraflardan her biri kendi malvarlığını bizzat yönetir; … tutarı üzerindeki işlemlerde diğer eşe yazılı bilgi verme yükümlülüğünü üstlenir.
Madde … – Borçlara Karşı Sorumluluk
Mesleki borçlar borçlu eşin malvarlığından takip edilir. Diğer eşin kişisel malına ve aile konutuna başvuru, kanundaki koşullarla sınırlıdır.
Madde … – Tasfiye ve Değerleme
Boşanma veya olağanüstü mal rejimi hâlinde tasfiye … tarihi itibarıyla yapılır; değerleme yöntemi … olup delil–ispat rejimi … şeklinde uygulanır.
(Bu taslak, örnekleyicidir; nihai metin her somut olayda yeniden kurgulanmalıdır.)
Sonuç
Evlilik sözleşmesi (mal rejimi sözleşmesi), eşlerin malvarlığı düzenini kanunda tanımlı rejimler arasından bilinçli bir seçimle belirlemelerini sağlar. Başarının anahtarı;
- doğru rejimi ihtiyaç analizine dayandırmak,
- muhtevayı (kişisel/edinilmiş/ortaklık mal listeleri, borç ve tasfiye hükümleri) somutlaştırmak,
- noter şekil şartını eksiksiz yerine getirmek,
- üçüncü kişilere karşı etkiler bakımından aleniyet araçlarını (şerh/tescil/ihbar) planlamak,
- 01.01.2002 öncesi evliliklerde 4722 m.10’daki özel hükümleri doğru okumaktır.
Bu çerçevede, evlilik sözleşmesi (mal rejimi sözleşmesi) yalnızca “boşanma planı” değil; aile ekonomisinin işleyişine dair rasyonel bir yönetim aracıdır. Normlar hiyerarşisine uygun, kanıtlanabilir ve uygulama odaklı bir metin, ileride çıkabilecek yüksek meblağlı uyuşmazlıkların önüne geçer.
Evlilik sözleşmesi (mal rejimi sözleşmesi) örnek metin – noter formatında tam şablon
Aile konutu şerhi: mal rejimi sözleşmesi ile ilişkisi
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
