Resmen Teslim Olunan Mala Elkonulması ve Bozulması Suçu Nedir? (TCK 290)
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 290. maddesinde düzenlenen resmen teslim olunan mala elkonulması ve bozulması suçu, “Adliyeye Karşı Suçlar” başlığı altında yer almakta olup, devletin veya yargı mercilerinin kararları doğrultusunda hak sahiplerine veya muhafaza amacıyla belirli kişilere teslim edilen malların korunmasını amaçlar.
Madde 290 hükümlerine göre:
- Hak sahibine teslim edilmiş taşınmaz mallara yeniden el koyma
Mahkeme kararıyla veya resmi bir işlem sonucu hak sahibine teslim edilen bir taşınmaz mala, yetkisiz şekilde tekrar el koyan kişi hakkında 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası uygulanır. - Resmen teslim edilmiş taşınır mallara yönelik fiiller
Rehinli, hacizli veya herhangi bir nedenle el konulmuş taşınır mal, muhafaza amacıyla başkasına resmen teslim edilmişse ve bu mal:- Rıza dışında alınırsa → Hırsızlık suçu hükümleri uygulanır.
- Cebirle alınırsa → Yağma suçu hükümleri uygulanır.
- Hileyle alınırsa → Dolandırıcılık suçu hükümleri uygulanır.
- Tahrip edilirse → Mala zarar verme suçu hükümleri uygulanır.
Bu düzenleme ile, hukuki süreçler sonunda hak sahiplerine verilen malların veya devletin muhafaza altına aldığı eşyaların güvenliği sağlanmakta, hukuka aykırı olarak yeniden el konulması veya zarara uğratılması durumunda caydırıcı cezalar öngörülmektedir.
Resmen Teslim Olunan Mala Elkonulması ve Bozulması Suçunun Unsurları
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 290. maddesinin gerekçesinde açıklandığı üzere, bu suç iki farklı fıkra kapsamında değerlendirilir:
- Birinci fıkra – Hak sahibine teslim edilen taşınmaz mala tekrar el koyma:
Mahkeme kararı veya resmi işlem sonucu hak sahibine teslim edilmiş bir taşınmaz mala, yetkisiz şekilde yeniden el konulması suç olarak tanımlanmıştır. Burada önemli olan, taşınmazın teslim işleminin hukuken geçerli ve usule uygun biçimde yapılmış olmasıdır. - İkinci fıkra – Muhafaza amacıyla teslim edilen taşınır mala yönelik fiiller:
- Suç, başkasına resmen teslim edilen taşınır mala karşı, bu malın sahibi olmayan bir kimse tarafından işlenir.
- Teslimin, hukuka uygun ve yöntemine göre yapılmış olması şarttır.
- Suçun işlendiği tarihte malın muhafızın elinde bulunması ve muhafaza görevinin devam ediyor olması gerekir. (CGK, K.2018/37)
- Muhafaza edilen taşınır mal, şu hukuki durumlarda bulunabilir:
- Hacizli mal
- Rehinli mal
- El konulmuş mal
- Bu malların rıza dışında alınması, tahrip edilmesi veya ortadan kaldırılması halinde, TCK m.290/2 uyarınca ilgili suç tipine göre (hırsızlık, yağma, dolandırıcılık, mala zarar verme) cezalandırma yapılır.
- Fail, malın kendi maliki ise cezada yarısından dörtte üçüne kadar indirim uygulanır.
İcra ve İflas Kanunu ile ilişkisi:
İcra dairesince alacaklıya veya alıcıya teslim edilen taşınmaz veya gemiye haklı bir neden olmaksızın tekrar girilmesi, TCK m.290 kapsamında değil, İİK m.342 kapsamında bağımsız bir suç olarak düzenlenmiştir. Bu hallerde İİK hükümleri uygulanır.
Adli Para Cezası, Erteleme ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
Resmen teslim olunan mala elkonulması ve bozulması suçu bakımından, kanunda öngörülen yaptırım 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezasıdır. Bu nedenle, hükmedilecek ceza kısa süreli hapis cezası kapsamında olduğundan, bazı alternatif yaptırım ve infaz imkânları gündeme gelebilir.
- Adli Para Cezası
- Türk Ceza Kanunu’na göre kısa süreli hapis cezaları, belirli şartlar altında adli para cezasına çevrilebilir.
- TCK m.50 uyarınca, resmen teslim olunan mala elkonulması ve bozulması suçu nedeniyle verilen 1 yıl veya daha az süreli hapis cezaları, mahkeme kararıyla adli para cezasına dönüştürülebilir.
- Bu durumda, hükümlü cezasını para olarak öder ve hapis cezası infaz edilmez.
- Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)
- HAGB, sanık hakkında verilen mahkûmiyet hükmünün 5 yıl süreyle (çocuklarda 3 yıl) açıklanmasının ertelenmesi anlamına gelir.
- Bu süre içinde kasten yeni bir suç işlenmez ve yükümlülüklere uyulursa, dava düşer ve hüküm hiçbir sonuç doğurmaz.
- Resmen teslim olunan mala elkonulması ve bozulması suçu için öngörülen ceza miktarı, HAGB uygulanabilmesi için gereken sınırlar içindedir.
- Erteleme
- Erteleme, hükmolunan hapis cezasının infazından şartlı olarak vazgeçilmesidir.
- Mahkeme, sanığın geçmişi, kişiliği ve suç sonrası davranışlarını dikkate alarak, cezanın infazını belirli bir denetim süresi için erteleyebilir.
- Resmen teslim olunan mala elkonulması ve bozulması suçu bakımından verilen hapis cezası kısa süreli olduğundan, erteleme uygulanması mümkündür.
Bu düzenlemeler, özellikle ilk defa suç işleyen veya sabıkasız sanıklar açısından hapis cezasının infazını önleyen ve suç sonrası topluma uyum sürecini kolaylaştıran önemli ceza muhakemesi kurumlarıdır.
Suçun Şikayet Süresi ve Zamanaşımı
Resmen teslim olunan mala elkonulması ve bozulması suçu, şikayete bağlı suçlar arasında yer almaz. Bu nedenle, suç işlendiğinde savcılık resen soruşturma başlatır ve mağdurun şikâyette bulunması şart değildir.
- Şikayet süresi yoktur: Suçun takibi için herhangi bir şikâyet süresi öngörülmemiştir.
- Şikayetten vazgeçme: Mağdurun şikayetten vazgeçmesi, ceza davasının düşmesine neden olmaz.
Dava Zamanaşımı
- Bu suç bakımından olağan dava zamanaşımı süresi 8 yıldır (TCK m.66).
- Zamanaşımı süresi, suçun işlendiği tarihten itibaren işlemeye başlar.
- Bu süre içerisinde her zaman soruşturma ve kovuşturma yapılabilir.
- 8 yıllık süre dolduğunda, dava zamanaşımı nedeniyle artık soruşturma veya yargılama yapılamaz ve dava düşer.
Bu nedenle, resmen teslim olunan mala elkonulması ve bozulması suçu yönünden yargılama hakkı, yalnızca zamanaşımı süresinin dolmasıyla ortadan kalkar; şikâyet hakkının kullanılmaması veya geri alınması bu durumu etkilemez.
Uzlaşma
Uzlaşma, şüpheli ile suçun mağduru arasında, tarafsız bir uzlaştırmacı aracılığıyla yürütülen ve tarafların anlaşmasıyla sonuçlanan alternatif bir uyuşmazlık çözüm yoludur. Ancak resmen teslim olunan mala elkonulması ve bozulması suçu, uzlaşma kapsamına giren suçlar arasında değildir. Bu nedenle, soruşturma ve kovuşturma sürecinde uzlaştırma prosedürü uygulanmaz.
Görevli Mahkeme
Bu suçtan dolayı açılan davalara asliye ceza mahkemeleri bakar. Suçun niteliği gereği, özel yetkili bir mahkeme bulunmamaktadır.
Kamu Davasının Açılmasının Ertelenmesi
Soruşturma aşamasında, failin durumu, suçun ağırlığı ve diğer koşullar uygun görüldüğünde kamu davasının açılmasının ertelenmesi (KDAE) kararı verilebilir. Bu karar, belirli bir denetim süresi sonunda suçun dava konusu olmamasını sağlar.
Basit Yargılama Usulü
Kovuşturma aşamasında, kanunda öngörülen ceza miktarının kısa süreli olması nedeniyle, basit yargılama usulü uygulanabilir. Bu durumda dosya üzerinden hüküm kurulabilir ve cezada indirim yapılması söz konusu olur.
Resmen Teslim Olunan Hacizli / Rehinli Mala Elkonulması ve Bozulması Suçu – Yargıtay Kararları
5237 sayılı TCK’nın 290. maddesi, hem hak sahibine teslim edilen taşınmaz mallara tekrar el koyma hem de muhafaza edilmek üzere başkasına resmen teslim edilmiş taşınır mallara yönelik hukuka aykırı müdahaleler bakımından uygulanmaktadır. Yargıtay kararlarında, bu suçun unsurlarının oluşması için teslim işleminin hukuken geçerli, usulüne uygun ve muhafaza görevinin devam ediyor olması gerektiği vurgulanmaktadır.
1. Geçici Trafik Tedbiri ile Çekilen Araç – Beraat Kararı
Yargıtay 22. Ceza Dairesi, trafik görevlilerince park yasağı gerekçesiyle çekilen bir aracın, sahibince otoparktan izinsiz alınması olayında, bu çekme işleminin geçici tedbir niteliğinde olduğunu ve TCK m.290 anlamında bir elkoyma sayılmayacağını belirtmiş, unsurları oluşmayan suçtan beraat verilmesi gerektiğine karar vermiştir.
2. Hacizli Aracın Malik Tarafından Çalınması – Ceza İndirimi
Yargıtay 2. Ceza Dairesi, haczedilip yediemine teslim edilen aracın, maliki tarafından çalınması durumunda TCK m.290/2 uyarınca hırsızlık hükümleri uygulanacağını, fakat malın sahibi olması nedeniyle cezada yarısından dörtte üçüne kadar indirim yapılması gerektiğini belirtmiştir.
3. Hak Sahibine Teslim Edilen Taşınmaza Tekrar Girme – Suçun Oluşması
Yargıtay 15. Ceza Dairesi, satış ve tahliye sonrası hak sahibine teslim edilen taşınmaza, sanığın ihtara rağmen tekrar girerek kullanmaya devam etmesini, TCK m.290/1 anlamında el koyma olarak kabul etmiş ve suçun unsurlarının oluştuğunu onamıştır.
4. TCK 290/2’nin Uygulama Şekli ve Nitelikli Hırsızlık
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, haczedilip yediemine teslim edilen aracın, yedek anahtar ile alınması olayında, TCK m.290/2’nin hırsızlık suçunun nitelikli hallerine de atıf yaptığı gerekçesiyle, eylemin TCK m.142/2-d’deki nitelikli hırsızlık kapsamında değerlendirilmesi gerektiğine karar vermiştir.
5. Geçit Hakkı – Tek Seferlik Müdahalede Suçun Oluşmaması
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, geçit hakkı tanınmış bir taşınmaza, henüz ihlâl tespit edilmeden ve el atmanın önlenmesine dair ilam olmadan ilk kez girilmesi durumunda, TCK m.290/1 anlamında tekrar el koyma unsurunun oluşmadığını belirtmiştir.
Özetle Yargıtay’ın belirlediği esaslar şunlardır:
- Geçici idari tedbirler (ör. trafik çekmesi) TCK m.290 kapsamında elkoyma sayılmaz.
- Hacizli veya rehinli malın maliki tarafından alınması halinde hırsızlık hükümleri uygulanır ve ceza indirilir.
- Hak sahibine teslim edilmiş taşınmaza tekrar el konulması ilk el koyma sonrası tekrarlanan fiillerde suç oluşturur.
- TCK m.290/2, atıf yaptığı suçların nitelikli halleriyle birlikte uygulanır.
- Tek seferlik, hak ihlali niteliği taşımayan müdahalelerde suçun unsurları oluşmaz.
Bu konuda daha fazla bilgi ve profesyonel hukuki destek için Avukat Gökhan Yağmur ile iletişime geçebilirsiniz.
📞 0542 157 06 34
🌐 www.gokhanyagmur.com.tr
