Sanığın sorgusundan önce yapılacak itirazlar hususunda Sanığın sorgusuna başlanmadan önce, mahkeme tarafından çözülmesi gereken üç temel mesele gündeme gelebilir: mahkemenin yetkisizliği (yetkisizlik itirazı), hakimin tarafsızlığını zedeleyen durumlar nedeniyle hakimin reddi talebi ve sanığın Türkçeden başka bir dilde savunma yapacak olması durumunda tercüman bulundurulması. Bu hususlar, sanığın adil yargılanma hakkının ve savunma hakkının güvence altına alınması bakımından büyük önem taşımaktadır.
Yetkisizlik İtirazı
Sanığın sorgusuna başlamadan önce ileri sürülmesi gereken en önemli ilk itirazlardan biri, yetkisizlik itirazıdır. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 18. maddesi bu konuda açık düzenleme içermektedir.
Kanuni Düzenleme (CMK m.18)
- Sanık, yetkisizlik iddiasını; ilk derece mahkemelerinde sorgusundan önce, bölge adliye mahkemelerinde ise inceleme başlamadan önce ve duruşmalı işlerde inceleme raporu okunmadan evvel ileri sürebilir.
- Yetkisizlik itirazına ilişkin karar, ilk derece mahkemelerinde sanığın sorgusundan önce; bölge adliye mahkemelerinde ise duruşmasız işlerde incelemenin başlangıcında, duruşmalı işlerde ise rapor okunmadan önce verilmelidir. Bu aşamalardan sonra artık yetkisizlik ileri sürülemez ve mahkeme de kendiliğinden yetkisizlik kararı veremez.
- Yetkisizlik kararlarına karşı itiraz kanun yoluna başvurulabilir.
Yetkisizlik İtirazının Usulü ve Sonuçları
Sanığın, sorgusuna başlanmadan önce yetki konusundaki itirazını dile getirmesi gerekir. Bu itiraz süresinde yapılmışsa ve reddedilmişse, bu karara karşı itiraz yoluna gidilebilir. Ancak bu hususta verilen karara karşı temyiz ancak esas hükümle birlikte mümkündür.
Yetki kurallarına uyulmaması, mutlak bozma nedeni sayılmaktadır. Kanuna göre, yetkili mahkeme suçun işlendiği yer mahkemesidir (CMK m.11/1).
Görevsizlik kararları kamu düzenine ilişkin olup davanın her aşamasında ileri sürülebilse de, yetkisizlik itirazı ile birlikte yapılmasında bir sakınca bulunmamaktadır. Bu iki hususun birlikte değerlendirilmesi savunma bütünlüğü açısından uygun görülmektedir.
Yer bakımından yetki kuralları da kamu düzenine ilişkin olup sanığın teminatı niteliğindedir. Bunun aksi, tabii hâkim ilkesine aykırı olur. Çünkü tabii hâkim, yer bakımından yetkili olan hâkimdir.
Örneğin, iddianame okunduktan sonra yetkisizlik kararı verilmesi mümkün değildir. Bu ilke gözetilmeksizin Rize Asliye Ceza Mahkemesinin yetkisizlik kararı üzerine Zeytinburnu Asliye Ceza Mahkemesinde yargılamaya devam edilip mahkumiyet kararı verilmesi, bozma nedeni olmuştur.
Hakimin Tarafsızlığını Şüpheye Düşüren Nedenlerle Hakimin Reddi Talebi
Sanığın sorgusundan önce gündeme gelebilecek bir diğer itiraz ise, hakimin reddi talebidir. Bu itiraz, hakimin tarafsızlığına gölge düşüren sebeplerin varlığı halinde ileri sürülür.
Kanuni Düzenleme (CMK m.25)
- Hakimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebepler varsa, ilk derece mahkemelerinde sanığın sorgusu başlamadan; bölge adliye mahkemelerinde duruşmalı işlerde inceleme raporu üyelere açıklanmadan önce, Yargıtay’da ise görevlendirilen üye veya tetkik hâkimi tarafından hazırlanan rapor açıklanmadan önce reddi talep edilebilir.
- Sonradan ortaya çıkan veya öğrenilen sebepler durumunda ise duruşma veya inceleme bitinceye kadar reddi talep etmek mümkündür; ancak sebebin öğrenilmesinden itibaren yedi gün içinde yapılması zorunludur.
Hâkimin davaya bakmaktan yasaklı olduğu hallerde ret nedenleri her zaman ileri sürülebilir. Ancak yalnızca tarafsızlığı şüpheye düşüren durumlar varsa, reddi talebi sanığın sorgusundan önce yapılmalıdır.
Eğer bu durum sonradan öğrenilirse, sebebin öğrenildiği tarihten itibaren yedi gün içinde talepte bulunulabilir. Bu süre geçtikten sonra yapılan talepler dikkate alınmaz.
Tercüman Bulundurulacak Haller
Sanığın Türkçeyi yeterince bilmemesi veya engelli olması durumunda, tercüman bulundurulması zorunludur. Bu, adil yargılanma hakkının ve savunma hakkının doğal bir uzantısıdır.
Kanuni Düzenleme (CMK m.202)
- Sanık veya mağdur, kendisini Türkçe olarak ifade edemiyorsa; mahkeme tarafından atanan tercüman aracılığıyla duruşmadaki iddia ve savunmaya ilişkin esaslı noktalar çevrilir.
- Engelli sanık veya mağdurun anlayabileceği biçimde açıklamalar yapılır.
- Bu hükümler soruşturma evresinde dinlenen şüpheli, mağdur veya tanıklar için de geçerlidir. Bu aşamada tercüman hâkim veya Cumhuriyet savcısı tarafından atanır.
- Sanık, iddianamenin okunması veya esas hakkındaki mütalaanın verilmesi üzerine sözlü savunmasını başka bir dilde yapabilir. Bu durumda tercüman, sanığın seçeceği kişi olur ve giderleri Devlet tarafından karşılanmaz. Ancak bu hak yargılamayı uzatma amacıyla kötüye kullanılamaz.
- Tercümanlar, her ilde adli yargı adalet komisyonlarınca oluşturulan listelerde yer alan kişiler arasından seçilir. Hakimler ve savcılar bu listeleri diğer illerden de kullanabilir.
Tercüman Bulundurulmasının Hukuki Önemi
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu, mağdurun ve sanığın haklarını koruma amacını taşır. Türkçe bilmeyen veya engelli olan sanık ya da mağdurun adil şekilde yargılanabilmesi için tercüman atanması zorunludur. Bu hüküm buyurucu niteliktedir ve yerine getirilmemesi, bozma nedeni sayılır.
Soruşturma evresinde tercüman, hâkim veya Cumhuriyet savcısı tarafından atanır.
CMK’da tercümanlarla ilgili özel hüküm bulunmadığından, bu kişilere ilişkin olarak tanık ve bilirkişilere dair hükümler kıyasen uygulanır.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
