Yiyecek İçecek ve Suları Bozma veya Zehirli Madde Katma Suçu (TCK 185)
Suçun Kanuni Düzenlemesi
Yiyecek İçecek ve Suları Bozma veya Zehirli Madde Katma Türk Ceza Kanunu’nun 185. maddesi, toplum sağlığını korumak amacıyla yiyecek, içecek ve kullanılacak maddelerin güvenliğini tehlikeye atan fiilleri suç olarak tanımlamıştır. Madde hükmüne göre:
- Kasıtlı olarak içilecek sulara, yiyeceklere, içeceklere veya kullanılacak, tüketilecek her türlü maddeye zehirli veya zararlı bir madde katmak, ya da bunları başka suretlerle bozmak, kişilerin hayatı ve sağlığı açısından somut bir tehlike yaratıyorsa fail hakkında 2 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür.
- Eğer bu fiiller kasten değil de dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranışlarla işlenirse, yani taksirle gerçekleşirse, fail hakkında 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası verilir.
Suçun Koruduğu Hukuki Değer
Bu suç, bireylerin tek tek sağlığından öte kamunun sağlığını korumayı hedefler. Toplumun tüketimine sunulan yiyecek, içecek ve suların güvenli olması, kamu düzeni ve toplumsal yaşam açısından kritik öneme sahiptir.
Suçun Unsurları
- Fail: Herkes bu suçun faili olabilir.
- Mağdur: Doğrudan belli kişiler değil, toplumun tamamı yani kamu sağlığıdır.
- Konu: İnsanların tüketmesine veya kullanmasına elverişli her çeşit yiyecek, içecek, su ve benzeri maddelerdir.
- Fiil: Bu maddelere zehir katmak veya başka yöntemlerle bozmak.
- Tehlike Şartı: Fiil, kişilerin sağlığı açısından somut bir tehlike yaratmalıdır. Tehlike doğurmayan eylemler bu suç kapsamında değerlendirilemez.
Suçun İşleniş Şekilleri
- Gıdaya zehirli madde katmak,
- İçme suyuna zararlı bir madde karıştırmak,
- Yenilecek veya içilecek bir ürünü bozmak,
- Zararlı katkı maddeleriyle insanların sağlığını riske atmak.
Suçun Manevi Unsuru
- Kasıtlı İşleniş: Failin, sağlığa zarar verecek maddeyi bilerek ve isteyerek katması.
- Taksirle İşleniş: Dikkatsizlik, tedbirsizlik veya özen yükümlülüğüne aykırılık nedeniyle zararlı maddenin gıdaya veya suya karışması.
Yaptırımlar
- Kasten işlenmesi halinde: 2 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası.
- Taksirle işlenmesi halinde: 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası.
Örnek Olaylar
- Satışa sunulan içeceğe zehirli madde katılması,
- Su deposuna kimyasal madde dökülmesi,
- Gıda üretiminde yasaklı ve sağlığa zararlı katkı maddelerinin kullanılması.
Yiyecek, İçecek ve Suları Bozma veya Zehirli Madde Katma Suçunun Unsurları (TCK 185)
Suçun Konusu
Türk Ceza Kanunu’nun 185. maddesinde suç konusu olacak maddeler tek tek belirtilmemiştir. Bu nedenle:
- Yenilecek ve içilecek her çeşit besin,
- İçilecek sular,
- Kullanılacak veya tüketilecek diğer her türlü madde suçun konusunu oluşturur.
Önemli olan husus, bu maddelerin insan sağlığı üzerinde doğrudan tüketim veya kullanım yoluyla etkili olmasıdır.
Suçun Maddi Unsuru
- Fiil:
- Zehirli madde katmak,
- Başka suretlerle bozmak (örneğin gıdaları mikroplandırmak, kimyasal eklemek, yapısını bozmak).
- Sonuç:
- Bu fiillerin işlenmesiyle kişilerin hayatının ve sağlığının somut olarak tehlikeye düşürülmesi gerekir.
- Tehlike doğmamışsa suç oluşmaz.
- Bağlantı:
- Failin eylemi ile ortaya çıkan tehlike arasında uygun bir nedensellik bağı bulunmalıdır.
Suçun Manevi Unsuru
- Kast: Fail, gıdaya ya da suya zehirli madde kattığını ve bunun insan sağlığına tehlike oluşturacağını bilerek hareket etmelidir.
- Taksir: Maddenin ikinci fıkrasında, fiilin dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı olarak işlenmesi de ayrıca suç olarak düzenlenmiştir. Burada failin kastı yoktur; dikkatsizlik, tedbirsizlik, meslekte acemilik veya kurallara aykırılık sebebiyle gıdaların bozulması söz konusudur.
Tehlike Şartı
Bu suç bir somut tehlike suçu niteliğindedir. Yani, failin cezalandırılabilmesi için fiilin mutlaka insan sağlığını tehlikeye düşürmesi gerekir. Tehlikenin gerçekleşip gerçekleşmediği bilirkişi incelemesiyle belirlenir.
Bilirkişi İncelemesi
- Katılan veya karıştırılan maddenin, insan hayatı ve sağlığı bakımından tehlike oluşturup oluşturmadığı bilirkişi raporu ile tespit edilir.
- Yargılamalarda çoğunlukla adli tıp veya gıda denetim raporları esas alınır.
Sonuç
- Kasten işlenmesi halinde: 2 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası.
- Taksirle işlenmesi halinde: 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası.
Adli Para Cezası, Erteleme ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (TCK 185)
Adli Para Cezası
Adli para cezası, hapis cezasının yerine ya da hapis cezasıyla birlikte uygulanabilen bir yaptırımdır. TCK 185 kapsamında işlenen yiyecek, içecek ve suları bozma veya zehirli madde katma suçu, taksirle işlendiğinde 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezası öngörülmektedir. Bu durumda mahkeme, hükmolunan cezanın 1 yıl veya altında olması halinde, cezayı adli para cezasına çevirebilir. Böylece sanığın cezaevine girmesi önlenebilir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)
HAGB, ceza muhakemesi hukukunda önemli bir kurumdur. Bu uygulama ile mahkeme tarafından verilen mahkûmiyet hükmü, belirli şartlar altında açıklanmaz ve sanık 5 yıl süreyle denetime tabi tutulur.
- Eğer sanık denetim süresini herhangi bir suç işlemeksizin geçirirse, dava düşer ve hüküm hiçbir hukuki sonuç doğurmaz.
- TCK 185 kapsamında, suçun taksirle işlenmesi halinde verilen hapis cezası 2 yıl veya altında olacağından, HAGB kararı verilmesi mümkündür.
Erteleme
Erteleme, mahkeme tarafından verilen hapis cezasının cezaevinde infaz edilmesinden koşullu olarak vazgeçilmesidir. Erteleme için:
- Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan 2 yıl veya daha fazla hapis cezasına mahkûm olmamış olması,
- Mahkemenin sanığın gelecekte suç işlemeyeceğine dair kanaat edinmesi gerekir.
TCK 185 kapsamında, özellikle taksirle işlenmiş fiillerde 2 yıl veya altında hapis cezası söz konusu olabileceğinden, mahkeme şartların oluşması halinde erteleme kararı verebilir.
Sonuç
- Adli Para Cezası: 1 yıl ve altındaki hapis cezaları için mümkündür.
- HAGB: 2 yıl ve altındaki cezalar için uygulanabilir.
- Erteleme: 2 yıl ve altındaki cezalar için şartlar mevcutsa mümkündür.
Suçun Şikayet Süresi ve Zamanaşımı (TCK 185)
Şikayet Süresi
Yiyecek, içecek ve suları bozma veya zehirli madde katma suçu, Türk Ceza Kanunu’na göre şikayete tabi suçlardan değildir.
- Bu nedenle, suç işlendiğinde savcılık resen (kendiliğinden) soruşturma başlatır.
- Suça ilişkin herhangi bir şikayet süresi bulunmamaktadır.
- Mağdurun veya başka bir kişinin şikayetten vazgeçmesi, davanın düşmesine yol açmaz.
Dolayısıyla, kamu sağlığını ilgilendiren bu suçta esas olan, kamu yararı ve toplumun korunmasıdır.
Zamanaşımı Süresi
Ceza muhakemesinde zamanaşımı, suçun işlendiği tarihten itibaren belirli bir süre geçmesine rağmen dava açılmamışsa ya da dava açılmış olsa bile bu süre içinde sonuçlandırılmamışsa ceza davasının düşmesiyle sonuçlanır.
TCK 185 bakımından dava zamanaşımı süreleri şunlardır:
- Maddenin 1. fıkrası (kasten işlenmesi) için: 15 yıl
- Maddenin 2. fıkrası (taksirle işlenmesi) için: 8 yıl
Bu süreler geçtikten sonra suçla ilgili soruşturma veya kovuşturma yapılamaz.
Sonuç
- Zehirli madde katma suçu şikayete bağlı değildir, savcılık kendiliğinden harekete geçer.
- Şikayetten vazgeçme davayı düşürmez.
- Zamanaşımı süreleri, fiilin kasten veya taksirle işlenmesine göre 15 yıl veya 8 yıl olarak uygulanır.
Uzlaşma ve Görevli Mahkeme (TCK 185)
Uzlaşma
Ceza muhakemesinde uzlaşma, suç isnadı altındaki kişi ile mağdur arasında bir uzlaştırmacı aracılığıyla iletişim kurularak anlaşma sağlanması kurumudur. Ancak yiyecek, içecek ve suları bozma veya zehirli madde katma suçu, kamu sağlığını doğrudan ilgilendirdiğinden, uzlaşma kapsamındaki suçlar arasında yer almaz.
Bu nedenle, taraflar arasında uzlaşma sağlansa dahi dava düşmez ve yargılama süreci devam eder.
Görevli Mahkeme
Görevli mahkemenin belirlenmesinde, suçun kasten veya taksirle işlenip işlenmediği önemlidir:
- Kasten işlenen hal (TCK 185/1):
Bu durumda öngörülen ceza 2 yıldan 15 yıla kadar hapis olduğundan, davaya bakma görevi ağır ceza mahkemesine aittir. - Taksirle işlenen hal (TCK 185/2):
Öngörülen ceza 3 aydan 1 yıla kadar hapis olduğundan, bu davalara asliye ceza mahkemesi bakar.
Ayrıca, taksirli suç bakımından:
- Soruşturma aşamasında Cumhuriyet savcısı tarafından kamu davasının açılmasının ertelenmesi (KAE) kararı verilebilir.
- Kovuşturma aşamasında ise basit yargılama usulü uygulanarak daha hızlı bir şekilde karar verilebilir.
Sonuç
- Zehirli madde katma suçu uzlaşmaya tabi değildir.
- Kasten işlenmesi halinde davalara ağır ceza mahkemesi,
- Taksirle işlenmesi halinde ise davalara asliye ceza mahkemesi bakar.
Yiyecek ve İçeceklerde Zehirli Madde Katma veya Bozma Suçu Yargıtay Kararları
1. Taksirle Gıda Maddesinde Zararlı Madde Bulunması
Sanığın serasında yetiştirdiği hıyarlarda yapılan incelemede, pestisit kalıntılarının mevzuatta izin verilen sınırların üzerinde olduğu tespit edilmiştir. Adli Tıp Kurumu raporunda, bu kalıntıların insan sağlığı açısından tehlikeli olduğu belirtilmiştir. Buna rağmen yerel mahkeme eylemi “kabahat” olarak değerlendirerek beraat kararı vermiştir. Yargıtay ise, sanığın eyleminin TCK 185/2 kapsamında suç oluşturduğunu belirterek beraat hükmünü bozmuştur (Yargıtay 20. Ceza Dairesi, 2017/4770).
2. Taksirle Zehirli Madde Katma Suçunda Hatalı Beraat
Sanığın yetiştirdiği biberlerde Zoxomide isimli tarım ilacının limit üstü kalıntısı tespit edilmiştir. Bilirkişi raporlarında bu kalıntının insan sağlığına zarar verebileceği ifade edilmesine rağmen, yerel mahkeme “kanunda suç olarak tanımlanmadığı” gerekçesiyle beraat kararı vermiştir. Yargıtay, bu değerlendirmeyi hukuka aykırı bularak kararı bozmuştur (Yargıtay 20. Ceza Dairesi, 2017/4868).
3. Bilirkişi Raporunun Eksikliği
Sanığın ürettiği patlıcanlarda yapılan analizde çeşitli pestisit kalıntıları tespit edilmiş; ancak bilirkişi değerlendirmesinin yanlış ürün (kabak) üzerinden yapıldığı görülmüştür. Yargıtay, raporun eksik incelemeye dayalı olduğunu belirterek, sanığın hukuki durumunun doğru tespiti için uzman kurumlardan yeni rapor alınması gerektiğini vurgulamıştır (Yargıtay 20. Ceza Dairesi, 2017/2942).
4. Bozulmuş Gıda Ticareti ile Zehirli Madde Katma Suçu Arasındaki Fark
Sanığın, katılanın yediği sosa madde katarak sağlığını tehlikeye düşürmesi eylemi nedeniyle bozulmuş gıda ticareti suçundan dava açılmıştır. Ancak Yargıtay, bu fiilin TCK 185/2’de düzenlenen taksirle zehirli madde katma suçunu oluşturduğunu belirtmiştir. Ayrıca, olayda dava zamanaşımı süresinin dolmuş olması nedeniyle davanın düşmesine karar verilmiştir (Yargıtay 20. Ceza Dairesi, 2016/5).
5. Zehirli Madde Katma Suçunda Şikayet Hakkı ve Katılma
Zehirli madde katma suçu, kamunun sağlığına karşı suçlar arasında düzenlendiğinden, bu davalarda bireysel mağdur değil toplum zarar görmektedir. Bu nedenle, Finike İlçe Tarım Müdürlüğü’nün davaya katılma ve temyiz hakkı olmadığına hükmedilmiştir (Yargıtay 20. Ceza Dairesi, 2018/407).
Sonuç
Yargıtay kararları göstermektedir ki:
- Pestisit kalıntıları ve gıdaların bozulması, insan sağlığını tehlikeye düşürüyorsa TCK 185 kapsamında suç oluşturur.
- Yerel mahkemeler, bu eylemleri “kabahat” olarak değerlendirse dahi, Yargıtay bu tür kararları bozarak cezalandırılmayı gerekli görmektedir.
- Suçun mağduru toplum olduğundan, bireysel kurum veya kişiler davaya doğrudan katılamaz.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Ben Avukat Gökhan Yağmur, İstanbul’un özellikle Küçükçekmece, Bakırköy ve çevresinde faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret ve fikri mülkiyet alanlarında uzman bir avukatım. Hukuk fakültesi eğitiminin yanı sıra psikoloji alanında da akademik bilgiye sahip olmam, davalarda yalnızca hukuki değil, aynı zamanda insani ve psikolojik boyutları da dikkate alarak hareket etmemi sağlamaktadır.
Hukuk pratiğimde benimsediğim en temel ilke, her dosyayı yalnızca bir evrak olarak değil, arkasında bir insan hikâyesi bulunan bir süreç olarak görmektir. Müvekkillerimle şeffaf, güvene dayalı ve çözüm odaklı bir iletişim kurmayı esas alırım.
Bugüne kadar,
- Boşanma ve velayet davaları,
- Ceza davaları (hakaret, şantaj, dolandırıcılık, uyuşturucu, cinsel suçlar vb.),
- Ticaret ve şirketler hukuku,
- Marka–patent ve fikri mülkiyet davaları,
- Franchise, e-ticaret ve uluslararası marka tescili gibi alanlarda çok sayıda davada aktif görev aldım.
Hedefim, hem Türk vatandaşlarına hem de Türkiye’de yatırım yapan yabancı kişi ve şirketlere hukuki koruma ve danışmanlık hizmeti sunarak, haklarını en güçlü şekilde savunmaktır.
📌 Detaylı bilgi ve hukuki danışmanlık için:
🌐 www.gokhanyagmur.com
🌐 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
