Karşılıksız Yararlanma Suçu Nedir? (TCK 163) – Tanım ve Kapsam
Karşılıksız yararlanma suçu; elektrik, su, doğalgaz, telefon gibi hizmetlerin sahibinin rızası olmaksızın ve tüketim miktarının tespitini engelleyecek biçimde (kaçak) kullanılması ya da bedeli ödenerek otomatlar üzerinden sunulan hizmetlerden hiçbir karşılık ödenmeden (kaçak) yararlanılması hâlinde ortaya çıkan bir malvarlığı suçudur. Bu suç tipi, 765 sayılı eski TCK döneminde “elektrik hırsızlığı” olarak bilinen fiilleri de kapsayacak biçimde, 5237 sayılı TCK m.163’te “Malvarlığına Karşı Suçlar” bölümünde düzenlenmiştir. Aşağıda, karşılıksız yararlanma suçunun türleri, unsurları ve sonuçları ayrıntılı şekilde ele alınmaktadır.
Suçun Tarihsel Yeri ve Normatif Konumu
Karşılıksız yararlanma suçu, eski sistemde elektrik enerjisine ilişkin hırsızlık benzeri eylemleri karşılayan bir alanı kapsarken, yeni TCK’da malvarlığına karşı suçlar arasında müstakil bir düzenlemeye kavuşmuştur. Böylece, enerji ve yayın hizmetleri gibi parasal karşılığa bağlı faydalanma alanlarında “karşılıksız” kullanım, bağımsız bir suç tipi hâline getirilmiştir. Düzenlemenin amacı, hizmet sağlayıcıların ve hak sahiplerinin ekonomik değerlerini korumaktır.
Karşılıksız Yararlanma Suçunun Unsurları ve Türleri
Karşılıksız yararlanma suçu, aboneye bağlı kullanımlar ile bedelli hizmetlerden karşılıksız faydalanmayı kapsar. Suçun oluşumu için genellikle, yararlanılan hizmetin bedelinin ödenmemesi ve/veya tüketim miktarının tespitinin engellenmesi gerekir. Aşağıda TCK m.163’teki alt türler ve tipik örnekler özetlenmiştir.
Kaçak Elektrik, Su, Doğalgaz Kullanma (TCK m.163/3)
Bu görünümde fiilin oluşması için elektrik, su veya doğalgazın sayaçtan geçirilmeksizin kullanılması gerekir. Eğer tüm hizmetler sayaçtan geçirilerek tüketilmiş ise suç oluşmaz. Abonelik esasına tabi bu hizmetlerde, abone olmaksızın kullanım söz konusu olsa dahi ilk andan itibaren bir sayaç takılarak yararlanılmışsa, karşılıksız yararlanma suçu meydana gelmez. Zira bu suçta esas unsur, tüketim miktarının tespitini engelleyecek şekilde hizmetten faydalanmadır. Haricen takılan sayaç tüketimi kuşkuya yer bırakmayacak biçimde gösteriyorsa karşılıksız yararlanma yoktur; bu durumda kişi ilgili kuruma bedel ödeme borcu altına girer ve mesele ceza hukukundan çıkıp borç/alacak yönüyle özel hukuk ihtilafına dönüşür.
Otomatlardan Karşılıksız Yararlanma (TCK m.163/1)
Bedeli ödendiğinde yararlanılabilen otomat hizmetlerinden ödeme yapmaksızın faydalanılması bu hâli oluşturur. Örneğin, metro istasyonundaki yiyecek-içecek otomatından tel yardımıyla ürün almak ve bedel ödememek, karşılıksız yararlanma suçunun bu şeklini meydana getirir. Esas olan, otomatın karşılık ilişkisini devre dışı bırakan müdahaledir.
Telefon Hatları ve Yayınlardan Karşılıksız Yararlanma (TCK m.163/2)
Telefon hatları ile frekanslarından veya elektromanyetik dalgalarla yapılan şifreli/şifresiz yayınlardan, sahibinin veya zilyedinin rızası olmadan faydalanılması suçtur. Örneğin, dijital platform aboneliği bulunmadığı hâlde şifre kırarak futbol maçı yayını izlemek, karşılıksız yararlanma suçu kapsamındadır. Burada korunan hukuki değer, iletişim ve yayın hizmetlerine bağlı ekonomik menfaattir.
Karşılıksız Yararlanma Suçunun Cezası (TCK 163)
Karşılıksız yararlanma suçunun yaptırımları, fiilin türüne göre farklılaşır. Kanun koyucu; otomat hizmetleri, yayın/telekom hizmetleri ve enerji kullanımı için ayrı ceza aralıkları öngörmüştür.
- TCK m.163/1: Otomat aracılığıyla sunulan ve bedel ödendiğinde yararlanılabilen bir hizmetten karşılıksız yararlanan kişi, 2 aydan 6 aya kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.
- TCK m.163/2: Telefon hatları/frekansları veya şifreli/şifresiz yayınlardan rıza olmadan faydalanan kişi, 6 aydan 2 yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.
- TCK m.163/3: Abonelik esasına göre yararlanılabilen elektrik, su veya doğal gazın, sahibinin rızası olmaksızın ve tüketim miktarının belirlenmesini engelleyecek biçimde tüketilmesi hâlinde 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
Karşılıksız Yararlanma Suçunda Zararın Ödenmesi ve Etkin Pişmanlık (TCK 168/5)
Karşılıksız yararlanma suçunda fail, azmettiren veya yardım eden; mağdurun, kamunun veya özel hukuk tüzel kişisinin uğradığı zararı soruşturma tamamlanmadan önce tamamen giderirse kamu davası açılmaz. Zararın hüküm verilinceye kadar tamamen karşılanması hâlinde ise verilecek cezada üçte bire kadar indirim yapılır. Ancak aynı kişi, bu hükümden iki defadan fazla yararlanamaz.
Zararın karşılanmasından anlaşılması gereken, vergiler dâhil gerçek zararın tazminidir. Kaçak kullanıma bağlı olarak idarelerce uygulanan idari nitelikteki cezaların ödenmesi, etkin pişmanlıktan yararlanmanın şartı değildir.
Adlî Para Cezası, Erteleme ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)
Karşılıksız yararlanma suçu bakımından adlî para cezası, tek başına veya hapisle birlikte öngörülebilen bir yaptırımdır; ancak TCK m.163/1-2 uyarınca mahkemenin hapis seçeneğini tercih etmesi hâlinde, bu hapis adlî para cezasına çevrilemez; zira adlî para cezası bu fıkralarda seçenek yaptırım olarak zaten düzenlenmiştir. Buna karşılık, TCK m.163/3 kapsamındaki kaçak elektrik, su veya doğalgaz fiillerinde alt sınırdan hükmedilen hapis cezasının adlî para cezasına çevrilmesi mümkündür.
HAGB; hükmolunan cezanın denetim süresi içinde sonuç doğurmaması ve koşullar yerine geldiğinde kararın tüm sonuçlarıyla ortadan kalkması esasına dayanır. Karşılıksız yararlanma suçu nedeniyle verilen hapis veya adlî para cezaları hakkında HAGB kararı verilebilir. Erteleme de karşılıksız yararlanma suçu yönünden, hapis cezasının şartlı infazdan vazgeçilmesi usulü olarak uygulanabilir.
Şikâyet Süresi, Zamanaşımı, Uzlaşma ve Görevli Mahkeme
Karşılıksız yararlanma suçu şikâyete tabi değildir; bu nedenle şikâyet hakkı, dava zamanaşımı içinde kullanılabilir ve şikâyetten vazgeçme ceza davasının düşmesine yol açabilir. Olağan dava zamanaşımı süresi 8 yıldır.
Uzlaşma bakımından; karşılıksız yararlanma suçu TCK 167’deki yakınlar aleyhine işlendiğinde uzlaşmaya tabidir.
Yargılama görevi, asliye ceza mahkemesi tarafından yerine getirilir.
Karşılıksız Yararlanma Suçu Yargıtay Kararları
Bu bölümde, karşılıksız yararlanma suçu hakkında Yargıtay’ın farklı dairelerinin içtihatlarından örnekler sunulmakta; tüketim tespiti, etkin pişmanlık, bildirim yükümlülükleri, keşif ve bilirkişi incelemeleri gibi usulî hususlar vurgulanmaktadır. Karar özetleri, uygulamada karşılıksız yararlanma suçunun ispatı ve değerlendirilmesine yönelik ölçütleri açıklığa kavuşturur.
Elektrik Tüketiminin Belirlenmesi ve Etkin Pişmanlık
Abonelik sözleşmesi feshedildikten sonra yeniden sözleşme yapılmadan, sayaçtan geçirmek suretiyle elektrik kullanıldığı kaçak tespit tutanağıyla sabitse; sayacın kullanıcı tarafından her zaman değiştirilebilirliği de gözetilerek, önceki bilirkişide tüketimler arasında sağlıklı kıyas yapılamadığı belirtildiğinden, sayacın eksik gösterip göstermediği veya tüketim tespitini engelleyen müdahale olup olmadığına dair ek bilirkişi raporu alınmalıdır. Sanığın tüketim tespitini engellemediği ve karşılıksız yararlanma kastıyla hareket etmediği belirlenirse beraat; aksi hâlde kurum zararının soruşturmada ödenmesiyle TCK 168/5 gereğince KYO, kovuşturma aşamasında makul sürede ödeme olursa düşme kararı değerlendirilmelidir. Eksik kovuşturma ve yetersiz raporla beraat bozma nedenidir. (Yargıtay 17. CD, K.2017/15880)
Etkin Pişmanlıkta Ödenecek Zararın Kapsamı
TCK 168/5 uyarınca, kurumun vergisi dâhil cezasız zararını ödeyen hakkında kamu davası açılamaz. Ödeme süresi ve yerinin sanığa soruşturma merciince bildirilmemesi ve bildirime ilişkin belgenin dosyada bulunmaması hâlinde, iddianamenin iadesi gündeme gelir. Kovuşturma bitmeden borç ödenmişse düşme kararı verilir. (Yargıtay 6. CD, 2022/6677 E., 2022/16053 K.)
Kaçak Su Kullanımı İddiasında Eksik Araştırma
Sanığın yurt dışında yaşadığı savunması araştırılmadan, suç tarihinde kimlerin oturduğu tespit edilmeden ve gerekirse keşif ile kurulu güç belirlenip olası kullanımın bilirkişiye hesaplattırılması yapılmadan hüküm kurulması hukuka aykırıdır. Ayrıca 13.06.2008 tarihli tutanağa bağlı vergiler dâhil cezasız gerçek zarar belirlenip 6352 s. Kanun geçici 2 kapsamında CVYO olanağı bildirilmelidir. (Yargıtay 17. CD, K.2017/1775)
Kaçak Elektrikte Bildirim Zorunluluğu
06.09.2012 tarihli tutanakla tespit edilen kaçak kullanımda, normal tarifeye göre (vergiler dâhil cezasız) zarar tutarı, süre ve ödeme yeri açıkça sanığa bildirilmeden dava açılması hukuka aykırıdır. Sanığa ihtar yapılarak makul süre tanınmalı; ödeme olursa TCK 168/5 uygulanmalıdır. (Yargıtay 13. CD, K.2016/117979; ayrıca 2. CD, K.2015/19553)
Kaçak Elektrik ve Mühür Bozma
Sayacın müdahaleyle dönmesinin engellendiği ve tutanak öncesi/sonrası tüketimler arasında bariz fark bulunduğu bilirkişice belirlenmişse; kaçak bedelin 13.01.2011’de ödendiği gözetilerek 6352 s. Kanun Geçici 2/2 uyarınca CVYO kararı verilmelidir. Mühür bozma yönünden de suç tarihi öncesine ait usulüne uygun mühürleme tutanağı araştırılmadan beraat kararı bozma nedenidir. (Yargıtay 13. CD, K.2016/11731)
İrade Dışı Gizli Hat İddiasının İncelenmesi
Sanığın kiracı olduğu evde, mühürlü sayaç harici bağlantı tespit edilmesi üzerine; ev sahibinin beyanı alınmalı, bilirkişiden kaçak kullanımın nasıl gerçekleştiği ve merdiven otomatiği sayacından geçip geçmediği sorulmalı, tutanak mümzileri dinlenmelidir. Eksik inceleme hukuka aykırıdır. (Yargıtay 13. CD, K.2016/11155)
Borç Ödenmesine Rağmen Mühürün Açılmaması
Sanığın borcunu ödedikten sonra kurumun elektriği açmadığı ve sanığın kendi imkânıyla elektriği verdiği savunması araştırılmalı; borcun ne zaman ödendiği ve elektriklerin aynı tarihte açılıp açılmadığı kurumdan sorulmalıdır. Eksik soruşturma ile mahkûmiyet kurulamaz. (Yargıtay 22. CD, K.2016/2923)
Köy Yerinde Sayaçsız Su Kullanımı
Sayaçsız su kullanımına ilişkin eylem, yerin köy olması sebebiyle 7478 sayılı Köy İçme Suları Hakkında Kanun kapsamında kabahat niteliğindedir. Önce fiilî kullanım kesinleştirilmeli, ardından nitelendirme buna göre yapılmalıdır. (Yargıtay 13. CD, K.2016/1995)
Tek Sayaçtan Çoklu Kullanım
Tek sayaçtan üç daire ve bir işyerinin ortak kullanımının tespitinde, sayaçla ilgilenen kişilerin kimlikleri araştırılmalı, gerekiyorsa ihbarda bulunulup davalar birleştirilmelidir. Eksik kovuşturma ile beraat isabetsizdir. (Yargıtay 2. CD, K.2015/21245)
Kaçak Elektrik Kullanılan Evin Kullanıcısının Tespiti
Tutanağa konu adreste suç tarihinde kimin ikamet ettiği kollukça araştırılmalı; buna göre sanığın hukuki durumu belirlenmelidir. Sadece beyana dayalı adres raporuyla beraat kurulamaz. (Yargıtay 2. CD, K.2015/20687)
Yan Dükkândan Sayaç Üzerinden Hat Çekme
Yan dükkânın sayacından hat çekilerek kullanım iddiasında, tutanak tanıkları dinlenip mahallinde keşif yapılarak gerçekten sayaca bağlı kullanım olup olmadığı saptanmalıdır. Sayaçtan geçerek kullanımın tespiti hâlinde mesele hukuki ihtilaf niteliğindedir. (Yargıtay 2. CD, K.2015/20659)
Kesik Elektriğin Açılarak Sayaçtan Kullanımı
Borcundan dolayı kesilen elektriğin açılıp sayaçtan kullanıldığı iddiasında; kurulu güç, tüketim endeksi ve sayaca müdahale olup olmadığı karşılaştırmalı incelenmelidir. Eksik araştırma ile beraat hukuka aykırıdır. (Yargıtay 2. CD, K.2015/19991)
Abonesiz Kullanımda Suç Kastının Araştırılması (I)
Abonesiz kullanım tespitinde, sanığın o evde ne zamandan beri oturduğu, sayacın ne zaman takıldığı belirlenmeli; kurulu güç ve tüketim verileri üzerinden karşılaştırmalı analiz yapılıp sayaca müdahale değerlendirilmelidir. (Yargıtay 2. CD, K.2015/19989)
Abonesiz Kullanımda Suç Kastının Araştırılması (II)
İdareye kayıtlı olmayan sayaçlardan kullanımda, muhtarlık, su/telefon abonelikleri ve kolluk araştırmasıyla kullanım süresi saptanmalı; bu süreye göre bilirkişi ile kurulu güç-tüketim uyumu incelenmelidir. (Yargıtay 2. CD, K.2015/19607)
İşyerinde Sorumluluk ve CVYO Bildirimi
Abonesiz kullanım tespitinde sanığın işyerindeki sorumluluk dönemi vergi ve resmî kayıtlarla netleştirilmeli; normal tarifeye göre vergisiz ve cezasız zarar hesabı yaptırılıp 6352 s. Kanun geçici 2/2 kapsamında CVYO olanağı bildirilmelidir. (Yargıtay 2. CD, K.2015/18733)
Sayaç Arızasının Kuruma Bildirilmesi
Sanığın sayacı arızayı kuruma teslim ettiği iddiası, ev sahibinin beyanı ve kurum yazısıyla teyit edilmeli; doğruluğa göre hukuki durum saptanmalıdır. (Yargıtay 2. CD, K.2015/20125)
Kaçak Doğalgazda Zarar Bildirimi ve İddianame
CMK 170/2 gereği yeterli şüphe mevcutsa iddianame düzenlenebilir. TCK 168/5 zararın soruşturmada ödenmesi hâlinde KDOA (KYO) imkânı tanır; ancak savcının bildirim yükümlülüğüne dair açık bir yasal zorunluluk yoktur. Bu gerekçeyle iddianamenin iadesi isabetli değildir. (Yargıtay 2. CD, K.2017/2541)
Etkin Pişmanlık İmkânının Sunulmaması (I)
TCK 168/5 kapsamında, kurumun vergisi dâhil cezasız zararının ödenmesi hâlinde kamu davası açılamayacağı sanığa bildirilmelidir. Bildirimsiz açılan davada, bildirimin yapılıp sonucuna göre etkin pişmanlık uygulanıp uygulanmayacağı tartışılmadan hüküm kurulması bozma nedenidir. (Yargıtay 13. CD, K.2018/64)
Etkin Pişmanlık İmkânının Sunulmaması (II)
Sanığın karşılıksız yararlanma kastı belirlendiğinde dahi, TCK 168/5 gereğince ödeme imkânı tanınmadan dava yürütülemez; bildirimin yapılması ve sonucuna göre karar verilmesi gerekir. Aksi hâl bozma nedenidir. (Yargıtay 13. CD, K.2018/61)
Kaçak Elektrik, Su veya Doğalgaz Kullanımı ve Normatif Çerçeve (CGK Vurgusu)
TCK m.163’e eklenen üçüncü fıkra ile abonelik esasına bağlı elektrik, su ve doğalgazın rıza dışı tüketimi, karşılıksız yararlanma suçu kapsamında ayrıca düzenlenmiştir. Bu suretle, söz konusu fiillerin cezası iki yıldan beş yıla kadar hapis olacak şekilde öngörülmüştür.
TCK m.163/3’teki fiilin konusu; abonelik esasına göre yararlanılabilen elektrik, su ve doğal gazdır. Suçun mağduru, kendi hattından hukuka aykırı enerji nakli yapılan gerçek/tüzel kişi olabileceği gibi hizmeti sağlayan şirket de olabilir; kısacası mağdur, bu hizmetlerin sahibi olmalıdır. Enerjiden sahibinin rızası olmaksızın yararlanma için gerçek tüketim miktarının tespitinin engellenmesi şarttır. Bu, abonelik olmadan kurulan tesisatla yararlanma şeklinde gerçekleşebileceği gibi mevcut tesisata müdahaleyle sayacın hiç/eksik göstermesiyle de ortaya çıkabilir. Ayrıca failin yalnızca kendi sayacına müdahalesi zorunlu olmayıp; başkasına ait sayaçtan geçirdikten sonra ayrı hat çekerek ve ayrı sayaçtan geçirmeksizin kaçak elektrik kullanması da tüketim miktarının belirlenmesini engeller. Önemli olan, kaçak kullanılan miktarın belirlenememesidir; elektriğin kime ait sayaçtan geçtiği bu yönüyle belirleyici değildir. (Ceza Genel Kurulu, K.2022/302)
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
