Koşullu Salıverilme ve Şartlı Tahliye, diğer adıyla şartlı tahliye, hapis cezasının bir bölümünü ceza infaz kurumunda iyi hâlli olarak geçiren hükümlünün kalan kısmını kurum dışında, toplum içinde denetim altında ve şartlara bağlı biçimde infaz etmesine imkân tanıyan bir infaz hukuku kurumudur. 5275 sayılı İnfaz Kanunu m.107 ile düzenlenen koşullu salıverilme, Açık Ceza İnfaz Kurumlarına Ayrılma Yönetmeliği m.4’te belirtildiği üzere, mevzuatta öngörülen sürelerin iyi hâlli geçirilmesi sonrasında infaz hâkimliği kararıyla salıverilmeyi ifade eder.
Koşullu salıverilen hükümlünün, bihakkın tahliye (hak ederek tahliye) tarihine kadar yeni bir suç işlememesi ve yükümlülüklere uygun davranması zorunludur. Aksi durumda koşullu salıverilme geri alınarak hükümlü, kapalı ceza infaz kurumunda belirli bir süre cezasını aynen çeker. Bihakkın tahliye tarihi; infaza başlama gününden itibaren, mahkemece hükmedilen tüm hapis süresinin cezaevinde ve koşullu salıverme sonrasında dışarıda tamamlanacağı gündür. Örneğin; kasten yaralama suçundan 10 yıl hapis cezasının 01.06.2020’de infazına başlandığında; 4 yıl cezaevinde, 1 yıl denetimli serbestlikte ve kalan 5 yılı koşullu salıverilme hükümleri uyarınca dışarıda geçen hükümlünün bihakkın tahliye tarihi 01.06.2030 olur.
Koşullu salıverilme, hükümlü için doğrudan bir hak değil, kanunda öngörülen şartlar sağlandığında uygulanabilen bir infaz rejimidir. Şartlar gerçekleştiğinde, hükümlü talepte bulunmasa dahi şartlı tahliye kararı verilebilir. Bu kurum yalnızca hapis cezalarının infazında uygulanır; 01.03.2008 tarihinden sonra işlenen suçlara ilişkin adli para cezalarında koşullu salıverme hükümleri uygulanmaz. Ancak bu tarihten önce işlenen suçlara dair adli para cezalarının infazında koşullu salıverilme mümkün olabilir. Kural olarak, koşullu salıverilme tarihinden önce hükümlü, denetimli serbestlik tedbiriyle belirli bir süre önce tahliye edilir.
Şartlı Tahliye (Koşullu Salıverme) Şartları
Bu bölüm, koşullu salıverilme kurumundan yararlanabilmek için aranılan genel koşulları ve hesaplama esaslarını açıklar. Hükümlü, hapis cezasının infazı sırasında belirlenen süreyi cezaevinde geçirmeli, iyi hâlli olmalı ve yetkili mahkemece koşullu salıverme kararı verilmelidir.
- Cezanın bir kısmının cezaevinde infazı,
- İyi hâl şartının sağlanması,
- İnfaz hâkimliğince koşullu salıverme kararı verilmesi.
1. Cezanın Bir Kısmının İnfaz Edilmesi
Koşullu salıverilmeden yararlanabilmek için, 5275 sayılı Kanun m.107/2 uyarınca, hükümlünün cezaevinde belirli bir süre kalması gerekir. Bu süre; suçun niteliği, cezanın türü ve miktarına göre infaz oranları dikkate alınarak hesaplanır. Ayrıca, denetimli serbestlik süresi, aşağıda belirtilen cezaevinde geçirilmesi gereken sürelerden ayrıca düşülerek değerlendirilmelidir.
1.1. Genel İnfaz Oranı (1/2)
14.04.2020 tarihli 7242 sayılı Kanun değişikliğiyle süreli hapis cezalarında genel infaz oranı 1/2 olarak belirlenmiştir (5275 m.107/2). Buna göre, süreli hapis cezasının yarısını cezaevinde geçiren hükümlü koşullu salıverilme hükümlerinden yararlanabilir. Örneğin, hırsızlıktan 6 yıl hapse mahkûm olan kişi, 3 yılını cezaevinde geçirdiğinde şartlı tahliyeye hak kazanır. Birden fazla süreli hapis cezası bulunduğunda, ceza miktarları ne olursa olsun cezaevinde geçirilecek azami süre 28 yıldır (5275 m.107/3). Örneğin, aynı kişiye 12 yıl (yağma), 16 yıl (cinsel saldırı), 24 yıl (kasten öldürme) verilmiş olsa bile, tümü süreli hapis olduğundan koşullu salıverilme için cezaevinde geçirilecek üst sınır 28 yıldır.
İnfaz oranı 1/2 uygulanan suçlara örnekler: hırsızlık, yağma, kişiyi hürriyetinden yoksun kılma, tehdit, hakaret, şantaj, resmi/özel belgede sahtecilik, dolandırıcılık, güveni kötüye kullanma, mala zarar verme, uyuşturucu madde kullanma, kasten yaralamanın bazı halleri vb. Aşağıdaki başlıkta sayılan istisnalar dışındaki suçlarda koşullu salıverilme oranı 1/2’dir.
1.2. İstisnai Suçlarda İnfaz Oranı (2/3)
Bazı suç tiplerinde koşullu salıverilme oranı 2/3 olarak uygulanır (5275 m.107/2):
- Kasten öldürme (TCK 81, 82, 83) nedeniyle süreli hapis,
- Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama (TCK 87/2-d),
- İşkence (TCK 94, 95) ve eziyet (TCK 96),
- Cinsel saldırı (TCK 102; 2. fıkra hariç), reşit olmayanla cinsel ilişki (TCK 104; 2 ve 3. fıkra hariç), cinsel taciz (TCK 105),
- Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlardan hapse mahkûm çocuklar (TCK 102-105),
- Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar (TCK 132-138),
- Uyuşturucu/uyarıcı madde imal ve ticareti (TCK 188) suçundan hapse mahkûm çocuklar,
- Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk (TCK 326-339).
Ayrıca; örgüt kurma/yönetme veya örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar ile TMK kapsamındaki suçlardan mahkûm olan çocuklar ve MİT Kanunu kapsamındaki suçlardan mahkûm olanlar için de 3/2 oranı uygulanır.
1.3. Müebbet ve Ağırlaştırılmış Müebbet
Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasında, cezaevinde 30 yıl iyi hâlli geçirilirse koşullu salıverilme mümkündür.
Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet veya ağırlaştırılmış müebbet ile müebbet birlikte ise 36 yıl; ağırlaştırılmış müebbet ile süreli hapis birlikte ise en fazla 36 yıl cezaevinde kalınması gerekir.
Müebbet hapis cezasında ise 24 yıl iyi hâlle koşullu salıverilme mümkündür; birden fazla müebbet halinde 30 yıl, müebbet ile süreli hapis birlikte ise en fazla 30 yıl esastır.
Hükümlünün 15 yaşını dolduruncaya kadar kurumda geçirdiği bir gün, iki gün sayılır (5275 m.107/5). 30.03.2020’e kadar işlenen suçlarda; 15 yaş altı 1 gün=3 gün, 18 yaş altı 1 gün=2 gün sayılır (5275 Geçici m.6/4).
1.4. Suç Örgütü Suçlarında Oran (2/3)
Örgüt kurma/yönetme (TCK 220) veya örgüt faaliyeti çerçevesindeki suçlarda: ağırlaştırılmış müebbet için 36 yıl, müebbet için 30 yıl, süreli hapis için cezanın 2/3’ü şarttır (5275 m.107/4). Azami süreler: birden fazla ağırlaştırılmış müebbette 40 yıl; birden fazla müebbette 34 yıl; ağırlaştırılmış müebbet + süreli hapiste en fazla 40 yıl; müebbet + süreli hapiste en fazla 34 yıl; birden fazla süreli hapiste en fazla 32 yıl.
1.5. İnfaz Oranı 3/4 Olan Suçlar
Aşağıdaki suçlarda infaz oranı 3/4’tür:
- Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar (TCK 102/2, 103, 104/2-3),
- Uyuşturucu ticareti (TCK 188),
- 3713 sayılı TMK kapsamındaki suçlar.
Örgüte yardım, örgüte silah sağlama gibi fiiller TMK m.2-4 kapsamında terör suçu sayıldığından, koşullu salıverilme bakımından 3/4 oranı uygulanır. Örgüt propagandası suçunda da TMK m.17’nin 5275 m.107/4 ve m.108’e yaptığı atıf sebebiyle infaz oranı 3/4 kabul edilir.
1.6. Örgüt Kurmak/Yönetmek veya Örgüt Faaliyeti Çerçevesindeki Suç
TCK m.220 kapsamında örgüt kurma/yönetme veya örgüt faaliyeti çerçevesindeki suçlarda; ağırlaştırılmış müebbet için 36 yıl, müebbet için 30 yıl, süreli hapiste 3/2 oranı (cezanın 2/3’ü) cezaevinde çekildiğinde koşullu salıverilme uygulanır (5275 m.107/4).
1.7. Tekerrür Hâlinde Koşullu Salıverilme (2/3)
Mükerrirlere özgü infaz rejimi uygulanır (5275 m.108). Bu rejimde koşullu salıverme için: ağırlaştırılmış müebbetin 39 yılı, müebbetin 33 yılı, süreli hapislerde 2/3’ü iyi hâlle cezaevinde geçirilmelidir. Tekerrür nedeniyle eklenecek süre, tekerrüre esas cezanın en ağırını aşamaz. İkinci kez tekerrür uygulanıyorsa, hükümlünün cezanın 3/4’ünü iyi hâlle çekmesi gerekir.
1.8. Çocuk Hükümlülerde Bazı Suçlar (2/3)
Çocuklar bakımından aşağıdaki suçlarda 2/3 oranı geçerlidir:
Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar (TCK 102-105), uyuşturucu ticareti (TCK 188), TMK kapsamındaki suçlar, örgüt kurma/yönetme ve örgüt faaliyeti çerçevesindeki suçlar. 15 yaş altı gün iki gün sayılır (5275 m.107/5). 30.03.2020’e kadar işlenen suçlarda 15 yaş altı 1=3 gün, 18 yaş altı 1=2 gün kabul edilir (Geçici m.6/4).
1.9. Bazı Suçlarda Özel Düzenleme (2/3)
TCK 102, 103, 104, 105 ve 188’de düzenlenen suçların 28.06.2014’ten önce işlenmiş hâllerinde, verilen süreli hapis cezaları için koşullu salıverilme oranı 2/3 olarak uygulanır (5275 Geçici m.9/4).
Hükümlünün İyi Hâlli Olması
Bu bölüm, koşullu salıverilme bakımından “iyi hâl” değerlendirmesinin kapsamını ve ölçütlerini özetler. Koşullu salıverilme kararının verildiği tarih itibarıyla iyi hâl yeterlidir; cezanın tamamında kesintisiz iyi hâl aranmaz. Örneğin, müebbet ağır hapis mahkûmu disiplin cezaları almış olsa bile 24. yılı doldurduğu tarihte iyi hâlli ise şartlı tahliye uygulanabilir.
İyi hâl; ceza infaz kurumunun düzen ve güvenlik kurallarına uyum, hakların iyi niyetle kullanılması, yükümlülüklerin eksiksiz ifası, iyileştirme programlarına katılım ve topluma yeniden uyuma hazır oluş gibi ölçütlerle idare ve gözlem kurulu tarafından değerlendirilir (Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri Yönetmeliği m.3/i). Kurul; eğitim-öğretim ve iyileştirme programlarına katılım, sosyal-sportif faaliyetler, kültür-sanat programları, sertifikalar, kitap okuma, kurum içi ilişkiler, pişmanlık, kurallara uyum, ödüller ve disiplin cezaları gibi kriterleri dikkate alır.
Hükümlünün koşullu salıverilmesi için kurum içindeki sürede iyi hâlli olması yeterlidir; denetimli serbestlik aşamasındaki iyi hâl, koşullu salıvermeye etki etmez. Denetimli serbestliğin gereklerine uymamakta ısrar edildiğinde dahi, 5275 m.105/A-6 uyarınca ancak koşullu salıverme tarihine kadar olan cezanın açık ceza infaz kurumunda infazına karar verilebilir (Y1CD-K.2022/238).
Yetkili ve Görevli Mahkemece Karar
Bu başlık, koşullu salıverilme kararının kim tarafından ve nasıl verileceğini açıklar. Şartlı tahliye, yalnızca mahkeme kararı ile mümkündür; mahkeme kararı olmaksızın hükümlü cezaevinden hangi usulle çıkmış olursa olsun kendisine koşullu salıverilme hükümleri uygulanamaz. Örneğin, denetimli serbestlik nedeniyle dışarıda bulunan hükümlü suç işlerse, ortada verilmiş bir şartlı tahliye kararı yoksa koşullu salıvermenin geri alınmasından söz edilemez.
Koşullu salıverme kararını vermeye yetkili ve görevli mahkeme, infaz işlemlerinin yapıldığı yer İnfaz Hâkimliği’dir (5275 m.107/11).
Koşullu Salıverilmeden Yararlanamayacak Hükümlüler
Bu bölüm, koşullu salıverilme hükümlerinin uygulanamayacağı halleri listeler. Aşağıdaki durumlarda şartlı tahliye mümkün değildir:
- İkinci defa tekerrür hükümleri uygulanmışsa (5275 m.108/3),
- 4771 sayılı Kanun uyarınca idamdan çevrilen hapis cezalarında,
- TCK’nın II. Kitap IV. Kısım Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar, V. Bölüm Anayasal Düzene ve İşleyişine Karşı Suçlar, VI. Bölüm Millî Savunmaya Karşı Suçlar kapsamındaki suçların örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenmesi nedeniyle ağırlaştırılmış müebbete mahkûmiyet hâlinde (5275 m.107/16).
Koşullu Salıverilme Kararının Geri Alınması
Bu bölüm, koşullu salıverilme sonrasındaki denetim süresi ve geri alma şartlarını açıklar. Hükümlü, koşullu salıverildiği tarihten bihakkın tahliyeye kadar denetim altındadır. Denetim süresi, kural olarak kurumda geçirilmesi gereken süre kadardır, ancak süreli hapislerde bihakkın tahliye tarihini aşamaz (5275 m.107).
Örnek denetim süresi (CGK-K.2021/272):
- Hırsızlıktan 6 yıl hapis → 1/2 oranıyla kurumda 3 yıl kalınır; denetim süresi 3 yıl (bihakkın tahliye 6 yılı aşmadığından).
- Kasten öldürmeye teşebbüsten 6 yıl hapis → 2/3 oranıyla kurumda 4 yıl gerekir; denetim, bihakkın tahliye 6 yılı geçemeyeceğinden 2 yıldır.
Denetim süresi içinde kasıtlı yeni bir suç işlenirse veya yükümlülüklere aykırılık hâlinde, koşullu salıverilme geri alınır. Denetim geçtikten sonra işlenen suçlar geri alma sebebi olmaz. Denetim süresi iyi hâlle geçirilirse cezanın infazı tamamlanır.
Geri alma hâlleri:
- Denetim süresinde hapis cezasını gerektiren kasıtlı suç işlenmesi (5275 m.107/12). (Adli para cezasına hükmedilen veya hapis paraya çevrilen hallerde geri alma olmaz.)
- Yükümlülüklere aykırılıkta ısrar (hakimin uyarısına rağmen) (5275 m.107/12).
Geri alma üzerine infaz edilecek süre (5275 m.107/13):
a) Yeni suç için verilen hapis cezasının iki katı süre; başlangıç, ikinci suçun tarihi (bihakkın tahliyeyi geçmemek kaydıyla).
b) Yükümlülüğe aykırılık hâlinde, ihlalin niteliğine göre takdir edilecek süre; üst sınır, ihlâl tarihi ile bihakkın tahliye tarihi arasıdır.
Geri almadan sonra aynı hükümde bir daha koşullu salıverme kararı verilmez.
Yetkili mahkeme: Geri alma kararını, şartlı tahliye kararına esas hükmü veren ilk derece mahkemesinin bulunduğu yer İnfaz Hâkimliği verir. Hükmü Yargıtay ilk derece sıfatıyla vermişse Ankara İnfaz Hâkimliği, BAM ilk derece sıfatıyla vermişse BAM’ın bulunduğu il İnfaz Hâkimliği dosya üzerinden karar verir (5275 m.107/15 atfıyla m.101/2).
Şartlı Tahliyenin Geri Alınması – Örnekler
I. Denetimde bir kez kasıtlı suç: İkinci suçun tarihinden başlamak üzere ve bihakkın tahliyeyi aşmamak kaydıyla, yeni suç için verilen hapis cezasının iki katı kadar süre yönünden koşullu salıverilme geri alınır.
- Örnek 1: 01/01/2018’de şartlı tahliye, bihakkın 01/01/2019. Denetimde 01/04/2018’de kasıtlı suç → 2 ay hapis. 01/04/2018’den itibaren 4 ay geri alma; bihakkın tarihi aşılmadığından 4 ayın tamamı aynen infaz.
- Örnek 2: Aynı başlangıçlar, yeni suçtan 10 ay hapis. 01/04/2018’den 20 ay geri alma kararı verilir; ancak bu süre 01/01/2019 bihakkın tarihini aşacağından yalnızca 01/04/2018–01/01/2019 arasındaki 9 ay aynen infaz edilir.
II. Denetimde birden fazla kasıtlı suç: Çakışmalar dikkate alınmaksızın her bir suç yönünden ayrı ayrı, ikinci suçun tarihinden başlayarak ve bihakkın tahliyeyi aşmadan geri alma uygulanır. Bazı cezaların infazı durdurulsa bile diğerleri esas alınarak uygulamaya devam edilir (Yargıtay 1CD-K.2022/1063).
- Örnek: 01/01/2015’te şartlı tahliye, bihakkın 01/01/2020. Denetimde:
- 01/09/2015 → 5 ay hapis (geri alma 10 ay, 01/09/2015–01/07/2016 arası aynen infaz),
- 01/01/2016 → 3 yıl hapis (geri alma 6 yıl, 01/01/2016–01/01/2020 arası aynen),
- 01/08/2016 → 5 yıl hapis (geri alma 10 yıl, 01/08/2016–01/01/2020 arası aynen).
Geri Alma Kararına İtiraz
Koşullu salıverilmenin geri alınması kararına karşı itiraz mümkündür. İtiraz, CMK m.268 prosedürüne göre yapılır. İnfaz Hâkimliği kararlarına karşı, hâkimliğin bulunduğu yer Ağır Ceza Mahkemesi’ne, tebliğden itibaren 7 gün içinde itiraz edilir.
Koşullu Salıverme – Denetimli Serbestlik İlişkisi
Bu başlık, koşullu salıverilme ile denetimli serbestlik arasındaki sırayı ve etkilerini açıklar. Denetimli serbestlik, hükümlünün koşullu salıverme tarihine belirli bir süre kaldığında uygulanır; yani denetimli serbestlik, şartlı tahliyeden önceki aşamadır. Denetimli serbestlik gereklerine uymayan hükümlü, en çok koşullu salıverme tarihine kadar olan kısmı kapalıya çevrilerek kurumda çeker. Koşullu salıverme tarihine kadar yükümlülük ve denetim planına uygun hareket eden hükümlünün değerlendirme raporu ve infaz dosyası, Cumhuriyet başsavcılığı aracılığıyla infaz hâkimliğine gönderilir. Koşullu salıverme süresi sonunda yükümlülük sona erer, infaz hâkiminin kararıyla kayıt kapatılır.
Tekrar vurgulamak gerekir ki; hükümlünün koşullu salıverilmesi için kurum içinde iyi hâlli olması gerekli ve yeterlidir. Denetimli serbestlikteki iyi hâl, koşullu salıvermeye etki etmez; denetimli serbestlik gereklerine uymamakta ısrar hâlinde dahi, 5275 m.105/A-6 gereğince yalnızca koşullu salıverme tarihine kadar olan bölüm açık cezaevinde infaz edilir (Y1CD-K.2021/12393).
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
