Edimin İfasına Fesat Karıştırma Suçu Nedir? (TCK 236)
Edimin ifasına fesat karıştırma suçu, ihale süreci tamamlanıp karar kesinleştikten sonra ihaleyi kazanan kişi veya şirketin, idareyle sözleşme imzalamasını takiben edimin ifası aşamasında sözleşme şartlarına aykırı davranarak kamunun zarara uğratılmasıyla meydana gelen bir suç tipidir (TCK m.236). Bu suç, kamu kaynaklarının etkin ve dürüst biçimde kullanılmasını güvence altına almak amacıyla düzenlenmiştir.
Edimin İfasına Fesat Karıştırma Suçunun Tanımı ve Kapsamı
İhale süreci üç aşamadan oluşur:
- İhaleye hazırlık,
- İhalenin yapılması,
- Sözleşmenin kurulması ve uygulanması.
İlk iki aşamada meydana gelen hukuka aykırı fiiller ihaleye fesat karıştırma suçu kapsamında değerlendirilirken, sözleşme imzalandıktan sonraki uygulama döneminde işlenen fiiller edimin ifasına fesat karıştırma suçu olarak yargılanır.
Edimin İfasına Fesat Karıştırma Suçu Mevzuatı
Bu suç, Türk Ceza Kanunu’nun 236. maddesinde düzenlenmiş olup bağlı ve seçimlik hareketli bir suçtur. TCK, cezai yaptırımı belirleyen temel kaynak olmakla birlikte, edimin ihale sözleşmesine uygun biçimde yerine getirilip getirilmediğinin belirlenmesi için ihale hukukuna dair düzenlemeler de dikkate alınır.
İlgili Mevzuat:
- 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu: Kamu kurumlarının yapacağı ihalelerde geçerli esasları belirler.
- 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu: Kamu ihalelerinde sözleşmelerin nasıl yapılacağı ve uygulanacağına ilişkin hükümleri içerir.
- 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu: Devletin alım, satım, yapım, kiralama ve benzeri işlemlerine dair ihalelerde uygulanacak temel hükümleri düzenler.
Edimin İfasına Fesat Karıştırma Suçunun Unsurları
Edimin ifasına fesat karıştırma suçu, kamu yararına faaliyet yürüten veya kamu gücü kullanan kuruluşlara karşı taahhüt altına girilen edimlerin hileli biçimde ifa edilmesiyle oluşur. Bu kurumlar şunlardır:
- Kamu kurum ve kuruluşları (belediyeler, valilik, bakanlıklar, müdürlükler vb.),
- Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, bunların iştirakleri veya vakıfları (barolar, odalar, sendikalar, borsalar vb.),
- Kamu yararına çalışan dernekler ve kooperatifler.
Suçun oluşabilmesi için failin aşağıdaki seçimlik hareketlerden birini gerçekleştirmesi gerekir.
1. Niteliği Belirtilen Maldan Farklı Malın Teslim veya Kabulü (TCK 236/2-a)
İhale veya sözleşmede özellikleri belirtilmiş bir malın yerine başka bir malın teslim edilmesi ya da bu malın kamu görevlilerince kabul edilmesi halinde suç oluşur.
Burada iki hileli davranış biçimi söz konusudur:
- Yüklenicinin, sözleşmede öngörülenden farklı bir malı teslim etmesi,
- Kamu görevlilerinin, özellikleri farklı malı hileyle kabul etmesi.
Kabul veya muayene komisyonu üyeleri kamu görevlisi olduklarından, bu kişilerle birlikte hareket eden diğer şahıslar da yardım eden veya azmettiren sıfatıyla cezalandırılır.
2. Eksik Mal Teslim veya Kabulü (TCK 236/2-b)
Bu fıkrada malın miktarına ilişkin hileli davranışlar cezalandırılmaktadır. Teslim edilmesi gereken mal miktarı sözleşmede açıkça belirlenir.
Örneğin; bir belediyenin 40 ton gıda alımı için yaptığı ihaleyi kazanan yüklenicinin sadece 35 ton mal teslim etmesi halinde suçun bu hali meydana gelir.
Eksik malı bilerek kabul eden kamu görevlileri, edimin ifasına fesat karıştırma suçu yanında rüşvet suçundan da sorumlu tutulur.
3. Süresinde İfa Edilmediği Halde Edimin Kabulü (TCK 236/2-c)
Sözleşmede belirtilen teslim süresi dolmasına rağmen, edimin süresinde ifa edilmiş gibi kabul edilmesi durumunda suç oluşur.
Bu hüküm yalnızca kamu görevlisi statüsündeki kabul komisyonu üyeleri açısından geçerlidir.
Geç teslimat ceza hukukunda suç oluşturmaz; bu durum yalnızca idari veya sözleşmesel yaptırımlara konu olur. Ancak süresi geçmiş bir edimin süresinde yapılmış gibi gösterilmesi edimin ifasına fesat karıştırma suçu kapsamına girer.
4. Yapım İşlerinde Şartnameye Aykırı Eserin Kabulü (TCK 236/2-d)
Yapım ihalelerinde, eser veya kullanılan malzemelerin şartnameye ya da sözleşmeye uygun olmamasına rağmen kabul edilmesi halinde bu suç oluşur.
Yapım işi; bina, köprü, tünel, otoyol, enerji tesisi, altyapı veya restorasyon gibi inşaat faaliyetlerini kapsar (Kamu İhale Kanunu m.4).
Eseri kontrol etmekle yükümlü kamu görevlileri, eksiklikleri bile bile eseri kabul ederlerse edimin ifasına fesat karıştırma suçu işlemiş olurlar. Bu fiil rüşvetle birlikte işlendiğinde fail ayrıca rüşvet suçundan da cezalandırılır.
5. Hizmet Niteliğindeki Edimin Eksik veya Farklı Şartlarda Kabulü (TCK 236/2-e)
Bu bentte, kamu idaresinin hizmet alımı yoluyla yaptırdığı işlerde, hizmetin sözleşmede öngörülen niteliklere uygun olmamasına rağmen teslim alınması cezalandırılmaktadır.
Kamu İhale Kanunu m.4 uyarınca hizmet; temizlik, güvenlik, taşıma, yemek, danışmanlık, bakım-onarım, yazılım, sigorta, eğitim, basım, organizasyon gibi faaliyetleri kapsar.
Bu hizmetlerin denetimi 3 kişilik muayene ve kabul komisyonu tarafından yapılır (Hizmet Alımları Muayene ve Kabul Yönetmeliği m.5).
Komisyon üyeleri hizmeti sözleşmeye aykırı biçimde kabul ederlerse edimin ifasına fesat karıştırma suçu işlemiş olurlar. Bu durumda kamu görevlileriyle birlikte hareket eden özel kişiler de yardım eden veya azmettiren olarak cezalandırılır.
Fail ve İştirak Durumu
TCK 236/2’nin (a) ve (b) bentlerinde hem yüklenici hem de kamu görevlileri fail olabilirken; (c), (d) ve (e) bentlerinde yalnızca kamu görevlileri fail konumundadır. Ancak diğer şahısların azmettirme veya yardım etme yoluyla sorumluluğu doğabilir (TCK m.40).
Edimin İfasına Fesat Karıştırma Suçunun Cezası (TCK 236)
Bu suçu işleyen kişiler, yani kamu kurum ve kuruluşlarına, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına, kamu yararına çalışan derneklere veya kooperatiflere karşı taahhüt altına girilen edimin ifasına hile karıştıranlar, 3 yıldan 7 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Adli Para Cezası, Erteleme ve HAGB Uygulaması
Edimin ifasına fesat karıştırma suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası adli para cezasına çevrilemez.
Ayrıca, bu suçtan dolayı verilen ceza hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararı da uygulanamaz.
Cezanın ertelenmesi de mümkün değildir; zira bu suç kamu zararına ve ihale güvenliğine karşı işlendiğinden kanun koyucu tarafından ağır yaptırıma tabi tutulmuştur.
Şikayet, Zamanaşımı, Uzlaşma ve Görevli Mahkeme
Bu suç şikayete tabi değildir, savcılık tarafından resen soruşturulur. Şikayetten vazgeçme davayı düşürmez.
Uzlaşma kapsamı dışındadır.
Suçun işlenmesinden itibaren 15 yıllık olağan dava zamanaşımı süresi geçtikten sonra soruşturma yapılamaz.
Edimin ifasına fesat karıştırma suçu nedeniyle açılan davalar asliye ceza mahkemesi tarafından görülür.
Edimin İfasına Fesat Karıştırma Suçu Yargıtay Kararları
Bu bölümde, edimin ifasına fesat karıştırma suçu bakımından Yargıtay ve Ceza Genel Kurulu’nun ölçütleri, suçun kapsamı ve failliğe ilişkin esaslar özetlenmektedir. Metin, yalnızca mevcut bilgi ve karar metinlerine dayanılarak, anlamı korunacak şekilde yeniden ifade edilmiştir.
Edimin İfasına Fesat Karıştırma Suçunun Şartları
Sözleşmenin imzalanmasıyla ihale süreci sona erer ve edimin yerine getirilmesi aşamasına geçilir. Bu evrede edimin ifasına fesat karıştırma suçu, bağımsız bir suç tipi olarak kabul edilir.
- Suç; kamu kurum veya kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, bunların iştirakiyle kurulmuş şirketler ve bünyelerinde faaliyet gösteren vakıflar ile kamu yararına çalışan dernekler ya da kooperatiflere karşı üstlenilen edimlere yönelmiş olabilir.
- Dolayısıyla uygulama alanı, yalnızca kamu kurumlarına karşı taahhütlerle sınırlı değildir; sayılan tüm yapılara yönelik taahhütlerin ifasında hileli davranışları kapsar.
- Maddenin ikinci fıkrasında edimin ifasına fesat karıştırma suçu oluşturan seçimlik hareketler açık biçimde listelenmiştir ve bu hareketlerin ortak paydası hileli davranışlardır. Tanımlar yeterli olduğundan ayrıca ayrıntılandırmaya gerek görülmemiştir.
- Üçüncü fıkra uyarınca, suçun oluşması için kamu görevlileri veya diğer kişilerin menfaat temin etmesi şart değildir. Menfaat sağlanmışsa, buna ilişkin ayrı suç hükümleri de uygulanır.
- Bu suç açısından ceza normunun yasakladığı fiil, taahhüt altına girilen edimin ifasına hile karıştırmaktır.
Edim, İfa ve Fesat Kavramları (Tanımsal Çerçeve)
- Edim, sözlükte; alacaklının isteyebileceği, borçlunun yerine getirmekle yükümlü olduğu davranış veya karşılık, ayrıca gerçekleşmiş fiil olarak açıklanır. Bu kavram, borçlunun yükümlülüğünün içeriğini ve bunu yerine getirmek için gerekli fiilleri kapsar.
- İfa, bir işi yapma/yerine getirme anlamına gelir; hukuk dilinde, borç ilişkisinin konusunu oluşturan edimin borçlu tarafından yerine getirilmesini ifade eder.
- Fesat, sözlükte “bozukluk” anlamındadır ve burada edimin ifası sürecine hile karışmasını ifade eder.
Hangi Hâller Fesat Sayılır? (Genel İlkeler)
Kanunda edimin ifasına fesat karıştırma suçu oluşturan hâller tadadi olarak belirlenmiştir; bu fiiller icrai olabileceği gibi ihmali hareketle de gerçekleşebilir.
- İhale kararında veya sözleşmede nitelikleri belirlenen maldan başka malın teslim ya da kabul edilip edilmediği, ihale kararına ve sözleşmeye göre tespit edilir (Artuk–Gökcen–Alşahin–Çakır, Özel Hükümler, Adalet, 16. Baskı, 2017, s. 646).
- Sözleşmede gösterilen mal yerine, aynı nitelikte veya daha kaliteli bir malın teslim/kabulu söz konusu ise, hile unsuru bulunmadığından inceleme konusu suç oluşmaz (Artuk–Gökcen, s. 647).
- Madde gerekçesinde de belirtildiği üzere, edimin ifasına fesat karıştırma suçu için hileli davranış şarttır.
Fail, Mağdur ve Kusur Biçimi
- Tıpkı ihaleye fesat karıştırmada olduğu gibi, bu suç da kamu kurum/kuruluşları ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları; bunların şirketleri ve vakıfları ile kamu yararına çalışan dernekler/kooperatiflere karşı işlenebilir.
- Fail, maddede sayılan seçimlik hareketlere göre kamu görevlisi olabileceği gibi sivil kişi de olabilir. Failin kamu görevlisi olmasının zorunlu olduğu hâllerde suç bir özgü suç niteliği kazanır ve iştirakte özellik doğar.
- Edimin ifasına fesat karıştırma suçunun mağduru toplumun tamamıdır; ancak lehine edim ifa edilen kurum suçtan zarar görendir. Suçun konusu, somut olayda ihale ile belirlenen edimdir (Artuk–Gökcen, s. 651; Koca–Üzülmez, Özel Hükümler, 4. Baskı, 2017, s. 793).
- Suç kasten işlenebilir; taksirli hâli cezalandırılmamıştır. Bu nedenle bilgisizlik, tedbirsizlik veya dikkatsizlikten kaynaklanan aksaklıklar edimin ifasına fesat karıştırma suçu oluşturmaz (Artuk–Gökcen, s. 651).
Muayene ve Kabul, Yetki ve Usul
Madde metninde “malın teslim veya kabul edilmesi” ibaresi, kabul işlemi için yetkili olmayı zorunlu kılar. Teslim edilen mal/hizmet veya yapılan işin muayene ve kabulü, idarelerin kurduğu en az üç kişilik muayene ve kabul komisyonları tarafından yapılır. Yüklenici teslim etmeden muayene-kabul prosedürü işletilemez.
Yargıtay ve Ceza Genel Kurulu Kararları (Özet ve İlkeler)
Bu bölüm, edimin ifasına fesat karıştırma suçu bakımından Yargıtay’ın belirleyici içtihatlarını, olay örnekleri üzerinden ana ilkeleri bozmadan yeniden ifade eder. Her alt başlık, kararın sonuç kısmındaki temel gerekçeyi yansıtır.
CGK – Numune Alma Usulü ve Suçun Sabit Olmaması (K.2020/289)
Özet: Numunelerin sözleşme/teknik şartname ve TS 900-1 EN ISO 3170 (Aralık 2005) standardına uygun alınmaması hâlinde, analiz raporları teslim edilen malı yansıtmayabilir. Şikâyet veya somut kalite itirazı yoksa ve standart dışılığı doğuran başka nedenler (ör. kazandaki tortu) dışlanamamışsa mahkûmiyet kurulamaz.
Kararın esası (parafraz):
- Sağlık ocağı ve kurum tanklarından standart dışı şekilde numune alınması,
- Numunelerin yalnız kurum tankından temini ve sözleşmesel/teknik usule aykırılık,
- Teslim edilen yakıta ilişkin şikâyet yokluğu ve teknik koşullardan kaynaklı olası sapmaların dışlanamaması,
sonucunda edimin ifasına fesat karıştırma suçunun sabit olmadığı kabul edilmiştir.
Yargıtay 5. CD – Özgü Suç, Faillik ve İştirak (2014/10272)
Özet: TCK 236’daki seçimlik hareketler ve failliğin kapsamı tahdidi düzenlenmiştir. 236/2-d gibi bentlerde suç, edimin ifası sürecinde görevli kamu görevlisi tarafından işlenebilir; yüklenici ancak azmettiren/yardım eden olabilir.
Kararın esası (parafraz):
- Edimin ifasına fesat karıştırma suçu bir özgü suç olarak değerlendirilmiş,
- Yüklenicilerin doğrudan fail kabulü, 37/1 uygulanması suretiyle genişletici yorum sayılmış,
- Kanunilik ilkesi gereği, yüklenicinin statüsüne uygun şeriklik hükümleri (TCK 40/2) esas alınmalıdır.
Yargıtay 5. CD – Teknik Şartnameye Uygunluk Denetimi ve Sorumlular (2014/10031)
Özet: Hizmet alımında teknik şartnameye aykırı araçların kullanılması iddiası, 236/2-e kapsamına girebilir; ancak bu suçun faili, edimin kabulünden sorumlu kamu görevlileridir. İştirak incelemesi için görevli memurlar hakkında işlem yapılıp yapılmadığı araştırılmalıdır.
Kararın esası (parafraz):
- Sözleşmede araç model/plakalarının yer almaması; ihale sürecinde gerçeğe aykırı belge sunulmaması,
- Fiilin mahiyeti itibarıyla 236/2-e kapsamında kabul aşamasıyla ilişkili olması,
- Kabul ve denetimle görevli belediye personeli hakkında işlem yapılarak dosyaların birleştirilmesi gerekliliği,
yanılgılı beraat gerekçesini bozma sebebi yapmıştır.
Yargıtay 5. CD – Görevi Kötüye Kullanma ile Ayrım (2018/12719 E., 2020/11536 K.)
Özet: Hizmet ediminin sözleşmeye/ihale kararına aykırı olmasına rağmen kabulü sabit ise 236; edimin yerine getirilmesi aşamasında kontrollerin yapılmaması ve hatalı istihkak düzenlenmesi ise görevi kötüye kullanma olarak değerlendirilmelidir.
Yargıtay 5. CD – Resmî Evrakta Sahtecilik Ayrımı (2014/6101)
Özet: 236/2-e’deki “hizmet ediminin şartlara aykırı olmasına rağmen verilmiş gibi kabul edilmesi” düzenlemesi gereği fail, kural olarak kabulle sorumlu görevlidir. Kurum dışındaki kişinin, görevlileri yanıltarak sahte teslim tutanakları düzenletmesi hâlinde fiil, resmî evrakta sahtecilik (TCK 204/1, 43) olarak nitelendirilmelidir.
Kararın esası (parafraz):
- Edimin ifasına fesat karıştırma suçu kapsamının fail yönünden genişletilmesi mümkün değildir,
- Kurum görevlisi olmayan kişinin eylemi, sahte belge düzenlenmesini sağlamaya yönelik olduğundan sahtecilik hükümleri uygulanmalıdır.
Yargıtay 5. CD – Kesin Hesap ve Mahsup İncelemesi (2014/5995)
Özet: Yapım işlerinde fazla ödeme iddiası varsa, işin kesin kabul ve kesin hesabının yapılıp yapılmadığı; fazla ödemenin kesin hesapta mahsup edilip edilmediği araştırılmalıdır. Bu tespitler yapılmadan mahkûmiyet kurulması isabetsizdir.
Yargıtay 5. CD – Kamu Görevlisinin Kabul Sorumluluğu (2014/4068)
Özet: Tesellüm zaptında imzası bulunan kamu görevlileri, işin keşif, metraj ve şartnameye uygunluğunu denetlemeden eksiksiz yapılmış gibi teslim alırsa, idarenin zararına ve yüklenicinin haksız kazancına yol açabilirler. Benzer eylemler için açılmış davalar varsa, zincirleme suç değerlendirmesi yönünden birleştirme yapılmalıdır.
Yargıtay 5. CD – Başka Mal Teslimi İddiasında Teknik İnceleme (2014/1763)
Özet: Sözleşmede belirlenen maldan farklı mal teslimi iddiasında, depoda önceki yakıtın miktarı/niteliği ve karışım ihtimali gibi teknik olgular, gerekirse TÜBİTAK raporuyla aydınlatılmalıdır. Bu yapılmadan beraat/mahkûmiyet verilmesi hatalıdır.
Yargıtay 5. CD – Faillik–Şeriklik ve “Faili Bulunmayan Suça Şeriklik” (2017/4096 E., 2021/5491 K.)
Özet: Yapım işleri yönünden 236/2-d kapsamındaki fiillerde fail, edimin ifası sürecinde görevli kamu görevlisidir. Bu nedenle, kamu görevlisi hakkında dava yoksa, “faili bulunmayan suça şeriklik” mümkün değildir; yükleniciler yönünden azmettirme/yardım hükümleri tartışılmadan mahkûmiyet kurulması bozmayı gerektirir.
Sonuç ve Genel İlkeler (Kısa Çerçeve)
Edimin ifasına fesat karıştırma suçu, ihale sonrası ifa dönemine özgü, hile unsuru taşıyan seçimlik hareketlerle gerçekleşir. Fail, bentlere göre kimi zaman yalnız kamu görevlisi olabilir; yükleniciler çoğu durumda azmettiren/yardım eden sıfatıyla sorumlu tutulabilir. Numune, kabul, kesin hesap ve teknik şartname denetimleri, usulüne uygun yapılmadığında mahkûmiyet için gerekli maddi temel oluşmaz. Nitelendirme yapılırken resmî evrakta sahtecilik, görevi kötüye kullanma gibi suçlarla ayrım titizlikle gözetilmelidir.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
