Suça iştirak, bir suç işleme kararının icrası sırasında birden fazla kişinin fikir ve eylem birlikteliğiyle suçu birlikte gerçekleştirmesini ifade eder. Suça iştirak, tek bir kişi tarafından da işlenebilecek bir suçun, aralarında anlaşarak ve işbirliği kurarak birden fazla kişi tarafından işlenmesidir. Kasten işlenen suçlar suça iştirak kapsamında değerlendirilebilir; buna karşılık taksirli suçlarda suça iştirak söz konusu olmaz, zira taksirli suçlarda herkes yalnızca kendi kusuru ölçüsünde sorumludur.
Genel Çerçeve ve Temel İlkeler
Bu bölüm, suça iştirak kurumunun kapsamını, kasten ve taksirli suçlar bakımından ayrımını ve 5237 sayılı TCK’nın benimsediği sistematiği özetlemektedir. Aşağıda, faillik ve şeriklik ayrımı ile şerikliğin türleri ve bağlayıcılık ilkesi kısaca açıklanmaktadır.
- 5237 sayılı TCK, 765 sayılı eski TCK’daki asli iştirak/feri iştirak ayrımını terk etmiş; faillik ve şeriklik ekseninde bir sistem kurmuştur.
- Fail, kanuni tipe uygun fiili bizzat icra eden ve suça iştirak kapsamında doğrudan sorumlu olan kişidir.
- Şerikler ise bağlılık kuralı gereği sorumluluk taşır; şeriklerin suça irtibatı failin şahsına ve işlediği fiile bağlıdır. Bu nedenle şerikler, failin fiilinden veya şahsından kaynaklanan nitelikli hallerden (ağırlaştırıcı/hafifletici) etkilenebilir.
- Şeriklik iki biçimde ortaya çıkar: yardım etme ve azmettirme.
Müşterek Faillik ve Dolaylı Faillik (TCK 37)
Bu başlık, suça iştirak kapsamında faillik türlerini ele alır. Müşterek faillikte fiil üzerinde birlikte hâkimiyet aranırken, dolaylı faillikte suç, bir başkasının araç olarak kullanılması suretiyle işlenir.
Müşterek Faillik (TCK m.37/1)
Müşterek faillikte, suça iştirak eden herkesin eylemi, suçun vücut bulması için zorunlu katkı niteliği taşır. Esas ölçüt, fiil üzerinde müşterek hâkimiyet kurulmasıdır.
- Örnek: Hırsızlık yapmak üzere anlaşan iki kişiden biri gözcülük yaparken diğeri eşyaları alırsa, suça iştirak müşterek faillik şeklinde gerçekleşir ve her biri işlenen suçun cezasıyla cezalandırılır.
- Suça iştirak ve müşterek faillikte belirleyici olan, suçun icrasında üstlenilen rollerin ve katkının fonksiyonel niteliğidir; katkı diğerinin fiilini tamamlıyor ise müşterek faillik oluşur (YCGK–2015/278K).
- Bir kimsenin suça katılma düzeyi belirlenirken, yalnızca eylemin bir ânı değil, kararın alınışı, icrası ve olay öncesi/sonrası tüm davranışlar bir arada değerlendirilir. Zira müşterek faillikte en kritik unsur, icra sırasında ortak hâkimiyetin varlığıdır (YCGK–2019/347K).
- Müşterek failler, kendi fiillerinin haksızlık muhtevasına göre cezalandırılır; bir failde bulunan nitelikli hâl, diğerini etkilemez (YCGK).
- Suç teşebbüs aşamasında kalırsa her müşterek fail teşebbüs hükümlerine göre; suç tamamlanırsa tamamlanmış suçun cezasına göre sorumlu olur.
Dolaylı Faillik (TCK m.37/2)
Dolaylı faillikte suça iştirak, failin bir başkasını araç olarak kullanmasıyla ortaya çıkar. Dolaylı fail, icrai hareketlere doğrudan katılmasa da icrayı gerçekleştiren kişi ve hareket üzerinde hâkimiyet kurar ve asıl fail gibi sorumluluk taşır.
- Kusur yeteneği bulunmayan kişilerin araç olarak kullanılması hâlinde, dolaylı faile verilecek ceza 1/3’ten 1/2’ye kadar artırılır (TCK m.37/2, ikinci cümle).
Suça Azmettirme ve Cezası (TCK 38)
Bu bölüm, suça iştirak kapsamında şerikliğin azmettirme türünü açıklar. Azmettirme, henüz belirli bir suç işleme düşüncesi bulunmayan kişide, üçüncü bir kişi tarafından suç işleme kararının oluşturulmasıdır.
Azmettirme Kavramı ve Sınırları
- Suça azmettirme, failin belirli bir suçu işlemeye karar vermesini sağlama fiilidir; bu yönüyle suça iştirak içinde “suç ortaklığı” olarak da adlandırılır.
- Kişi suç işlemeye önceden karar vermişse, artık azmettirme değil, manevi yardım (TCK m.39/2) söz konusu olur.
- Azmettirenin kastı, belirli suça ilişkin kararın oluşturulmasını ve suçu işleyecek kişi tarafından suçun kanuni unsurlarının gerçekleştirilmesini kapsamalıdır; ancak yer, zaman ve işleniş tarzına ilişkin ayrıntıları belirlemek gerekmez (YCGK – K.2012/73).
Azmettirenin Sorumluluğunun Kapsamı
- Azmettiren, yalnızca azmettirdiği fiilden sorumludur. Örneğin, azmettirme başka kişilere yönelik ise, olayla ilgisi olmayan ve saldırı sırasında yaralanan üçüncü kişi bakımından azmettirenin olası kastla yaralamadan sorumlu tutulması mümkün olmayabilir (Y1CD–K.2018/4084).
- Öğreti ve Yargıtay uygulamasına göre suça iştirak kapsamında kural, azmettirenin yalnız azmettirdiği fiilden sorumluluğudur. İştirak iradesi dışında kalan neticeler azmettirene yüklenemez.
- Fail, iştirak iradesine dâhil suçtan daha hafif bir suç işlerse (ör. öldürme yerine yaralama), gerçekleşen netice esas alınır.
- İştirak iradesi yaralama iken, fail öldürme gerçekleştirirse azmettiren, öldürmeden sorumlu tutulamaz; ancak neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama (TCK m.87/4) yönünden öngörülebilirlik nedeniyle sorumlu olur.
- İştirak iradesinin niteliğinden tamamen farklı bir suç işlenirse (öldürme yerine hırsızlık/yağma/cinsel saldırı gibi), azmettiren bu suçlardan sorumlu olmaz.
- Eylemin niteliği, kullanılan araçlar (bomba, yangın çıkarma, otomatik silahla tarama gibi) ve neticelerin kaçınılmazlığı dikkate alınarak kast türü belirlenir; neticelerin objektif olarak kaçınılmaz olduğu hâllerde doğrudan kast kabul edilebilir.
- Hedef kişinin kimliğinde yanılma, aynı değerde konular bakımından önemsiz sapma sayılır; bu durumda failin fiili, arka plandaki kişiye ve azmettirenine de yüklenebilir. Şahısta hata hâlinde ise hata hükümleri uygulanır (CGK–K.2022/211).
Azmettirme Nedeniyle Yaptırım
- Azmettiren, işlenen suçun cezası ile cezalandırılır (TCK m.38/1).
- Üstsoy/altsoy nüfuzunun kullanılmasıyla azmettirmede, ceza 1/3’ten 1/2’ye kadar artırılır; çocukların azmettirilmesinde üstsoy–altsoy bağı aranmaz (TCK m.38/2).
- Azmettirenin kimliği belirlenemiyorsa, kimliğin ortaya çıkmasını sağlayan fail/diğer suç ortağı hakkında ağırlaştırılmış müebbet yerine 20–25 yıl, müebbet yerine 15–20 yıl hapis; diğer hâllerde 1/3 indirim uygulanabilir (TCK m.38/3).
Suça Yardım Etme ve Cezası (TCK 39)
Bu başlık, suça iştirak kapsamında yardım etme biçimini ve yaptırım sistemini kapsar. Yardım eden kişi, kanuni tipe uygun fiili bizzat gerçekleştirmez; ancak suçtan önce, işlenirken veya sonrasında asıl faile katkı sağlar.
Yardım Etmenin Niteliği ve Sınırı
- Yardım edenin fiil üzerinde ortak hâkimiyeti yoktur; ortak hâkimiyet bulunduğunda suça iştirak müşterek faillike dönüşür.
- Yardım etme, asli iştirakin dışında, sonucu kolaylaştıran ve nedensellik değeri taşıyan eylemleri ifade eder; hareket destekleyici/hazırlayıcı/kolaylaştırıcı niteliktedir (CGK–K.2021/400).
Yardım Etmenin Türleri (TCK m.39/2)
Maddi yardım:
- Suçta kullanılacak araçları temin etmek,
- Suçtan önce veya suç işlenirken maddi katkıyla icrayı kolaylaştırmak.
Manevi yardım:
- Suç işlemeye teşvik etmek,
- Suç işleme kararını kuvvetlendirmek,
- Suçtan sonra yardımda bulunmayı vaad etmek,
- Suçun nasıl işleneceği hususunda yol göstermek.
Suça iştirak düzeyi belirlenirken, yalnızca tek bir an değil; kararın oluşumu, icranın seyri, olay öncesi–sonrası tüm davranışlar birlikte değerlendirilir. Yardım etmeyi müşterek faillikten ayıran belirleyici fark, icra sırasında fiil üzerinde ortak hâkimiyetin bulunmamasıdır (YCGK–2019/347K).
Yardım Etmenin Yaptırımı
- İşlenen suç ağırlaştırılmış müebbet gerektiriyorsa 15–20 yıl, müebbet gerektiriyorsa 10–15 yıl hapis; diğer hâllerde cezanın yarısı indirilir, ancak verilecek ceza 8 yılı aşamaz (TCK m.39/1).
Özel Düzenlemelerle İlişki
- TCK m.39, suça iştirak çerçevesinde genel hükümdür; bazı suç tiplerinde yardım etme ayrıca özel norm olarak düzenlenmiştir:
- Örgüte yardım (TCK m.220/7; m.314/3),
- Örgüte silah sağlama (TCK m.315).
Suça İştirak ve Özgü Suçlar – Teşebbüs – Kişi Sayısı (TCK 40 ve İlgili Hükümler)
Bu bölümde suça iştirak bakımından özgü suçlara katılımın sınırları, sorumluluğun asgari eşiği (teşebbüs) ve suçun birden fazla kişiyle işlenmesine ilişkin sayı kriterleri açıklanmaktadır.
Suça İştirak İçin Asgari Eşik (TCK m.40/3)
- Suça iştirakten sorumluluk doğması için fiilin en azından teşebbüs aşamasına ulaşmış olması gerekir.
Özgü Suçlarda İştirak (TCK m.40/2)
- Özgü suç, ancak belirli bir sıfata sahip kişilerce işlenebilir (ör. zimmet yalnız kamu görevlisi tarafından işlenebilir). Bu hâllerde özel faillik niteliğini taşıyan kişi fail olabilir; diğer kişiler azmettiren veya yardım eden sıfatıyla sorumlu tutulur.
Kişisel Nedenlerin Etkisizliği (TCK m.40/1)
- Suça iştirak eden herkes, diğerinin cezalandırılmasını önleyen kişisel nedenler göz önüne alınmaksızın kendi kusurlu fiiline göre cezalandırılır.
Birden Fazla Kişiyle İşleme Hâlleri – Sayı Hesabı
- 5237 sayılı TCK’da bazı suçlarda “birden fazla kişiyle” veya “üç veya daha fazla kişiyle” işlenme ibareleri geçer. Bu kişi sayısı, yalnız müşterek failler esas alınarak belirlenir; azmettiren ve yardım edenler bu sayıya dâhil edilmez.
- Örnek: Uyuşturucu madde ticaretinde, polis çevirmesini haber vererek iki kişiye ait uyuşturucu yüklü aracın geçmesine yardım eden kişi, yardım eden sıfatıyla suça iştirak eder. Bu durumda TCK m.188/5’teki “üç veya daha fazla kişi” artırımı uygulanmaz; zira müşterek fail sayısı ikide kalmıştır.
Suça İştirak Halinde Gönüllü Vazgeçme (TCK 41)
Bu başlık, suça iştirak halinde gönüllü vazgeçmenin kapsamını ve hangi suç ortaklarının bu hükümden yararlanabileceğini açıklar.
Gönüllü Vazgeçmenin Tanımı ve Sonuçları
- Gönüllü vazgeçme (TCK m.36), failin işlemek istediği suçun icra hareketlerine başlamasından sonra, kendi iradesiyle hareketlere son vermesi veya suçun tamamlanmasını engellemesidir.
- Suça iştirak hâlinde, yalnız gönüllü vazgeçen suç ortağı, gönüllü vazgeçme hükümlerinden yararlanabilir (TCK m.41/1).
- Suç, gönüllü vazgeçenin gayreti dışında başka bir nedenle işlenmemişse ya da gönüllü vazgeçenin bütün çabasına rağmen işlenmişse, ilgili hâllerde de gönüllü vazgeçme hükümleri uygulanır (TCK m.41/2).
Suça İştirak, Azmettirme ve Yardım Etme: Yargıtay Kararları Işığında Açıklamalar
Suça iştirak, ceza hukukunda bir suçun karar ve icrası sürecinde birden fazla kişinin birlikte hareket etmesini ifade eder. Aşağıdaki bölümlerde suça iştirak kurumunun müşterek faillik, azmettirme ve yardım etme boyutları; ayrıca kişi sayısının tespiti, bağlılık kuralı ve nitelikli hâller, Yargıtay kararları ve doktrindeki görüşler ışığında, anlamı korunarak özgün bir üslupla ele alınmaktadır. Metin, suça iştirak kavramını merkez alarak sistematik bir okuma kolaylığı sağlamayı amaçlar.
TCK 109/3-b, “Birden Fazla Kişi” Şartı ve Suça İştirak
Bu kısım, suça iştirak kapsamında kişi sayısına ilişkin ölçütleri ve özellikle “birden fazla kişi” ibaresinin nasıl yorumlandığını özetler. Yargıtay içtihadına göre müşterek faillik aranmakta; azmettiren veya yardım edenler kişi sayısına dâhil edilmemektedir.
Birden Fazla Kişiyle Kişiyi Hürriyetten Yoksun Kılma (TCK 109/3-b)
- Maddenin uygulanabilmesi için icra hareketlerinin TCK m.37 anlamında müşterek faillerce birlikte gerçekleştirilmesi gerekir.
- Buna karşılık, icrai hareketleri tek kişi yaparken diğer ortaklar azmettiren veya yardım eden konumundaysa, 109/3-b’ye göre artırım yapılamaz.
- Bu yaklaşım, azmettiren olup eyleme fiilen katılmayan sanık hakkında 109/3-b artırımının bozma nedeni sayıldığı karar ile somutlaşır (Yargıtay 14. CD, 2016/4991).
Müşterek Faillik ve Müşterek Hâkimiyet Nedir?
Bu bölüm, suça iştirak bağlamında müşterek faillikte “fiil üzerinde ortak hâkimiyet” ölçütünü ve yardım etmeden ayrımını açıklar. Tespit, olay öncesi-sırası-sonrası tüm davranışların bir arada değerlendirilmesiyle yapılır.
Ortak Hâkimiyetin Tespiti: Doktrin ve Ölçütler
- Özgenç: Suçun icrası bakımından iş bölümü dâhilindeki her bir zorunlu katkı, fiil üzerinde ortak hâkimiyet doğurur; katkılardan biri çekildiğinde fiil akim kalabilecekse, müşterek faillik söz konusudur.
- Koca–Üzülmez: Dış görünüşte yardım gibi dursa da somut olayda katkı zorunlu ise katkıda bulunan müşterek fail sayılır. Değerlendirme, olay anının ihtiyaçları üzerinden yapılır.
- Artuk–Gökcen: Müşterek faillikte sorumluluk doğrudan kendi fiilinden kaynaklanır; bağlılık kuralına dayanmaz. Rollerin önemi ve zaruret derecesi dikkate alınır; her müşterek fail fonksiyonel katkı sunar.
Yargıtay’dan Ölçütü Somutlaştıran Örnekler
- Nitelikli öldürmeden mahkûm diğer sanıkla, yağmayı kolaylaştırmak için öldürmeye ortak karar verip olay yerinde gerektiğinde müdahale konumunda bulunan sanık müşterek fail kabul edilmiştir (CGK, 18.04.2017; 284-238).
- Husumetli kişiye pusu kurulup birinin ateş ettiği olayda planlama anından neticeye kadar birlikte hareket eden diğer sanıklar, ateş edenin fiiline TCK m.37 kapsamında katılmıştır (CGK, 31.01.2017; 840-35).
- Ani kavga olayında, failin fiili üzerinde ortak hâkimiyet belirtileri bulunmadığı hâlde, diğer sanığın katkısı yardım etme olarak değerlendirilmiştir (CGK, 19.03.2013; 81-91).
Müşterek Faillik ile Yardım Etmenin Ayrımı
Bu kısım, suça iştirak türleri içinde müşterek faillikte ortak hâkimiyet aranırken, yardım etmede icranın sadece kolaylaştırıldığını vurgular. Sınır, katkının zorunluluğu ve fiil üzerindeki etkin kontrol ile çizilir.
Seçilmiş Yargıtay Örnekleri
- Sanığın olay yerine av tüfeğiyle gelip kalabalığın direncini kıracak atışlar yapması katkıyı yardım sınırının ötesine taşımış; kasten öldürmede müşterek faillik kabul edilmiştir (Y1CD, 2016/1913).
- Olay yerine yakın beklemek ve “icrayı kolaylaştırmak” boyutundaki katkı, yardım eden sıfatıyla değerlendirilmiştir (Y3CD, 2016/9112).
- Kavga sırasında bir sanığın eylemi sürerken diğerinin engelleyici tavrı olmaması ve eşzamanlı saldırısı, yardım etmeye vücut vermiştir (CGK, 2013/91).
Kasten Öldürmeye Azmettirme ve Yardım Etme
Bu bölüm, suça iştirak kapsamında azmettirme ile yardım etmenin karıştırıldığı durumları ve Yargıtay’ın ayrım ölçütlerini açıklar.
Azmettirme Yerine Yardım Etme Olarak Nitelendirme
- Sanığın, öldürme kararını teşvik/pekiştirme ve silah temini ile katkısı, TCK m.39 kapsamında yardım etme sayılmış; azmettirme vasfı kabul edilmemiştir (Y1CD, 2014/2551).
Azmettirmede Nitelikli Hâlin Uygulanması
- TCK m.38, azmettirenin asıl failin eyleminden sorumlu olduğunu belirtir. Azmettiren yönünden mevcut kan gütme saiki gibi nitelikli sebep, asıl failde bulunmasa da azmettiren hakkında uygulanabilir (Y1CD, 2021/6739).
Teşebbüse Azmettirme
- Sanığın beyanları yaralamaya azmettirmeye işaret ederken, dosyada tasarlayarak öldürmeye teşebbüse azmettirme yönünde kesin delil bulunmaması hâlinde, teşebbüse azmettirme yönünden mahkûmiyet isabetsizdir (CGK, 2014/489).
Diğer Suç Tiplerinde Yardım Etme Değerlendirmeleri
Bu bölüm, suça iştirak hükümlerinin farklı suç tiplerine uygulanışını örnek kararlarla gösterir. Yardım etmenin maddi ve manevi görünüm biçimleri m.39/2 uyarınca somutlaştırılır.
Yağma (Gasp)
- Olay yerinden mal ile kaçışı temin eden katkı yardım etme kapsamında değerlendirilmelidir (Y6CD, 2016/5207).
Kasten Yaralama
- “Hadi kavga edin” şeklindeki alaycı söz, m.39/2-a’daki teşvik/kararı kuvvetlendirme düzeyine ulaşmadığından yardım sayılmaz (Y3CD, 2016/13780).
Nitelikli Öldürmeye Teşebbüs (Çocuk Dahil)
- Fail ve suça sürüklenen çocuğu araçla olay yerine götürme ve sonrasında kaçırma, yardım etme niteliğindedir (Y1CD, 2016/2074).
Zimmet (Özgü Suç)
- Kamu görevlisi olmayan kişilerin zimmete iştiraki, azmettiren/yardım eden sıfatıyla mümkündür; delil yoksa azmettirme değil, yardımdan mahkûmiyet gerekir (Y5CD, 2015/1096).
Nitelikli Cinsel Saldırı
- Mağdurenin durumunu bilerek evinde cinsel ilişkiye elverişli ortam sağlayan kişinin katkısı, nitelikli cinsel saldırı suçuna yardım etme oluşturur (Y14CD, 2014/7347).
Azmettirenin Açıklanması ve İndirim
Bu bölüm, suça iştirak kapsamındaki azmettirenin kimliğinin ortaya çıkarılmasına yönelik düzenlemeyi somutlaştırır.
- Dosyada azmettirenin belirlenmesine yarar nitelikte eksiksiz bilgi vermeyen sanık hakkında m.38/3 uyarınca indirim uygulanamaz (Y1CD, 2009/4145).
Eşini Öldürmeye Azmettirme: Cezanın Belirlenmesi
Azmettirme kastını açık eden yönlendirmeler üzerine failin öldürmeye karar vermesi hâlinde, azmettirenin TCK m.38/1 ve ilgili nitelikli hâllerle cezalandırılması gerekir (Y1CD, 2017/1334).
Karar Aşamasına Katılmadan “Yardım Etme”
Bu başlık, suça iştirak bakımından karmaşık olay örgülerinde m.37 (fail) ile m.39 (yardım) ayrımını sistematik biçimde özetler. Müşterek faillik için:
- Birlikte suç işleme kararı,
- Fiil üzerinde birlikte hâkimiyet şarttır.
Yardım etmede ise icra üzerinde hâkimiyet değil, icrayı kolaylaştırma/pekiştirme vardır. Aynı zamanda bağlılık kuralı (m.40) uyarınca kasten ve hukuka aykırı fiilin en az teşebbüs aşamasına ulaşması aranır.
Kasten Öldürme Suçunda Müşterek Faillik
Bu kısım, suça iştirak içindeki en kritik ayrımı; ortak hâkimiyet ölçütünü merkez alır. Yargıtay’a göre değerlendirme, planlamadan neticeye kadar bütün davranışların eşgüdüm içinde olup olmadığını ve katkının fonksiyonel zorunluluğunu kapsar.
Toplu Değerlendirme ve Örnek İçtihat
- Planlama, pusu ve eş zamanlı hareketler bir bütün olarak ele alındığında, ateş eden dışındaki sanıklar da müşterek fail sayılmıştır (CGK, 2020/116).
- Uyuşturucu ticaretinde organizasyonel ve icrai fonksiyonu belirgin katkı, yardım değil müşterek faillik doğurur (CGK, 2020/166).
Müşterek Faillik ve Bağlılık Kuralı (TCK 40)
Bu bölüm, suça iştirak kurumunda şeriklerin cezalandırılmasının dayanağını ve şartlarını açıklar.
- Şeriklerin sorumluluğu, asıl failin kasten ve hukuka aykırı fiiline bağlılık temelinde doğar; fiilin en az teşebbüse ulaşması gerekir.
- Şerikler, haksızlığa doğrudan temas etmez; fiil ile bağları, fail üzerinden kurulur. Bu nedenle bağlılık kuralı, şeriklikte sorumluluğun dayanağıdır (CGK, 2019/709; ayrıca doktrin görüşleri).
Yardım Etmenin Cezasının Belirlenmesi
Yardım edenin cezası hesaplanırken esas alınan ölçüt, “işlenen suçun cezası”dır; failin bireysel cezası kıyas unsuru yapılmaz. Yardım eden, bizzat fail olsaydı alacağı ceza üzerinden, kanundaki indirim oranları uygulanarak cezalandırılır (CGK, 2019/710).
Kardeşi Öldürmeye Azmettirme, Nitelikli Hâller ve Sirayet
Bu kısım, suça iştirak çerçevesinde nitelikli hâllerin sirayetini örnekler üzerinden açıklar.
- 5237 sayılı Kanun’da şahsa bağlı ağırlaştırıcı/hafifletici nedenler sirayet hükümleri sistematik olarak yer almaz; her fail/şerik kendi durumuna göre değerlendirilir.
- Yine de somut tipin nitelikli hâl olarak gerçekleşmesi durumunda, azmettirenin bilgisi ve iradesi çerçevesinde sorumluluk türü belirlenir; yanlış nitelikli azmettirmeden kurulan hüküm bozma nedenidir (Y1CD, 2014/1428 E., 2014/3654 K.).
İştirak İradesi ve Azmettirmede Sınırın Aşılması
Suça iştirak için ortak irade, icra hareketlerine başlanması ve illiyet bağı gerekir. Azmettirmede failin, kararlaştırılan suçun dışına çıkması hâlinde:
- Daha hafif suç gerçekleşirse, gerçekleşene göre sorumluluk doğar.
- Nicelik yönünden aşımda (yaralama yerine öldürme) azmettiren, öngörmüş ise neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralamadan sorumlu olur (TCK m.87/4).
- Belirsiz kişi/soyut hedefe yönelimlerde azmettirmeden değil, koşulları varsa “tahrik” benzeri tiplerden söz edilebilir.
Olay Yerinde Olmadan da Müşterek Fail Olunabilir
Suça iştirak kapsamında müşterek faillik, olay mahallinde fiziki varlığı zorunlu kılmaz. Uzaktan telsiz/telefonla icraya yön veren, koordinasyon sağlayan kişi de ortak hâkimiyet kurması hâlinde müşterek fail sayılabilir (Y16CD, 2018/1384 E., 2018/1629 K.).
Somut Olay Örneği: Yardım Etme ve Müşterek Faillik Ayrımı
Suça iştirak değerlendirmesinde, sanığın olay boyunca failin yanında bulunup eylemi desteklemesi; ayrıca havaya ateş ederek kalabalığı dağıtması ve “destek atışı” ile icrayı güvenceye alması, icra üzerinde iradi/fiilî hâkimiyet kurduğu gerekçesiyle müşterek faillik olarak kabul edilmiştir (CGK, 2022/396 E., 2022/860 K.).
Buna karşılık, başka bir olayda sanığın kavga esnasında icrayı yalnızca kolaylaştıran düzeyde kalması, yardım etme kapsamında değerlendirilmiştir (CGK, 2023/128).
Sonuç ve Değerlendirme
Suça iştirak, ceza hukukunda müşterek faillik–azmettirme–yardım etme ayrımlarının titizlikle yapılmasını gerektirir. Müşterek faillik için birlikte suç işleme kararı ve fiil üzerinde ortak hâkimiyet aranır; yardım etmede icra üzerinde hâkimiyet yoktur, sadece icra kolaylaştırılır ya da teşvik/pekiştirme bulunur. Azmettirme ise failde henüz olmayan suç işleme kararının oluşturulmasıdır. Kişi sayısının tespitinde yalnız müşterek failler dikkate alınır; azmettiren/yardım eden bu sayıya dâhil edilmez. Bağlılık kuralı uyarınca şeriklerin sorumluluğu, kasten ve hukuka aykırı temel fiilin en az teşebbüs aşamasına ulaşmasına bağlıdır.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
