Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçu (TCK 116): Unsurlar, Cezalar, Nitelikli Hâller
Konut dokunulmazlığının ihlali suçu nedir? TCK 116 kapsamında konut-işyeri ve eklenti, rıza, gece vakti, cebir/tehdit, nitelikli hâller, şikâyet süresi, uzlaştırma, HAGB ve adlî para seçenekleri.
Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçu Nedir? (TCK md.116)
Konut dokunulmazlığının ihlali suçu; bir kişinin konutuna, işyerine veya bu yerlerin eklentilerine rıza dışında girme ya da rıza ile girildiği hâlde çıkmama fiilleriyle ortaya çıkan ve kişi hürriyetini hedef alan bir suç tipidir. 5237 sayılı TCK’nın “Hürriyete Karşı Suçlar” bölümünde yer alan TCK m.116, konut dokunulmazlığının ihlali suçu ile bireyin konut ve işyerinde güvenlik, sükûn, huzur ve çalışma hürriyetinin korunmasını amaçlar.
TCK m.116 Metin ve Temel Çerçeve
Özet: Bu bölüm, konut dokunulmazlığının ihlali suçunun kanuni düzenlemesini, kimlere ve hangi fiillere uygulanacağını madde metni üzerinden açıklar.
TCK m.116
- Bir kimsenin konutuna veya konut eklentilerine rızaya aykırı giren ya da rıza ile girip çıkmayan kişi, mağdurun şikâyeti üzerine 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
- Birinci fıkradaki fiiller açık rızaya ihtiyaç olmaksızın girilmesi mutat olmayan işyerleri ve eklentileri bakımından işlendiğinde, mağdurun şikâyeti üzerine 6 aydan 1 yıla kadar hapis veya adlî para cezası verilir.
- Evlilik birliğinde aile bireylerinden veya konutun/işyerinin birden çok kişi tarafından ortak kullanılması hâlinde, bu kişilerden birinin meşru amaca yönelik rızası varsa yukarıdaki hükümler uygulanmaz.
- Fiilin cebir veya tehdit kullanılarak ya da gece vakti işlenmesi hâlinde 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
Ceza Hukukunda “Konut” Kavramı
Özet: Konut kavramı ceza hukuku bakımından geniş yorumlanır; geçici-barınma amaçlı alanlar da konut sayılır (YCGK-K.2014/272).
Ceza hukukunda konut, kişilerin devamlı veya geçici olarak barınma ve yerleşme amacıyla kullandıkları, oturmaya elverişli mekânları ifade eder (YCGK-K.2014/272). Bu kapsam, özel hukuk anlamından daha geniştir ve konut dokunulmazlığının ihlali suçu bakımından şu özellikleri içerir:
- Yapı, şekil ve büyüklüğünden bağımsız olarak barınma/yaşamsal ihtiyaçları karşılayan açık ya da kapalı her alan konut olabilir.
- Geçici kullanım da konut sayılır; örneğin yazlık bir evin kışın boşken rızaya aykırı girilmesi konut dokunulmazlığının ihlali suçu oluşturur.
- Gece kalınmasa dahi, kişinin özel ihtiyaçlarını giderdiği ve hayatını sürdürdüğü yerler konut kabul edilir.
- Mekânın kapalı/yarı açık oluşu önemli değildir; örneğin yarı açık baraka da konut niteliğindedir.
- Fiilen oturulmasa bile oturmaya hazır hâle getirilen yerler konut sayılır; örneğin eşyaları yerleştirilmiş, oturum başlamadan eşya hırsızlığı yaşanan ev açısından konut dokunulmazlığının ihlali suçu oluşur.
- Konutun biçimi ve kullanım tarzı, onu kullanan kişinin özgür tercihine bağlıdır.
Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçunun Unsurları ve Cezası (TCK m.116/1)
Özet: Suç, iki seçimlik hareketle oluşur: (i) rızaya aykırı konuta girme, (ii) rıza ile girilen yerden çıkmama. Cezası 6 ay–2 yıl; nitelikli hâllerde artar.
Rızaya Aykırı Olarak Konuta Girme
Konut dokunulmazlığının ihlali suçu, kişinin konutuna rızası dışına girilmesi ile oluşur. Kapıyı açan ev sahibini iterek içeri girme bu suçun tipik örneğidir. Rıza, açık veya örtülü olabilir; failin, konut sahibinin izin vermediğini bildiği hâllerde suç gerçekleşir. Olayın özelliğine göre rızanın varlığı değerlendirilir. Örneğin, duvarla çevrili ve kilitli bahçe gibi eklentilere izinsiz girilmesi konut dokunulmazlığının ihlali suçu sayılır.
- Konuta girme, failin tüm vücuduyla içeri girmesini ifade eder; pencereden bakmak, kapıyı dinlemek, zil çalmak tek başına suç oluşturmaz (Y4CD-K.2015/25782).
- Eşlerden veya birlikte oturanlardan birinin rızası, meşru amaçlı ise suçu dışlar (TCK m.116/3). Ancak rıza hukuka uygun ve diğer hak sahiplerince kabul edilebilir olmalıdır (CGK-K.2020/363; Y18CD-K.2016/7044).
- Birlikte kullanımda, konutta yaşayanların sayısı veya failin bu sayıyı bilmesi önemli değildir; izinsiz giriş tek suç sayılır (Y4CD-K.2015/27315).
Rıza ile Girilen Konuttan Çıkmama
Konut sahibinin rızasıyla girilen konutun, rıza geri alındıktan sonra terk edilmemesi de konut dokunulmazlığının ihlali suçudur. Örneğin alacak meselesi için içeri alınan kişinin, tartışma sonrası çıkması istendiği hâlde çıkmaması suçun oluşmasına yol açar.
- Çıkmamak, söz ve davranışlarla dışarı davet edildiği hâlde konutta kalmayı ifade eder (Y4CD-K.2015/25782).
Ceza: Temel hâlde 6 ay–2 yıl hapis (TCK m.116/1). Cebir/tehdit veya gece vakti varsa 1–3 yıl hapis (TCK m.116/4).
İşyeri Dokunulmazlığının İhlali (TCK m.116/2)
Özet: Açık rızaya gerek duyulmayan işletmeler hariç, işyerine rızaya aykırı girme veya girip çıkmama fiilleri suçtur. Cezası 6 ay–1 yıl hapis veya adlî para cezası; nitelikli hâllerde 1–3 yıl hapis.
İşyeri dokunulmazlığının ihlali suçu, izinsiz girilmesi mümkün olmayan işyerlerine rızaya aykırı girilmesi veya çıkarılma talebine rağmen çıkılmaması ile işlenir. Örneğin, işyeri sahibinin kiracının işyerine izinsiz girerek eşyalarını dışarı atması işyeri dokunulmazlığının ihlalidir.
- Açık rızaya ihtiyaç duyulan işyerleri: Şirket binaları, doktor/avukat/mimar büroları, üretim atölyeleri, lokanta mutfakları vb. buralara izinsiz giriş kural olarak rızaya aykırıdır.
- Açık rızaya ihtiyaç duyulmayan yerler: AVM içindeki mağaza, market, restoran, sinema, otel, banka şubesi gibi girilmesi mutat yerler. Ancak mesai dışında girilirse işyeri dokunulmazlığının ihlali suçu doğar; örn. gece mağazaya girip hırsızlık yapılması hâlinde her iki suç da uygulanır.
- Mutat girilen işyerlerinden çıkarılma talebine rağmen çıkılmaması da işyeri dokunulmazlığının ihlali suçudur.
Ceza: 6 ay–1 yıl hapis veya adlî para (TCK m.116/2). Cebir/tehdit veya gece vakti varsa 1–3 yıl hapis (TCK m.116/4).
Konut veya İşyeri Eklentisinin Dokunulmazlığı (TCK m.116/1–2)
Özet: Balkon, avlu, bahçe gibi müştemilat da koruma altındadır. Eklenti niteliği somut olaya göre belirlenir; işyeri eklentilerinde “mutat giriş” dikkate alınır.
Eklenti (müştemilat); konutun/işyerinin kullanım amacını tamamlayan, bitişik ya da yakın yerler ve yapılardır: balkon, koridor, sahanlık, duvar/çitle çevrili avlu, bahçe, ahır, odunluk, kömürlük vb.
- Yargıtay bir avlunun, kapısı olmasa dahi duvarla çevrili, özel hâkimiyet alanı oluşturduğu ve bu nedenle konut eklentisi sayılacağı görüşündedir; bu alana izinsiz giriş konut dokunulmazlığının ihlali suçudur (CGK-K.2018/623).
- Eklenti niteliği yöresel/kültürel unsurlara göre somut olay bazında değerlendirilir.
- İşyeri eklentisinde, yalnızca girilmesi mutat olmayan işyerlerinin eklentisine izinsiz giriş suç oluşturur; örn. lokanta bahçesi gibi mutat kullanım alanları farklı değerlendirilir.
Ceza: Konut eklentisi için 6 ay–2 yıl hapis; nitelikli hâllerde 1–3 yıl (TCK m.116/1, 116/4). İşyeri eklentisinde 6 ay–1 yıl hapis veya adlî para; nitelikli hâllerde 1–3 yıl (TCK m.116/2, 116/4).
Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçunun Nitelikli Hâlleri
Özet: Cebir/tehdit veya gece vakti (TCK m.116/4) ile silah, kendini tanınmaz hâle koyma, imzasız mektup/özel işaret, birden fazla kişiyle işleme, örgüt gücünden yararlanma ve kamu nüfuzunu kötüye kullanma (TCK m.119) cezayı artırır.
Cebir veya Tehdit Kullanılması (TCK m.116/4)
Cebir, fiziksel güçle birini belirli davranışa zorlama; örn. konut kapısını açan kişiyi iterek içeri girmek. Cebrin, konuta girme/çıkmama amacına yönelik olması ve nedensellik bağı kurması gerekir (Y18CD-K.2019/2575).
Tehdit, gelecekte haksız zarar verme yönünde bildirimdir; “kapıdan çekil, yoksa seni döverim” diyerek içeri girmek buna örnektir. Cebir/tehdidin konut dokunulmazlığını bozma amacıyla araç olarak kullanıldığı somutlaştırılmalıdır; aksi hâlde uygulama bozulur (Y18CD-K.2018/9961).
Ceza: 1–3 yıl hapis.
Gece Vakti (TCK m.116/4)
TCK m.6/e’ye göre gece vakti, güneşin batmasından bir saat sonra başlayıp doğmasından bir saat önceye kadar sürer. Suç saatinin net tespiti şarttır; tereddütte şüpheden sanık yararlanır ilkesi uygulanır (Y2CD-K.2017/9232).
Ceza: 1–3 yıl hapis.
Silahla İşlenmesi (TCK m.119/1-a)
Silah; ateşli silahlar, patlayıcılar, kesici/delici/bereleyici aletler ve fiilen saldırıya elverişli diğer eşyaları kapsar (TCK m.6/1-f). Silahın, konuta girme veya konutta kalma amacına araç olarak kullanılması gerekir; yalnızca içerde yaralama/tehdit için kullanılması bu nitelikli hâli doğurmaz (Y4CD-K.2015/25782).
Örneğin kuru sıkı tabancayla “seni öldürürüm” tehdidi altında zorla içeri girme hâlinde TCK 116/4 ve 119/1-a uygulanır (Y4CD-K.2019/5253).
Ceza Artırımı: Bir kat (ör. 1–3 yıl → 2–6 yıl). Silah konuta giriş/kalış amacıyla kullanılmışsa ayrıca silahla tehditten hüküm kurulmaz (Y4CD-K.2020/20004).
Kendisini Tanınmayacak Hâle Koyma (TCK m.119/1-b)
Failin maske, kıyafet, sakal/bıyık vb. ile kimliğini gizleyip tanınmaz hâle gelmesi, konut dokunulmazlığının ihlali suçu yönünden nitelikli hâldir (Y4CD-K.2014/34399; Y1CD-K.2016/1643).
Ceza Artırımı: Bir kat.
İmzasız Mektup veya Özel İşaretler (TCK m.119/1-b)
Mektubun kimden geldiğinin anlaşılmaması şarttır; faks, e-posta, telgraf da bu kapsamdadır. Özel işaretler (ör. kapıya işaret koyup tehditle açtırma) failin kimliğinin anlaşılamadığı durumda nitelikli hâli oluşturur.
Ceza Artırımı: Bir kat.
Birden Fazla Kişiyle Birlikte (TCK m.119/1-c)
Birlikte işleme, saldırı yoğunluğunu artırır, mağdurun savunma imkânını azaltır; önceden anlaşma şartı yoktur, olay yerinde birlikte hareket yeterlidir (Y2CD-K.2013/19335).
Ceza Artırımı: Bir kat.
Örgüt Gücünden Yararlanma (TCK m.119/1-d)
Var olan veya varsayılan suç örgütlerinin korkutucu gücünü kullanarak konuta girme/çıkmama nitelikli hâldir. Failin örgüt üyesi olması gerekmez; önemli olan örgüt gücünden yararlanılmasıdır.
Ceza Artırımı: Bir kat.
Kamu Nüfuzunu Kötüye Kullanma (TCK m.119/1-e)
Kamu görevinin sağladığı yetki/otoritenin suçu işlemeyi kolaylaştıracak şekilde kötüye kullanılması nitelikli hâldir. Failin görevinin kapsamı ve mağdur üzerindeki etkisi somut olayda tespit edilmelidir.
Ceza Artırımı: Bir kat.
Şikâyet Süresi, Dava ve Ceza Zamanaşımı
Özet: TCK m.116/1-2-3 şikâyete bağlıdır; süre 6 aydır. Dava zamanaşımı 8 yıl, ceza zamanaşımı 10 yıldır.
- Şikâyete bağlılık: TCK m.116/1-2-3 kapsamındaki hallerde soruşturma şikâyet ile başlar; vazgeçme davayı düşürür.
- Süre: Mağdurun fiili ve faili öğrendiği tarihten itibaren 6 ay. Örn. fiil 01.06.2016’da öğrenilip fail 01.09.2016’da belirlenmişse süre 01.09.2016–01.03.2017’dir.
- Dava zamanaşımı: 8 yıl.
- Ceza zamanaşımı: 10 yıl; hapis cezası 10 yıl içinde infaz edilmezse ortadan kalkar.
Uzlaştırma (CMK m.253/1) ve Konut Dokunulmazlığının İhlali Suçu
Özet: TCK m.116 kapsamındaki tüm fıkralar uzlaşmaya tabidir; savcılık yeterli şüpheyi görürse dosya uzlaştırma bürosuna gönderilir.
Uzlaştırma, tarafsız bir uzlaştırmacı aracılığıyla mağdur ve failin iletişimiyle uyuşmazlığın giderilmesini amaçlayan ceza muhakemesi kurumudur. Konut dokunulmazlığının ihlali suçu bakımından TCK m.116’daki tüm fıkralar uzlaşma kapsamındadır; savcı yeterli şüphe görürse dosya uzlaştırmaya sevk edilir.
Cezanın Ertelenmesi, HAGB ve Adlî Para Cezasına Çevirme
Özet: Cezanın ertelenmesi ve HAGB, TCK m.116’nın tüm halleri için mümkündür. Adlî para cezasına çevirme, konut yönünden şartlara bağlı; işyeri yönünden ise seçimlik yaptırım yapısı gereği farklılık gösterir.
- Adlî para cezası, bazı hâllerde tek başına veya hapisle birlikte uygulanabilir.
- HAGB, belirli denetim süresinde koşullar sağlanırsa hükmün sonuç doğurmamasını ve davanın düşmesini sağlayabilir.
- Cezanın ertelenmesi, belirlenen hapsin cezaevinde infazından şartlı vazgeçme niteliğindedir.
Uygulama:
- TCK m.116’nın tüm halleri için cezanın ertelenmesi ve HAGB mümkündür.
- Adlî para cezasına çevirme bakımından:
- Konut yönünden TCK m.116/1 ve m.116/4 şartları oluşursa adlî para cezasına çevirme yapılabilir.
- İşyeri yönünden TCK m.116/2 ve m.116/2-4’te adlî para cezası seçimlik yaptırım olduğundan mahkeme doğrudan adlî para veya hapis verebilir; hapis verildiyse artık bu adlî paraya çevrilemez.
Sık Kullanılan Alt Kavramlar (Hızlı Bakış)
Özet: konut dokunulmazlığının ihlali suçu ile ilişkili alt başlıklar kısaca hatırlatılır.
Rıza (Açık/Örtülü)
- Meşru amaçlı ve hukuka uygun olmalı; birlikte kullanıcıların haklarını ihlal etmemeli.
Eklenti (Müştemilat)
- Avlu, bahçe, balkon, sahanlık vb. alanlar; somut olayda yerel/kültürel özelliklere göre belirlenir.
Gece Vakti
- Güneşin batmasından 1 saat sonra başlar, doğmadan 1 saat önce biter (TCK m.6/e).
Nitelikli Hâller
- Cebir/tehdit, gece vakti, silah, kendini tanınmaz hâle getirme, imzasız mektup/özel işaret, birlikte işleme, örgüt gücü, kamu nüfuzunu kötüye kullanma.
Sonuç (Kısa Özet)
Özet: konut dokunulmazlığının ihlali suçu, bireyin barınma alanını korur; rızaya aykırı giriş ya da çıkmama temel hâlidir. İşyeri ve eklenti de koruma kapsamındadır. Şikâyete bağlılık, uzlaştırma imkânı ve nitelikli hâller cezayı etkiler.
Konut dokunulmazlığının ihlali suçu, rıza dışı giriş veya çıkmama fiilleriyle oluşur; işyeri ve eklentiler de kapsamdadır. Şikâyet süresi 6 ay, dava zamanaşımı 8 yıl, ceza zamanaşımı 10 yıldır. Uzlaştırma mümkündür; cezanın ertelenmesi, HAGB ve adlî para seçenekleri somut duruma göre uygulanır. Cebir/tehdit ve gece vakti ile TCK m.119’daki nitelikli hâller cezayı artırır.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
