18 Yaş Altı Failler Yeni Düzenleme Geliyor mu? (2025 Rehberi)

0 330 6 dakika okuma süresi

TCK m.31, ÇKK, CMK ve 11. Yargı Paketiyle 18 Yaş Altı Failler Yeni Düzenleme için planlanan değişiklikler: mevcut hukuk, taslaklar, SSS ve pratik rehber.

Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, çocuk yargılamalarında özellikle 15–18 yaş grubunda “yaş arttıkça cezanın düşmemesi” yönünde kademeli bir model üzerinde çalışıldığını, kasten öldürme ve cinsel istismar gibi ağır suçlarda ayrı düzenlemelerin gelebileceğini açıkladı. Düzenlemenin, TBMM 1 Ekim 2025’te açıldıktan kısa süre sonra gündeme gelmesi bekleniyor; henüz yasa değil. Mevzuatta TCK m.31 hâlen geçerli: 12 yaş altına ceza sorumluluğu yok; 12–15 ve 15–18 yaşa özgü indirime dayalı çerçeve yürürlükte. Ayrıca CMK m.150 gereği 18 yaş altına zorunlu müdafi atanır; ÇKK m.21 bazı suçlarda tutuklama yasağı getirir; gözaltı ve ifade süreçlerinde çocuklara özgü hükümler vardır. (Kaynaklar için paragraflardaki bağlantılara bakınız.)

İçindekiler

1) Gündemde Ne Var? (Kısaca “11. Yargı Paketi” ve Çocuk Yargılamaları)

Adalet Bakanı Yılmaz Tunç, çocuk yargılamalarında 15–18 yaş aralığı için yeni bir kademelendirme modelini çalıştıklarını; yaş arttıkça indirimlerin düşmemesi ve kasten öldürme, cinsel istismar gibi infial uyandıran ağır suçlarda özel düzenleme yapılabileceğini birkaç kez vurguladı. Ayrıca “alternatifli taslak çalışmalar” yapıldığını ve bunların 11. Yargı Paketine yetiştirileceğini belirtti. Bu değerlendirmeler, paketin TBMM açıldıktan (1 Ekim 2025) sonra kısa süre içinde gündeme gelebileceğine işaret ediyor; ancak şu anda yasal metin yayımlanmış değil. Anadolu Ajansı+1 T24+1 Yeni Şafak

Muhalefet kanadından ise CHP’li Mahmut Tanal, 15 yaşını doldurmuş çocukların ağır suçlar işlemeleri hâlinde ceza indiriminin uygulanmamasını ve bu suçlar için “suça sürüklenen çocuk” tanımına istisna getirilmesini öngören bir teklif hazırladıklarını açıkladı. T24 X (formerly Twitter)

Gerçeklik kontrolü: Bugün itibarıyla (3 Eylül 2025) ortada kesinleşmiş bir kanun metni yok; mevcut hukuk yine TCK m.31 ve ilgili mevzuatla işliyor.

2) Yürürlükteki Hukuki Çerçeve (TCK m.31 – “Yaş Küçüklüğü”)

TCK m.31 bugün de geçerli olan çerçeveyi çiziyor. Kısaca:

12 yaş altı: Ceza sorumluluğu yok; kovuşturma yapılamaz, çocuklara özgü güvenlik tedbirleri uygulanabilir.
12–15 yaş: Algılama/yönlendirme yeteneği yoksa ceza sorumluluğu yok; varsa ağırlaştırılmış müebbet yerine 12–15 yıl, müebbet yerine 9–11 yıl, diğer suçlarda yarı oranda indirim ve üst sınır 7 yıl.
15–18 yaş: Ağırlaştırılmış müebbet yerine 18–24 yıl, müebbet yerine 12–15 yıl; diğer suçlarda 1/3 indirim ve üst sınır 12 yıl.
Bu rakamlar kanun metninde açıkça düzenlenmiştir. LEXPERA

Hızlı Karşılaştırma Tablosu (Mevcut Sistem)

Yaş Grubu	Ceza Sorumluluğu	Ağırlaştırılmış Müebbet	Müebbet	Diğer Suçlar
<12	Yok	—	—	Çocuklara özgü güvenlik tedbirleri
12–15 (yoksa algılama/yönlendirme)	Yok	—	—	Çocuklara özgü güvenlik tedbirleri
12–15 (varsa)	Var	12–15 yıl	9–11 yıl	1/2 indirim, azami 7 yıl
15–18	Var	18–24 yıl	12–15 yıl	1/3 indirim, azami 12 yıl

(Temel: TCK m.31/1–3). LEXPERA

3) Soruşturma ve Kovuşturma Aşamasında Çocuklara Özgü Güvenceler (Yürürlükte)

Zorunlu müdafi: CMK m.150/2 uyarınca 18 yaşını doldurmamış şüpheli/sanığın müdafii yoksa istem aranmaksızın avukat atanır.
Gözaltı ve ifade usulü: Yakalama, Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliği ile Çocuk Koruma Kanunu’na ilişkin Yönetmelik çocukların kolluğun çocuk biriminde, yetişkinlerden ayrı tutulmasını ve özel usulleri düzenler. 12 yaşından küçükler yönünden suç nedeniyle gözaltı öngörülmez; kimlik tespiti amacıyla kısa süreli yakalama mümkündür. CİGM+1 Hukuki Haber
Tutuklama yasağı (kısmi): ÇKK m.21 gereği 15 yaşını doldurmamış çocuklar hakkında üst sınırı 5 yılı aşmayan hapis cezası gerektiren fiiller nedeniyle tutuklama kararı verilemez. MEB Rehberlik Hizmetleri LEXPERA
Sosyal inceleme raporu (SİR): ÇKK m.35 uyarınca çocuk hakkında gerektiğinde sosyal inceleme yaptırılır; yapılmaması hâlinde gerekçesi kararda gösterilmelidir. Yargıtay içtihatları da bu zorunluluğun altını çizer. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Çocuk Hakları Merkezi

4) İnfaz Boyutu: Çocuk Kapalı Kurumları, Eğitimevleri ve Koşullu Salıverme

Çocuk kapalı ceza infaz kurumları ve çocuk eğitimevleri (5275 sayılı Kanun m.11–15) çocukların eğitim ve topluma yeniden kazandırılmasını amaçlayan ayrı infaz rejimi içerir. 12–18 yaş aralığı, cinsiyet ve fiziksel gelişime göre ayrı bölümlerde barındırılır. LEXPERA magdur.adalet.gov.tr
Koşullu salıverme hesabında yaş etkisi: 5275 sayılı Kanunda çocuklar lehine bazı durumlarda 1 günün 2 gün sayılması gibi düzenlemeler yer alır (geçici ve m.107 bağlamında). Uygulamada, dosya tarihine göre değişen hükümler dikkatle incelenmelidir.

5) Adlî Sicil ve 18 Yaş Altı Kayıtların Gizliliği

Adlî Sicil Yönetmeliği uyarınca 18 yaşından küçüklerle ilgili adlî sicil ve arşiv kayıtları yalnızca soruşturma/kovuşturma kapsamında mahkeme, hâkim veya savcılıkça talep edilirse verilir; idari makamlara genel olarak açık değildir. Bu ilke, 5352 sayılı Kanun yorumlarında ve yargı kararlarında da vurgulanmaktadır. Adli Sicil Genel Müdürlüğü

6) Meclis’e Sunulması Beklenen Düzenleme: Neler Değişebilir?

Bakan Tunç’un son açıklamalarından ve “11. Yargı Paketi”ne dair haber akışından, aşağıdaki olasılık başlıkları öne çıkıyor (nihai metin yayımlandığında netleşecektir):

15–18 Yaşta Kademeli Model
“Yaş arttıkça cezanın düşmemesi” prensibiyle 15–16, 16–18 gibi alt kademeler ve indirim oranlarının daraltılması gündemde. Bu, TCK m.31/3’teki 1/3 indirim + 12 yıl üst sınırı dengesinde değişiklik anlamına gelebilir. Anadolu Ajansı T24
Ağır Suçlarda (örn. kasten öldürme, cinsel istismar) Özel Rejim
Kamu vicdanında infial uyandıran suçlarda, bazı ülkelerde görülen yaklaşıma benzer biçimde indirimin sınırlanması veya kaldırılması tartışılıyor. Muhalefet tekliflerinde (örn. Mahmut Tanal) 15+ için indirim uygulanmaması açıkça öneriliyor. T24+1
Uluslararası Standartlarla Uyum Tartışması
BM Çocuk Hakları Komitesi’nin Genel Yorum No.24 (2019), ceza sorumluluğu asgari yaşının en az 14 olması ve istisnasız uygulanması yönünde güçlü tavsiye içerir. Türkiye’de asgari yaş 12 (TCK m.31/1); bu yönüyle uyum tartışmaları da gündemde. BM İnsan Hakları Komiserliği Defence for Children LEXPERA

Durumun Özü: Yasa çıktığında TCK m.31/3 ve ilgili mevzuatta ceza indiriminin oranı/üst sınırı ile ağır suç istisnaları yeniden şekillenebilir. Şimdilik taslak ve siyasi beyan düzeyindedir.

7) Kamuoyu ve “Minguzzi Olayı” Etkisi

2025’in başında İstanbul/Kadıköy’de 14 yaşındaki Mattia Ahmet Minguzzi’nin öldürülmesi, çocuk failler tartışmasını alevlendirdi. Soruşturmada gözaltı/tutuklamalar oldu; iddianameler düzenlendi ve yargılama sürüyor. Bu olay, 15–18 yaş grubundaki indirimler ile ağır suç istisnası tartışmalarını siyaset ve toplum nezdinde hızlandırdı. İSTANBUL ANADOLU ADALET SARAYI Anadolu Ajansı

8) Uygulamada Taraflar İçin Yol Haritası (Pratik Rehber)

A) Aileler (Mağdur Yakınları)

Süreç ve haklar: Soruşturma–kovuşturma aşamalarında müşteki/katılan hakları, delil sunma, mütalaaya karşı beyan, istinaf/temyiz gibi imkanları etkin kullanın.
Ağır suçlarda pozisyon alma: Mevcut TCK m.31/3 çerçevesi hala geçerli. İddianamede ağır suç nitelendirmesinde ısrar ve haksız tahrik gibi indirime yol açabilecek savunma tezlerine karşı delil üretimi kritiktir.
Kamuoyunun ilgisi vs. yargısal süreç: Medya ilgisi yüksek dosyalarda dosya gizliliğine ve çocukların kimliklerinin korunmasına özen gösterilmesi gerekir (barolar ve mahkemeler bu konuda hassastır). Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı

B) Çocuk Şüpheli/Sanık ve Ailesi

Zorunlu müdafi hakkı: Müdafisiz hiçbir işlem yapılmamalı; CMK m.150 gereğince barodan atama talep edin.
Sosyal İnceleme Raporu (SİR): Özellikle 12–15 yaş bandında algılama/yönlendirme değerlendirmesi açısından SİR hayati. 15–18 bandında zorunlu olmasa da mahkeme gerek görmezse gerekçe göstermek zorunda. Aktif şekilde psikososyal inceleme talep edin. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Çocuk Hakları Merkezi
Gözaltı–ifade: Çocuk yetişkinlerden ayrı yerde tutulmalı; ebeveyn veya sosyal çalışma görevlisi eşliğinde süreç yürütülmeli (uygulamada yönetmelik gereği). CİGM

C) Avukatlar (Strateji Notları)

Mevzuat & olası değişiklik ayrımı: Müvekkilin beklentisini yönetirken “henüz taslak” ile “yürürlük” ayrımını net anlatın; geçmişe yürütülmeme (aleyhe) ilkesi ve geçiş hükümlerini dosya tarihine göre kontrol edin.
Delil ve tipiklik: Ağır suç tiplerinde kast – netice – iştirak rolleri (fail/azmettiren/yardım eden) ayrımını TCK genel hükümlerle titiz kurun (m.37–39). LEXPERA
İnfaz projeksiyonu: 5275’e göre çocuk eğitimevi – çocuk kapalı ayrımı ve koşullu salıverme hesapları müvekkil kararlarını etkiler (savunma anlaşması, uzlaşma imkânları vb.). LEXPERA
Adlî sicil sonuçları: 18 yaş altı kayıtların idari makamlara verilmemesi prensibini (istisnalarıyla) anlatın; ilerideki eğitim–istihdam etkilerini doğru yönetin. Adli Sicil Genel Müdürlüğü

9) “Yeni Düzenleme Çıkarsa” Olası Etki Analizi

Caydırıcılık Tartışması: 15–18 yaşta indirimlerin kademelendirilmesi/kısıtlanması, özellikle kasten öldürme–cinsel istismar gibi suçlarda cezaların fiilen yükselmesine yol açabilir.
Uygulama Birliği: SİR, raporlama ve denetimli serbestlik boyutlarında ikincil mevzuat (yönetmelikler) güncellemesi gerekebilir; aksi halde uygulama farklılıkları doğar. CİGM
Uluslararası standartlar: BM çizgisi asgari yaşın en az 14 ve istisnasız olmasını öneriyor; ağır suçlar için “carve-out” (istisna) eleştiriliyor. Bu açıdan, olası değişiklik çocuk adaletinde onarıcı yaklaşım ile toplumsal güvenlik dengesi arasında yeni bir tartışma yaratacak. BM İnsan Hakları Komiserliği Defence for Children

10) Sık Sorulan Sorular (SSS)

S1) “15–18 yaş arası” için bugün indirim nedir?
C: TCK m.31/3’e göre diğer suçlarda 1/3 indirim ve üst sınır 12 yıl; müebbet yerine 12–15 yıl, ağırlaştırılmış müebbet yerine 18–24 yıl uygulanır. LEXPERA

S2) 12–15 yaş bandında mutlaka doktor/psikolog raporu gerekir mi?
C: Algılama/yönlendirme yeteneği değerlendirmesi SİR ile desteklenir; mahkeme gereğinde ister; almazsa gerekçesi kararda yer almalıdır. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Çocuk Hakları Merkezi

S3) 12 yaş altı çocuk gözaltına alınabilir mi?
C: Suç nedeniyle gözaltı öngörülmez; kimlik tespiti için yakalama yapılabilir, akabinde derhal serbest; süreç çocuklara özgü tedbirlerle yürütülür. CİGM

S4) Çocukların adlî sicil kaydı işe alımlarda görünür mü?
C: 18 yaş altı adlî sicil/arşiv kayıtları, yalnızca soruşturma/kovuşturma kapsamında yargı mercilerine verilir; idari makamlara genel olarak verilmez. Adli Sicil Genel Müdürlüğü

S5) “Yeni düzenleme” ne zaman gelir?
C: Bakan Tunç, 11. Yargı Paketi için hazırlıkların sürdüğünü; çocuk yargılamalarının da pakette yer alacağını söylüyor. TBMM 1 Ekim 2025’te açılıyor; paketin kısa süre içinde gündeme gelmesi planlanıyor, ancak resmî metin henüz yayımlanmadı. Yeni Şafak Anadolu Ajansı

11) Örnek Senaryolar (Uygulamada Ne Değişebilir?)

16 yaşındaki failin “kasten öldürme” suçu:
- Bugün: TCK m.31/3 gereği 18–24 yıl aralığı.
- Olası düzenleme: Ağır suçlarda indirim daralır ya da istisna getirilirse, alt sınır yükselir. (Nihai metin beklenir.) T24
15 yaşındaki failin “yağma (gasp)” suçu:
- Bugün: “Diğer suç” kategorisinde 1/3 indirim, üst sınır 12 yıl esas alınır (nitelikli haller ayrıca değerlendirilebilir).
- Olası düzenleme: Kademelendirme gelirse 15–16 ve 16–18 ayrışabilir. LEXPERA Anadolu Ajansı
13 yaşında “hırsızlık” şüphesi:
- Bugün: Algılama/yönlendirme yok ise ceza sorumluluğu yok; varsa 1/2 indirim ve 7 yıl üst sınır (ağır suç değilse).
- Uygulama: SİR ve çocuklara özgü tedbirler öne çıkar. LEXPERA Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı

12) Editoryal Not: Neden Bu Kadar Tartışılıyor?

Toplumsal güvenlik ve mağdur hakları ile çocuğun üstün yararı arasında hassas bir denge var. Uluslararası standartlar “onarıcı adalet”i ve 14 yaş asgari sınırını öne çıkarırken, ağır suçlarda kamuoyunun cezasızlık algısı yüksek. Türkiye’de “Minguzzi olayı” bu tansiyonu artırdı. Meclis’e gelmesi beklenen düzenleme, işte bu çift yönlü basınç altında şekilleniyor. Bianet BM İnsan Hakları Komiserliği

13) Sonuç: Bu Yazıyı Neden Kaydedin?

Bugün ne geçerli? TCK m.31 çerçevesi + ÇKK + CMK yürürlükte.
Yarın ne gelebilir? 11. Yargı Paketi ile 15–18 yaşta kademelendirme/istisnalar.
Ne yapmalı? Dosyanız için uzman bir avukatla derhal hak ve yükümlülüklerinizi netleştirin; SİR, müdafi ve çocuk birimleri gibi kritik başlıkları ihmal etmeyin.

admin