ALTINCI (6) BÖLÜM – SÜRELER VE ESKİ HÂLE GETİRME – CMK DERS NOTLARI
Ceza Muhakemesi Hukuku’nda sürelerin hesaplanması, hak düşürücü ve düzenleyici süreler arasındaki farklar ile eski hâle getirme kurumunun ayrıntılı biçimde açıklandığı bu bölümde; CMK m. 39–42 hükümleri kapsamında sürelerin başlangıcı, sonu, uzaması ve kaçırılması hâlinde başvurulabilecek yollar ele alınmaktadır. Eski hâle getirme müessesesi, adil yargılanma hakkının korunması ve yargılamada hak kayıplarının önlenmesi açısından özel önem taşır. Bu bölüm, hukuk öğrencileri, hâkimlik-savcılık sınavına hazırlananlar ve uygulamacılar için sistematik, güncel ve açıklayıcı CMK ders notları sunar.
Ceza muhakemesi hukukunda süre kavramı, hem tarafların haklarını korumak hem de yargılamanın düzenli ilerlemesini sağlamak açısından temel öneme sahiptir. Her işlem belirli bir zaman dilimine bağlanmıştır. Bu süreler, hak düşürücü nitelikte olup, taraflarca kaçırıldığında ciddi sonuçlar doğurabilir. Ancak bazı hâllerde, “eski hâle getirme” kurumu sayesinde, bu sürelerin kaçırılmasının doğurduğu olumsuzluklar giderilebilir.
Bu bölümde sürelerin hesaplanması, işlemesi ve eski hâle getirme müessesesi ayrıntılı biçimde ele alınır.
Süre Kavramı ve Önemi
Ceza muhakemesinde süre, bir işlemin yapılması veya bir hakkın kullanılması için tanınan zamandır.
Sürelerin amacı, yargılamanın belirsizliğe düşmesini engellemek, usul ekonomisini korumak ve taraflar arasında denge sağlamaktır.
Süreye uyulması, hem mahkeme işlemleri hem de taraf beyanları açısından zorunludur.
Örneğin; itiraz, istinaf, temyiz veya itiraza ilişkin başvuru süreleri kanunda açıkça belirtilmiştir. Bu sürelerin geçmesiyle hak düşer.
Örnek: Sanığa tebliğ edilen mahkûmiyet kararına karşı 7 gün içinde istinaf yoluna başvurulmazsa, karar kesinleşir ve artık temyiz imkânı kalmaz.
Sürelerin Hesaplanması
Sürelerin nasıl hesaplanacağı CMK m. 39’da düzenlenmiştir.
Sürelerin hesaplanmasında şu esaslar uygulanır:
- Süre, ilgilisine bildirildiği günü izleyen günden itibaren işlemeye başlar.
- Gün olarak belirlenen süreler, son günün mesai bitiminde sona erer.
- Hafta veya ay olarak belirlenmişse, son günün aynı saate kadar işlemeye devam eder.
- Son gün tatil gününe denk gelirse, süre tatili izleyen ilk iş günü sona erer.
Not: Sürelerin doğru hesaplanmaması, birçok yargılamada kanun yoluna başvuru hakkının kaybına yol açar. Bu nedenle tebligat tarihi ve sürenin başlangıcı mutlaka kontrol edilmelidir.
Sürelerin Türleri
Ceza muhakemesinde iki tür süre vardır:
1. Kanunî Süreler
Kanunda açıkça belirlenmiş sürelerdir. Örneğin;
- İtiraz süresi: 7 gün
- İstinaf süresi: 7 gün
- Temyiz süresi: 15 gün
Bu süreler hâkim veya taraflar tarafından değiştirilemez.
2. Hâkim Tarafından Belirlenen Süreler
Kanunda belirlenmeyen durumlarda hâkim, işlem için uygun bir süre belirleyebilir.
Bu süre, işin niteliğine göre uzatılabilir veya kısaltılabilir.
Uygulama Notu: Hâkim tarafından verilen sürelere uyulmaması, çoğu zaman talebin reddi veya hakkın düşmesi sonucunu doğurur.
Sürelerin Kaçırılmasının Sonuçları
Ceza muhakemesinde sürelerin geçirilmesi, genellikle hak düşürücü sonuç doğurur.
Bu durum, davanın devamına, kanun yoluna başvuruya veya yargılamanın ilerlemesine engel olur.
Ancak, tarafın iradesi dışında gelişen engellerin varlığı hâlinde, bu katı sonuçları yumuşatmak için “eski hâle getirme” kurumu düzenlenmiştir.
Eski Hâle Getirme (CMK m. 40–42)
Tanımı ve Amacı
Eski hâle getirme, kanuni bir süre içinde yapılması gereken bir işlemin, mücbir sebep veya kusursuz engel nedeniyle yapılamaması hâlinde, sürenin yeniden kullanılmasına olanak tanıyan istisnai bir yoldur.
Amaç, adaletin şekle feda edilmesini önlemek ve maddi hakkaniyeti korumaktır.
Şartları
- Kişi, süreyi kusuru olmaksızın kaçırmış olmalıdır.
- Sürenin kaçırıldığı geçerli bir mazeretle ispat edilmelidir (örneğin hastalık, doğal afet, yanlış tebligat).
- Engelin ortadan kalkmasından itibaren yedi gün içinde eski hâle getirme talebi yapılmalıdır.
Örnek: Sanığın, tebligat adresinde olmaması nedeniyle kararın geç öğrenilmesi hâlinde, öğrenme tarihinden itibaren 7 gün içinde eski hâle getirme talebinde bulunabilir.
Talep Usulü
Eski hâle getirme talebi, süreyi kaçıran tarafça yazılı veya sözlü olarak yapılabilir.
Talep, işlemi yapacak olan merciye yöneltilir (örneğin istinaf dilekçesi verilmediyse, istinaf mahkemesine).
Talepte, mazeretin nedenleri ve dayanak belgeler açıkça belirtilmelidir.
Eski Hâle Getirme Talebinin İncelenmesi
Talep, yetkili mahkeme tarafından öncelikle incelenir.
Mahkeme, mazereti kabul ederse hem eski hâle getirme kararı verir hem de ilgili işlemin yapılmasına izin verir.
Aksi hâlde talep reddedilir.
- Talebin kabulü hâlinde, işlem süresi yeniden başlar.
- Red hâlinde, karar kesinleşir. Ancak reddin kendisine karşı itiraz mümkündür.
Not: Eski hâle getirme, yalnızca süreyi kaçıran işlemler için geçerlidir; hükmün esası hakkında uygulanamaz.
Sürelerin Uzatılması veya Kısaltılması
Kanunî süreler değiştirilemez; ancak hâkim tarafından belirlenen süreler, işin gereklerine göre uzatılabilir veya kısaltılabilir.
Bu değişiklikler yazılı olarak taraflara bildirilir.
Uygulama Notu: Süre uzatımı talebi, süresi dolmadan yapılmalıdır; aksi hâlde talep reddedilir.
Tatil Günlerinde Sürelerin İşlemesi
Ceza muhakemesinde genel kural, tatil günlerinin süreye dahil olmasıdır.
Ancak son gün tatil gününe denk gelirse, süre tatilin bitimini izleyen ilk iş günü sona erer.
Adlî tatil dönemi (20 Temmuz – 31 Ağustos) ceza muhakemesi açısından sınırlı etkiye sahiptir; tutuklu dosyalar ve acil işler görülmeye devam eder.
Sürelerin Yeniden Başlaması
Bazı durumlarda süre, yeni bir işlem veya tebligatla yeniden başlayabilir.
Örneğin, eksik tebligatın düzeltilmesi veya yeni bir karar verilmesi hâlinde, süre yeniden işlemeye başlar.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
