ON BİRİNCİ (11) BÖLÜM – DAVA VE KANUN YOLLARI – CMK DERS NOTLARI
Ceza Muhakemesi Kanunu’nda davanın açılması, yürütülmesi ve kararlara karşı başvurulabilecek kanun yollarının sistematik biçimde açıklandığı bu bölümde; kamu davasının açılması, iddianamenin kabulü, duruşma süreci, hüküm ve kararların kesinleşmesi, istinaf, temyiz ve yargılamanın yenilenmesi gibi konular ayrıntılı olarak incelenmektedir. CMK m. 170–311 hükümlerine dayanılarak hazırlanan bu ders notları, ceza muhakemesinde adil yargılanma ve denetim ilkeleri çerçevesinde kanun yollarının işlevini açıklar. Hukuk öğrencileri, hâkimlik-savcılık adayları ve uygulamacılar için kapsamlı, güncel ve sınav odaklı CMK ders notlarıdır.
DAVA VE KANUN YOLLARI – CMK DERS NOTLARI
Ceza muhakemesi hukukunda dava, iddia ve savunma makamlarının karşı karşıya geldiği, yargı erkinin ise bu çatışmayı hukuk çerçevesinde çözümlediği süreçtir.
Ancak bu süreçte verilen kararların her zaman doğru ve adil olacağı varsayımı kabul edilemez.
Bu nedenle hukuk sistemi, hatalı veya haksız kararların düzeltilmesi için çeşitli kanun yolları öngörmüştür.
Bu bölümde ceza davasının açılma süreci, hükmün kesinleşmesi ve olağan ile olağanüstü kanun yolları ayrıntılı biçimde açıklanır.
Ceza Davasının Açılması
Ceza davası, Cumhuriyet savcısının düzenlediği iddianamenin mahkemece kabulüyle açılır.
Bu aşamaya kadar olan süreç “soruşturma”, kabulden sonraki süreç ise “kovuşturma” evresidir.
İddianamede:
- Sanığın kimliği,
- Suçun niteliği ve işlendiği yer-zaman,
- Deliller,
- Uygulanması istenen kanun hükümleri yer almalıdır.
Mahkeme, iddianamenin yeterli şüpheye dayanıp dayanmadığını denetler; eksiklik varsa iade eder.
Not: İddianame, yalnızca suç isnadını değil, davanın kapsamını da belirler; mahkeme bu kapsam dışına çıkamaz.
Davanın Görülmesi
Dava açıldıktan sonra kovuşturma süreci başlar.
Mahkeme, delilleri doğrudan inceleyerek ve tarafları dinleyerek maddi gerçeğe ulaşmaya çalışır.
Yargılama sonunda verilen karar “hüküm” adını alır.
Hüküm, ya sanığın mahkûmiyeti, beraatı, cezanın ertelenmesi, ya da davanın düşmesi şeklinde olabilir.
KANUN YOLLARI
Kanun yolları, verilen hüküm veya kararlara karşı başvurulan denetim mekanizmalarıdır.
Bunlar sayesinde yargılamada yapılan maddi veya hukukî hatalar giderilebilir.
Kanun yolları iki ana grupta incelenir:
- Olağan Kanun Yolları:
- İtiraz
- İstinaf
- Temyiz
- Olağanüstü Kanun Yolları:
- Yargılamanın yenilenmesi
- Kanun yararına bozma
- Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru
1. Olağan Kanun Yolları
a) İtiraz (CMK m. 267–271)
İtiraz, hâkim veya mahkeme kararlarına karşı başvurulan en basit kanun yoludur.
Kural olarak, ara kararlara karşı uygulanır (örneğin tutuklama, adli kontrol, el koyma kararları).
- Süresi 7 gündür.
- Kararı veren merciden bir üst mahkeme itirazı inceler.
- İtiraz, kararı durdurmaz; ancak mahkeme gerekli görürse infazı erteleyebilir.
Örnek: Tutuklama kararına karşı, sanığın müdafii 7 gün içinde sulh ceza hâkimliğine itiraz edebilir.
b) İstinaf (CMK m. 272–285)
İstinaf, ilk derece mahkemelerinin kararlarının hem olay hem hukuk yönünden yeniden incelenmesini sağlayan kanun yoludur.
Bölge adliye mahkemeleri tarafından yapılır.
İstinaf Edilebilen Kararlar
- Nihai kararlar (beraat, mahkûmiyet, düşme, davanın reddi),
- İhtiyati tedbir ve el koyma kararları.
Ancak önemsiz nitelikteki (örneğin 3.000 TL altı adli para cezaları) kararlar kesin olup istinafa tabi değildir.
Süre ve Usul
- Süre 7 gündür.
- Başvuru, kararı veren mahkemeye yapılır.
- Bölge adliye mahkemesi, kararı kaldırabilir, düzelterek onaylayabilir veya yeniden yargılama yapabilir.
Uygulama Notu: İstinaf, delil değerlendirmesi de yapabilir; bu yönüyle temyizden farklıdır.
c) Temyiz (CMK m. 286–307)
Temyiz, yalnızca hukuk yönünden denetim yapan bir kanun yoludur.
Yargıtay, hükmün usule, kanuna ve içtihada uygun olup olmadığını inceler.
Temyiz Edilebilen Kararlar
- Bölge adliye mahkemesince verilmiş ve kesin nitelikte olmayan kararlar.
- Belirli tutardaki para cezaları veya 5 yıl ve üzeri hapis cezaları.
Süre ve Usul
- Süre 15 gündür.
- Başvuru dilekçesi kararı veren mahkemeye sunulur.
- Yargıtay, kararı bozabilir, onaylayabilir veya düzelterek onaylayabilir.
Not: Yargıtay, yalnızca usul veya kanun hatalarını denetler; delilleri yeniden değerlendirmez.
2. Olağanüstü Kanun Yolları
a) Yargılamanın Yenilenmesi (CMK m. 311–323)
Kesinleşmiş hükümlerde sonradan ortaya çıkan olgular veya yeni deliller nedeniyle yeniden yargılama yapılmasını sağlar.
Bu olağanüstü kanun yolu, maddi gerçeğe ulaşma amacını taşır.
Yeniden Yargılama Sebepleri
- Yeni olay veya delillerin ortaya çıkması,
- Sahte belge veya tanıklıkla hüküm verilmiş olması,
- AİHM kararlarıyla Türkiye aleyhine ihlal tespit edilmesi,
- Hâkim veya savcının görevini kötüye kullandığının sabit olması.
Başvuru süresi sınırlı değildir; hükümlü veya vekili her zaman talepte bulunabilir.
Örnek: Hükümlünün suç tarihinde yurt dışında olduğuna dair yeni görüntüler bulunursa, dava yeniden görülür.
b) Kanun Yararına Bozma (CMK m. 309–310)
Bu kanun yolu, kesinleşmiş kararların hukuka aykırılığını gidermeye yöneliktir.
Cumhuriyet Başsavcısı veya Adalet Bakanı tarafından Yargıtay’a başvurulur.
- Hüküm, sanık lehine ise düzeltilir,
- Sanık aleyhine ise yalnızca hukuki ilke düzeltmesi yapılır, sanığa yeni yük getirilemez.
Not: Kanun yararına bozma, hukuk sisteminin bütünlüğünü koruma işlevi görür.
c) Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru
Anayasa m. 148 ve 6216 sayılı Kanun’a göre, temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiğini iddia eden herkes Anayasa Mahkemesi’ne başvurabilir.
Bireysel başvuru, tüm olağan yolların tüketilmesinden sonra mümkündür.
Anayasa Mahkemesi ihlal tespit ederse:
- Yeniden yargılama yapılmasına,
- Gerekirse tazminata karar verebilir.
Örnek: Tutukluluğun makul süreyi aşması nedeniyle kişi özgürlüğü ihlal edilmişse, AYM başvurusuyla tazminat hakkı doğar.
Kanun Yollarının Ortak Özellikleri
- Başvuru hakkı yalnızca ilgililere (sanık, müdafi, mağdur) tanınır.
- Süreler kesindir; kaçırılması hâlinde eski hâle getirme dışında telafi imkânı yoktur.
- Kanun yolları, adalet sisteminin oto-kontrol mekanizmasıdır.
Bu sayede yargı hataları en aza indirilir.
Ceza muhakemesi sisteminde kanun yolları, adalet ile hatasızlık arasındaki köprüdür.
Yargılamanın amacı yalnızca cezalandırmak değil, adil olan sonuca ulaşmaktır.
Bu nedenle her hüküm, bir üst denetime açık olmalıdır.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
