ON İKİNCİ (12) BÖLÜM – UZLAŞTIRMA VE HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI (HAGB) -CMK DERS NOTLARI
Ceza Muhakemesi Kanunu’nda yer alan uzlaştırma ve hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kurumlarının kapsamlı biçimde açıklandığı bu bölümde; uzlaştırmanın amacı, kapsamı, usulü, uzlaştırmacının rolü, sonuçları ile HAGB’nin koşulları, uygulanma şartları ve hukuki sonuçları ayrıntılı biçimde incelenmektedir. CMK m. 253–231 hükümlerine dayanarak hazırlanan bu ders notları, ceza muhakemesinde alternatif çözüm yolları ve ceza adaletinde bireyselleştirme ilkesi açısından büyük önem taşır. Hukuk öğrencileri, hâkimlik-savcılık adayları ve uygulamacılar için sistematik, açıklayıcı ve güncel CMK ders notlarıdır.
UZLAŞTIRMA VE HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI (HAGB)
Ceza muhakemesi hukukunda son yıllarda geliştirilen alternatif çözüm yolları, yargılamanın hem hızlı hem de uzlaşmacı şekilde yürütülmesini hedefler.
Bu bağlamda uzlaştırma kurumu ile hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), cezalandırmadan ziyade toplumsal barışı, failin ıslahını ve mağdurun tatminini esas alır.
Bu bölümde her iki kurumun kapsamı, koşulları ve sonuçları ayrıntılı biçimde incelenmektedir.
I. UZLAŞTIRMA KURUMU
Tanımı ve Amacı
Uzlaştırma, suçtan zarar gören kişi ile şüpheli veya sanığın, bir uzlaştırmacı aracılığıyla anlaşmaya vararak uyuşmazlığı çözmesidir.
Amaç, cezalandırmadan ziyade onarım ve barış sağlamaktır.
Bu nedenle uzlaştırma, adalet sisteminde “onarımcı adalet” (restorative justice) anlayışının yansımasıdır.
Örnek: Failin mağdura zararını gidermesi (örneğin tazminat ödemesi veya özür dilemesi) karşılığında kamu davası açılmaz veya dava düşer.
Uzlaşmaya Tabi Suçlar
Uzlaştırma yalnızca kanunda açıkça belirtilen suçlar için uygulanabilir.
Bu suçlar genellikle:
- Şikâyete bağlı suçlardır (örneğin hakaret, mala zarar verme, taksirle yaralama).
- Bazı şikâyete bağlı olmayan suçlarda da (örneğin konut dokunulmazlığını ihlal, hırsızlık teşebbüsü) uzlaştırma mümkündür.
Uzlaşmaya tabi olmayan suçlar ise:
- Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar,
- Kadına yönelik şiddet suçları,
- Terör, örgütlü suçlar,
- Kasten öldürme gibi ağır nitelikli fiillerdir.
Not: Uzlaştırma, yalnızca “mağdurun serbest iradesiyle” mümkündür; baskı veya tehdit altında yapılan anlaşmalar geçersizdir.
Uzlaştırma Süreci
- Cumhuriyet savcısı, suçun uzlaşmaya tabi olup olmadığını değerlendirir.
- Taraflar uzlaşmaya çağrılır; kabul ederlerse süreç başlar.
- Uzlaştırmacı, tarafları bir araya getirir, talepleri dinler ve anlaşma zemini oluşturur.
- Taraflar uzlaşırsa, tutanak düzenlenir ve savcı bu belgeyi onaylar.
Uzlaşma gerçekleşirse:
- Kamu davası açılmaz veya açılmışsa düşer.
- Fail yükümlülüklerini yerine getirmezse, dosya yeniden işleme konulur.
Uygulama Notu: Uzlaştırma görüşmeleri gizlidir; bu süreçte yapılan beyanlar ileride delil olarak kullanılamaz (CMK m. 253/20).
Uzlaşmanın Sonuçları
- Uzlaşma sağlanırsa, kovuşturmaya yer olmadığına karar verilir.
- Uzlaşma davanın her aşamasında mümkündür; hüküm kesinleşmeden önce bile yapılabilir.
- Uzlaşma, failin sabıka kaydına işlenmez.
- Aynı fiil nedeniyle yeniden yargılama açılamaz (non bis in idem ilkesi).
Örnek: Fail, mağdurun zararını karşılayıp özür dilediğinde, dosya uzlaştırmayla kapanır ve ceza verilmez.
Uzlaştırmacının Rolü
Uzlaştırmacı, Adalet Bakanlığı siciline kayıtlı, hukuk fakültesi mezunu veya hukuk alanında eğitim almış bağımsız bir kişidir.
Görevi, taraflar arasında iletişimi sağlamak ve ortak bir çözüm üretmektir.
Uzlaştırmacı, hakem değildir; karar vermez, yalnızca tarafları uzlaştırır.
Not: Uzlaştırmacı, tarafsız olmak zorundadır; çıkar çatışması hâlinde görevden çekilir.
II. HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI (HAGB)
Tanımı
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, sanık hakkında hükmolunan cezanın belirli şartlarla ertelenmesi, bu süre içinde suç işlenmezse hükmün ortadan kalkması kurumudur.
Bu düzenleme, cezanın hemen infazı yerine, sanığa topluma yeniden uyum fırsatı tanır (CMK m. 231).
HAGB Uygulanabilmesinin Şartları
- Sanık hakkında verilen ceza, 2 yıl veya daha az hapis ya da adlî para cezası olmalıdır.
- Sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûm olmaması gerekir.
- Sanığın, yargılama sürecinde pişmanlık göstermesi beklenir.
- Mağdurun zararı giderilmiş olmalıdır.
- Sanığın rızası alınmalıdır (HAGB bir hak değil, imkândır).
Uygulama Notu: Yargıtay’a göre, sanığın sadece “hata ettim” demesi pişmanlık sayılabilir; ancak inkâr etmesi hâlinde HAGB uygulanmaz.
Denetim Süresi
HAGB kararı verildiğinde, sanık 5 yıl süreyle denetim altına alınır.
Bu süre içinde yeni bir kasıtlı suç işlemezse, hüküm ortadan kalkar ve dava düşer.
Ancak denetim süresinde kural ihlali olursa, mahkeme hükmü açıklar ve ceza infaz edilir.
Sanık lehine denetim süresi bazı durumlarda 3 yıla kadar indirilebilir.
Örnek: Sanığa verilen 10 aylık hapis cezası HAGB’ye çevrilmişse, 5 yıl boyunca suç işlemezse ceza hiç infaz edilmez.
HAGB’nin Hukuki Niteliği
HAGB kararı, mahkûmiyet hükmü değildir.
Bu nedenle:
- Adli sicile işlenmez,
- Tekerrüre esas olmaz,
- Kişinin memuriyet veya kamu görevine engel teşkil etmez.
Ancak bu karar, denetim süresi boyunca “bekleyen bir mahkûmiyet” niteliğindedir.
Yani sanığın yükümlülüklere aykırı davranması hâlinde hüküm açıklanır.
Not: HAGB kararı temyiz edilemez; yalnızca itiraz yoluna başvurulabilir.
HAGB’nin Uygulama Alanı
HAGB, özellikle bir defalık, topluma zararı düşük suçlarda uygulanır.
Bu sayede hem yargı yükü azalır hem de bireylerin sabıkalı hâle gelmesi önlenir.
Bu kurum, ceza adaletinde “ıslah edici” yaklaşımın en somut örneklerinden biridir.
HAGB ile Uzlaştırma Arasındaki Fark
| Özellik | Uzlaştırma | HAGB |
|---|---|---|
| Zamanı | Soruşturma veya kovuşturma aşamasında | Hüküm aşamasında |
| Sonucu | Kamu davası açılmaz veya düşer | Hüküm açıklanmaz, denetim sonunda ortadan kalkar |
| Temeli | Tarafların anlaşması | Sanığın kişisel ıslahı ve toplumsal barış |
| Sabıka Kaydı | Oluşmaz | Oluşmaz |
| Yargısal Denetim | Savcılık onayı yeterli | Hâkim kararı gerekir |
Uygulama Notu: Aynı dosyada hem uzlaştırma hem HAGB uygulanamaz; çünkü uzlaştırma hâlinde dava zaten sona erer.
Bu bölümle birlikte ceza muhakemesinde klasik cezalandırma anlayışının ötesine geçilerek, toplumsal onarım ve bireysel ıslah esasları anlatılmış oldu.
Yargılamanın amacı, yalnızca cezalandırmak değil, yeniden topluma kazandırmaktır.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
