Adın Korunması Hakkı Nedir? Hangi Durumlarda İhlal Edilir?
Adın korunması hakkı nedir? Adın korunması hangi durumlarda ihlal edilir, TMK m.26 kapsamında açılabilecek davalar ve talep edilebilecek tazminatlar nelerdir?
Giriş
“Adın korunması hakkı nedir?”, “Adın korunması hangi durumlarda ihlal edilir?”, “Biri adımı haksız yere kullanıyorsa ne yapabilirim?” soruları, hem günlük hayatta hem ticari hayatta giderek daha sık karşımıza çıkıyor.
Çünkü artık isimler sadece nüfus kayıtlarında değil; sosyal medyada, tabelalarda, marka başvurularında, internet sitelerinde, sahte profillerde ve reklam kampanyalarında dolaşıyor. Bu nedenle adın korunması hakkı, hem klasik medeni hukuk açısından hem de modern dijital hayat açısından kritik bir kişilik hakkı hâline geldi.
Bu yazıda; adın korunması hakkı nedir, adın korunması hangi durumlarda ihlal edilir, hangi davalar açılabilir, hangi tazminatlar istenebilir, örnek senaryolarla sistematik biçimde ele alacağız.
Adın Korunması Hakkı Nedir?
Adın hukuki niteliği: Kişilik hakkının bir parçası
Kişinin adı, onu toplumda tanıtan, başkalarından ayıran ve hukuki ilişkilerde temsil eden temel işarettir. Bu nedenle ad üzerindeki hak, doğrudan kişilik hakkının bir unsuru olarak kabul edilir.
Adın korunması hakkı, kısaca:
- Kişinin kendi adını kullanabilme,
- Bu adın başkaları tarafından haksız kullanılmasına engel olabilme,
- Haksız kullanım hâlinde durdurma, yasaklama ve tazminat isteme
yetkilerini kapsar.
Dolayısıyla “adın korunması hakkı nedir?” sorusunun özlü cevabı şudur:
Kişinin, adını hukuka aykırı, yanıltıcı, itibar zedeleyici veya karıştırmaya yol açan kullanımlara karşı koruma ve savunma hakkıdır.
TMK m. 26: Adın korunmasının temel dayanağı
Türk Medenî Kanunu’nda adın korunması hakkı özellikle m. 26 ile düzenlenmiştir. Bu hükme göre özetle:
- Adının kullanılmasını çekişmeli gören kişi, ad üzerindeki hakkının tespitini isteyebilir.
- Adı haksız olarak kullanılan kişi, bu kullanıma son verilmesini talep edebilir.
- Haksız kullanan kusurluysa, kişilik hakkı ihlali nedeniyle maddi ve manevi tazminat istenebilir.
Görüldüğü üzere, adın korunması hakkı nedir sorusunun kanuni cevabı, TMK m. 26’da açıkça yer almaktadır; bu madde, tespit–men–tazminat üçlüsüne dayanır.
Adın Korunması Hangi Durumlarda İhlal Edilir?
Şimdi esas soruya gelelim: Adın korunması hangi durumlarda ihlal edilir? Bunu birkaç tipik başlık altında toplayabiliriz.
1. Aynı veya benzer adla haksız ticari kullanım
En sık karşılaşılan ihlallerden biri, bir kimsenin adının veya ayırt edici ad–soyad kombinasyonunun, ticari unvan, işyeri adı, sosyal medya hesabı veya marka olarak haksız kullanılmasıdır. Örneğin:
- Yıllardır “Av. Ali Demir” adıyla tanınan bir avukat varken, başka bir kişi aynı bölgede “Ali Demir Hukuk Bürosu” adıyla ofis açarsa,
- Bir doktorun ad ve soyadıyla sahte sosyal medya hesabı açılıp “muayene randevusu” alınıyorsa,
- Tanınmış bir uzmanın adı bir eğitim kurumu veya klinik tabelasında izinsiz veya yanlış izlenim verecek şekilde kullanılıyorsa,
burada adın korunması hakkı ihlali ve çoğu zaman haksız rekabet gündeme gelir.
Bu tür hâllerde, adın korunması hakkı nedir sorusunun pratik cevabı çok nettir: Kişi, adının bu şekilde kullanılmasına son verilmesini isteyebilir; ayrıca tazminat da talep edebilir.
2. Sahte hesabın kişi adıyla açılması (taklit hesaplar)
Özellikle sosyal medyada:
- Bir kimsenin adı, soyadı ve fotoğrafı kullanılarak sahte profil açılması,
- Bu hesap üzerinden mesajlaşma, para toplama, reklâm yapma, hatta hakaret ve iftira yayılması,
hem adın korunması hakkı ihlali, hem de kişilik hakkına yönelik daha ağır saldırılar (itibar zedeleme, dolandırıcılık, hakaret) anlamına gelir.
Burada:
- Platforma şikâyet,
- Savcılığa suç duyurusu,
- TMK m. 26 ve TBK m. 58’e dayalı tazminat davaları,
aynı anda devreye girebilir.
3. Lakabın veya sahne adının izinsiz kullanımı
Her ne kadar kanunda açıkça “lakap” yazmıyor olsa da, kamuoyunda kişiyle özdeşleşen lakap veya sahne adları, fiilen onun kimliğinin bir parçası hâline gelebilir.
Örneğin:
- Ünlü bir sanatçının yıllardır kullandığı sahne adının,
- O kişiyle ilgisi olmayan bir işletme tarafından mağaza adı veya marka olarak kullanılmaya başlanması,
kişilik hakkı ve adın korunması hakkı kapsamında ihlal sayılabilir. Özellikle bu kullanım, tanınmış kişinin itibarından haksız yararlanıyorsa, ihlal daha ağır kabul edilir.
4. Adın karıştırmaya yol açacak şekilde kullanılması
Bazı durumlarda kötü niyet açık olmayabilir; fakat karıştırma ihtimali vardır. Örneğin:
- Aynı meslek grubunda faaliyet gösteren iki kişinin ad–soyad kombinasyonları çok benzer; ikinci kişi kendi reklamlarında, tabelasında veya sosyal medyada bu benzerliği bilerek öne çıkarıyorsa,
- Benzer alan adı, benzer logo ve benzer isimle internet sitesi açılıyorsa,
bu durum da adın korunması hakkı bakımından ihlal oluşturabilir. Burada niyet yanında, karıştırılma ihtimali ve haksız yararlanma ölçütleri önemlidir.
5. Adın aşağılayıcı, alaycı veya itibar zedeleyici kullanımı
“Adın korunması hakkı hangi durumlarda ihlal edilir?” sorusunun bir diğer cevabı da, adın:
- Alay, küçümseme veya aşağılamaya hizmet edecek şekilde,
- Kişinin itibarını zedeleyen karikatür, meme, içerik ve kampanyalarda,
- Özellikle ticari reklamlarda veya sosyal medyada ibret objesi gibi kullanılmasında karşımıza çıkar.
Bu durumda ihlal hem adın korunması hakkı, hem de genel kişilik hakkı ihlali (TMK m. 24–25, TBK m. 58) olarak değerlendirilir; manevi tazminat talebi de gündeme gelir.
Adın Korunması Hakkı Kullanılırken Hangi Davalar Açılabilir?
Adın korunması hakkı nedir ve adın korunması hangi durumlarda ihlal edilir sorularına cevap verdikten sonra, üçüncü adım “Ne yapabilirim?” sorusudur.
1. Tespit davası
TMK m. 26 uyarınca:
- Adı tartışma konusu olan kişi,
- Ad üzerindeki hakkının kendisine ait olduğunun tespiti için dava açabilir.
Özellikle aynı adla haksız kullanım söz konusuysa, mahkemenin “bu adın hukuken davacıya ait olduğu”na dair tespiti, sonraki men ve tazminat taleplerine de zemin hazırlar.
2. Men (saldırıya son verilmesi) davası
Adın korunması hakkı ihlal edildiğinde, en temel talep haksız kullanımın durdurulmasıdır. Bu kapsamda:
- İşyerinin tabelasından adın kaldırılması,
- Sahte sosyal medya hesabının kapatılması,
- Reklam kampanyalarında ad kullanımının durdurulması,
- Alan adı veya site isminde adın kullanılmasının yasaklanması
gibi talepler ileri sürülebilir.
3. Maddi ve manevi tazminat davası
TMK m. 26, TBK m. 58 ve genel haksız fiil hükümleri uyarınca:
- Adın korunması hakkı ihlal edilirken kusurlu davranan kişi veya işletme,
- Bu ihlal nedeniyle doğan maddi zararları (kaybedilen müşteriler, zedelenen ticari itibar, vs.),
- Kişinin yaşadığı manevi sarsıntıyı tazmin etmekle yükümlü tutulabilir.
Manevi tazminat miktarı belirlenirken:
- Adın ne kadar tanınmış olduğu,
- İhlalin süresi ve yayılma alanı,
- Kullanımın kasıtlı olup olmadığı,
- Tarafların ekonomik durumu
dikkate alınır.
Adın Korunması Hakkı ile Marka ve Haksız Rekabet İlişkisi
Marka hukuku boyutu
Bazı durumlarda ad, aynı zamanda marka olarak kullanılır. Örneğin:
- Kişinin ad–soyadını içeren marka (moda markası, hukuk bürosu markası, restoran markası vb.),
- Uzun yıllardır kullanılan bir ticaret unvanı ve logo kombinasyonu.
Adın korunması hakkı ile marka hukuku burada iç içe geçer. Bir kimsenin adı:
- Başkası tarafından marka olarak tescil ettirilmek istenirse,
- Ya da tescil edilmiş bir markayla karıştırılma ihtimali yaratacak şekilde kullanılırsa,
itiraz, hükümsüzlük davası ve adın korunması davası birlikte gündeme gelebilir.
Haksız rekabet boyutu
Ticari hayatta:
- Başkasının tanınmış adını reklamda kullanmak,
- O adın itibarından haksız yararlanmak,
- Müşteriyi yanıltmak veya piyasada karışıklık yaratmak,
aynı zamanda haksız rekabet hükümleri kapsamında da değerlendirilir. Bu durumda:
- Haksız rekabetin tespiti,
- Haksız rekabete son verilmesi,
- Sonuçlarının ortadan kaldırılması,
- Maddi–manevi tazminat ve kazancın devri
gibi talepler gündeme gelebilir.
Uygulamada Sık Karşılaşılan Örnekler
Örnek 1: Aynı adla açılan sahte klinik sayfası
Bir doktorun adı ve fotoğrafı kullanılarak, onun haberi olmadan “X Kliniği – Dr. Y” adıyla sosyal medya hesabı açılıp randevu veriliyorsa:
- Adın korunması hakkı ihlali,
- Kişilik hakkı ihlali,
- Muhtemel dolandırıcılık ve haksız rekabet
kusursuz bir karma paket hâlinde gündemdedir. Doktor hem platforma ve savcılığa başvurabilir, hem de TMK m. 26’ya dayalı dava açabilir.
Örnek 2: Tanınmış lakabın markalaştırılması
Yıllardır bir sporcuya veya sanatçıya ait lakabın:
- O kişiyle ilgisi olmayan biri tarafından marka olarak tescil ettirilmesi ve ürünlerde kullanılması,
- O lakabın kamuoyunda hemen o kişiyi çağrıştırması,
durumunda, hem adın korunması hakkı hem de marka hükümsüzlüğü devreye girer.
Örnek 3: Avukat/uzman adının SEO amaçlı kötüye kullanılması
Bir hukukçunun veya uzmanın ismiyle:
- “Danışmanlık al”, “ücretsiz görüş” gibi yanıltıcı reklamlar yapılması,
- O kişiyle bağlantısı olmayan sitelerde adıyla sahte referans–yorum içerikleri üretilmesi,
adın korunması hangi durumlarda ihlal edilir sorusunun dijital çağdaki cevabıdır. Bu tür kullanımlar engellenebilir ve tazminat konusu olabilir.
Sık Sorulan Sorular (FAQ)
Adın korunması hakkı nedir, özetler misiniz?
Adın korunması hakkı; kişinin adının hukuka aykırı, yanıltıcı, karıştırmaya yol açan veya itibar zedeleyici kullanımlarına karşı ad üzerindeki hakkını savunma, bu kullanımlara son verilmesini sağlama ve şartları varsa tazminat talep etme hakkıdır. Temel dayanak TMK m. 26’dır.
Adın korunması hangi durumlarda ihlal edilir?
Başlıca ihlaller:
- Aynı veya benzer adla haksız ticari faaliyet yürütülmesi,
- Kişi adına sahte hesap/ profil açılması,
- Kamuoyunda kişiyle özdeşleşmiş lakap veya sahne adının izinsiz kullanılması,
- Adın karıştırmaya yol açacak şekilde ve haksız yarar amacıyla kullanılması,
- Adın alaycı, aşağılayıcı, itibar zedeleyici biçimde sömürülmesidir.
Sadece soyadım için de adın korunması hakkı kullanabilir miyim?
Evet, somut olaya göre mümkündür. Özellikle soyadınız, ilgili çevrede sizi tanıtan ayırt edici bir işaret hâline gelmişse ve başkası bunu haksız biçimde kullanıyorsa, adın korunması hakkı kapsamında korunma talep edebilirsiniz.
Adın korunması davasında sadece kullanımın durdurulmasını mı isteyebilirim?
Hayır. TMK m. 26 ve TBK m. 58 uyarınca:
- Ad üzerindeki hakkın tespitini,
- Haksız kullanıma son verilmesini,
- Manevi tazminat, şartları varsa maddi tazminat talep edebilirsiniz. Bunlar aynı davada birlikte istenebilir.
Adım marka olarak tescil edilmemiş; başkası tescil ettirirse haklarımı kaybeder miyim?
Her durumda değil. Uzun süredir kullanılan ve sizinle özdeşleşmiş bir ad, marka başvurusundan daha eski bir hak olarak karşınıza çıkabilir. Bu durumda:
- Türk Patent nezdinde itiraz,
- Gerekirse marka hükümsüzlüğü (iptali) davası,
- Ayrıca TMK m. 26’ya dayalı adın korunması davası gündeme gelebilir.
Sonuç ve Değerlendirme
Adın korunması hakkı nedir, adın korunması hangi durumlarda ihlal edilir soruları, klasik medeni hukukun günümüz internet ve ticaret dünyasıyla kesiştiği yerde duruyor. Ad artık sadece nüfus cüzdanındaki bir kayıt değil; aynı zamanda:
- Bir itibar,
- Bir ticari değer,
- Bir dijital kimlik unsurudur.
Adınızın:
- Tabelalarda,
- Sosyal medya hesaplarında,
- Marka başvurularında,
- Reklam ve kampanyalarda
sizin bilginiz ve rızanız dışında, sizi yanıltacak ve itibarınızı zedeleyecek şekilde kullanılması hâlinde, adın korunması hakkı size hem bu kullanımı durdurma, hem de tazminat talep etme imkânı verir.
Her somut olayda; adın ne kadar tanınmış olduğu, kullanımın amacı, karıştırılma ihtimali ve kötü niyet unsurları dikkatle değerlendirilmeli, buna göre tespit–men–tazminat eksenli bir strateji kurulmalıdır. Bu nedenle, adınızın haksız kullanımıyla karşılaştığınızda profesyonel hukuki destek almanız, hem sürecin doğru yürütülmesi hem de hak kaybının önlenmesi açısından önem taşır.
Önceki makale: İnternetten Haber ve İçerik Kaldırma (Unutulma Hakkı Bağlantılı İçerik)
Sonraki makale: İsmimi Değiştirebilir miyim? Ad Değiştirme Davası Şartları
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
