Aile Hukukunun Temel Kavramları – Medeni Hukuk Ders Notu ve Test Soruları
Giriş
Aile hukuku, Türk Medeni Kanunu’nun ikinci kitabını oluşturan ve bireylerin aile içindeki ilişkilerini düzenleyen temel bir özel hukuk dalıdır. Bu hukuk dalı, sadece bireylerin değil, toplumun da temelini oluşturan aile kurumunun oluşumu, işleyişi ve sona ermesi ile ilgilenir.
Aile hukukunda yer alan kavramlar; evlenme, boşanma, soybağı, evlat edinme, velayet, nafaka gibi kişisel ve mali sonuçları olan ilişkileri içerir.
I. Aile Hukukunun Konusu ve Amacı
Konusu
- Evlenme ve evliliğin sona ermesi
- Nişanlanma
- Evlilik birliğinin hükümleri
- Mal rejimi
- Soybağı, evlat edinme
- Velayet ve vesayet
- Nafaka türleri
Amacı
- Aile bireyleri arasındaki ilişkileri düzenlemek
- Çocukların korunması
- Kadın ve erkeğin eşitliğini sağlamak
- Kamu düzenine uygun bir aile yapısı kurmak
II. Temel Kavramlar
1. Nişanlanma
- Evlilik vaadi içeren bir sözleşmedir.
- Hukuken bağlayıcıdır; haksız yere nişanı bozan taraf, karşı tarafa maddi ve manevi tazminat ödemekle yükümlü olabilir.
2. Evlenme
- Kadın ve erkeğin, kanunda öngörülen şartlarla resmî nikâhla kurdukları yaşam birliğidir.
- Evlenme ehliyeti ve engelleri, TMK m.124-133 arasında düzenlenmiştir.
3. Evliliğin Hükümleri
Evlenmeyle birlikte eşler arasında:
- Kişisel ilişkiler (sadakat, birlikte yaşama yükümlülüğü)
- Mali ilişkiler (mal rejimi, katkı payı)
- Soybağı (çocukların durumu)
ortaya çıkar.
4. Mal Rejimi
Evlilikte eşler arasında uygulanacak olan mali düzendir.
Türleri:
- Edinilmiş mallara katılma (yasal rejim)
- Mal ayrılığı
- Paylaşmalı mal ayrılığı
- Mal ortaklığı
Mal rejimi sözleşmesi ile farklı bir rejim seçilebilir.
5. Boşanma
Evlenmenin mahkeme kararı ile sona ermesidir.
- Genel sebep: Evlilik birliğinin sarsılması (TMK m.166)
- Özel sebepler: Zina, hayata kast, terk, akıl hastalığı
Boşanmanın sonuçları:
- Velayet, nafaka, tazminat, soyadı değişikliği
6. Soybağı
Çocuğun anne ve babasıyla olan hukuki bağıdır.
- Anne: Doğuran kadındır (biyolojik olarak).
- Baba: Evli eşse karineyle, aksi halde tanıma veya babalık davası gerekir.
7. Evlat Edinme
Çocuk ile evlat edinen kişi arasında soybağı kurulmasını sağlar.
Evlat edinme ile çocuk, evlat edinenin mirasçısı olur ve velayeti ona geçer.
8. Velayet
Çocuğun kişisel ve malvarlığına ilişkin menfaatlerini koruma yükümlülüğüdür.
Velayet:
- Evlilik içinde eşler tarafından birlikte kullanılır.
- Boşanma sonrası hâkim kararıyla bir tarafa verilir.
9. Nafaka
Bakmakla yükümlü olunan kişiye yapılan ödemedir.
Türleri:
- Tedbir nafakası (boşanma sürecinde)
- Yoksulluk nafakası (boşanmadan sonra)
- İştirak nafakası (çocuğun bakımı için)
- Yardım nafakası (altsoy–üstsoy arası yardım)
III. Aile Hukukunun Kamu Düzenine Etkisi
Aile hukuku hükümleri büyük ölçüde emredici niteliktedir. Bu nedenle taraflar, çoğu zaman istedikleri gibi düzenleme yapamaz.
Örneğin: Sadakat yükümlülüğünü kaldıran bir evlilik sözleşmesi geçersizdir.
IV. Uluslararası Belgeler ve Aile Hukuku
- İstanbul Sözleşmesi (şiddet mağdurlarının korunması)
- Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (çocuğun üstün yararı)
- Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi (özel hayatın korunması)
Yargıtay Kararı Örneği
Yargıtay 2. HD, 2020/1523 E., 2021/2834 K.
“Boşanma sonrası müşterek çocuğun velayetinin, annenin yaşam tarzı dikkate alınarak değil, çocuğun üstün yararı esas alınarak verilmesi gerekir.”
Test Soruları (OSMY Tarzında – Çoktan Seçmeli)
1. Aşağıdakilerden hangisi aile hukukunun konusuna girmez?
A) Velayet
B) Nafaka
C) Evlenme
D) Miras paylaşımı
E) Boşanma
Cevap: D
2. Nişanlanma nedir?
A) Evlenmenin sona ermesi
B) Evlat edinme kararı
C) Evlilik dışı birlikte yaşam
D) Evlenme vaadi içeren sözleşme
E) Mal paylaşımı
Cevap: D
3. Evlilikte eşler arasında hangi yükümlülük bulunmaz?
A) Sadakat
B) Yardımlaşma
C) Boşanma
D) Birlikte yaşama
E) İş birliği
Cevap: C
4. Aşağıdakilerden hangisi yasal mal rejimidir?
A) Mal ortaklığı
B) Mal ayrılığı
C) Paylaşmalı mal ayrılığı
D) Edinilmiş mallara katılma
E) Karma mal rejimi
Cevap: D
5. Evlat edinme ile çocuk ile evlat edinen arasında hangi bağ kurulur?
A) Geçici koruma
B) Ticari bağ
C) Soybağı
D) Kira ilişkisi
E) Geçici velayet
Cevap: C
6. Velayet, boşanmadan sonra kim tarafından kullanılır?
A) Her iki eş
B) Mahkeme kararı ile belirlenen eş
C) Kayınvalide
D) Aile hekimi
E) Nüfus müdürlüğü
Cevap: B
7. Aşağıdakilerden hangisi nafaka türlerinden biri değildir?
A) Yoksulluk nafakası
B) Katılma nafakası
C) İştirak nafakası
D) Tedbir nafakası
E) Yardım nafakası
Cevap: B
8. Velayet hangi mahkemece karara bağlanır?
A) Tüketici Mahkemesi
B) Ceza Mahkemesi
C) Aile Mahkemesi
D) Asliye Ticaret Mahkemesi
E) İcra Hukuk Mahkemesi
Cevap: C
9. Aşağıdakilerden hangisi özel hukukun aile hukuku dalına girer?
A) Evlenme
B) Vergi ödeme
C) İcra takibi
D) Dava masrafı
E) Ceza sorumluluğu
Cevap: A
10. Mal rejimi sözleşmesi yapılmak isteniyorsa ne gerekir?
A) Noter onayı
B) Sözlü beyan
C) Avukat vekâleti
D) Evlilik kararı
E) Mahkeme kararı
Cevap: A
Bu içerik Avukat Gökhan Yağmur tarafından hazırlanmıştır.
Tüm medeni hukuk ders notlarına ulaşmak için:
🔗 www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari
