Eşya Hukukunun Temel Kavramları – Medeni Hukuk Ders Notu + ÖSYM Tarzı Test Soruları
Giriş
Medeni Hukuk’un ana bölümlerinden biri olan Eşya Hukuku, kişilerin eşyalar üzerindeki hâkimiyetini, bu hâkimiyetin kapsamını ve üçüncü kişilere karşı nasıl korunacağını düzenleyen hukuk dalıdır. Malvarlığı hukukunun önemli bir parçası olan eşya hukuku, özellikle mülkiyet, zilyetlik ve sınırlı aynî haklar etrafında şekillenir.
I. Eşya Kavramı
1. Eşya Nedir?
Eşya hukuku bakımından eşya, maddi varlığı olan, üzerinde hâkimiyet kurulabilen ve ekonomik değeri bulunan nesnelerdir. Eşya kavramı yalnızca fiziksel, somut nesneleri kapsar. Enerji, bilgi, para ve haklar eşya sayılmaz.
Eşya Olmanın Koşulları:
- Maddi varlık: Elle tutulur, gözle görülür olmalı
- Bağımsızlık: Başka bir şeyin parçası olmamalı
- Kişisel hakimiyet: Üzerinde fiilen ve hukuken tasarruf kurulabilir olmalı
II. Eşya Türleri
1. Taşınır – Taşınmaz Ayrımı
- Taşınmaz (Gayrimenkul): Arazi ve araziye sürekli bağlı olan şeyler (bina, ağaç)
- Taşınır (Menkul): Taşınabilir tüm diğer mallar (araba, koltuk, ziynet)
2. Basit – Bileşik – Eklenti – Ürünler
- Basit eşya: Tek parça (örneğin bir masa)
- Bileşik eşya: Birbirine bağlı çok parça (örneğin makine)
- Eklenti (teferruat): Asıl eşyaya bağlı, onun kullanımına hizmet eden nesne (örneğin koltuk takımı içindeki yastıklar)
- Ürün: Eşyadan doğal olarak elde edilen fayda (örneğin ağaçtan meyve)
III. Ayni Hak Kavramı
1. Ayni Hak Nedir?
Ayni hak, bir kimseye eşya üzerinde doğrudan doğruya hâkimiyet sağlayan ve herkese karşı ileri sürülebilen mutlak haktır. Ayni haklar sınırlıdır ve kanunda öngörülen şekil ve türlerde olur.
Ayni Hakların Özellikleri:
- Mutlak haklardır
- Eşyaya bağlıdırlar (takip edilebilirlik ilkesi)
- Üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilir
- Kayıt altına alınabilir (özellikle taşınmazlar için)
IV. Ayni Hakların Türleri
1. Mülkiyet Hakkı
- En geniş aynî haktır
- Kullanma, yararlanma ve tasarruf yetkilerini kapsar
- Ferdi mülkiyet, paylı mülkiyet ve elbirliği mülkiyeti olmak üzere ayrılır
2. Sınırlı Ayni Haklar
- İrtifak hakları: Üçüncü kişiye, bir eşyayı kullanma yetkisi tanır (intifa, oturma, geçit hakkı)
- Rehin hakları: Alacağın teminatı olarak eşyaya hâkimiyet tanır (ipotek, taşınır rehni)
- Taşınmaz yükü: Bir taşınmaz malikinin başka bir kişi yararına belirli edimleri yerine getirme yükümlülüğü
V. Eşya Hukukunun Temel İlkeleri
1. Ayni Hakların Sınırlı Sayıda Olması (Numerus Clausus)
Kanun koyucu, ayni hakları sınırlı sayıda belirlemiştir. Yeni ayni hak türü oluşturulamaz.
2. Açıklık İlkesi
Taşınmaz mülkiyeti gibi haklar tapu siciline kaydedilir. Herkes bu sicile güvenerek işlem yapabilir.
3. İyiniyetin Korunması
Bir eşyayı iyiniyetle iktisap eden kimse, önceki malikin tasarruf yetkisi olmasa bile hak kazanabilir (TMK m. 1023).
VI. Tapu Sicili
Tapu sicili, taşınmazların hukuki durumunu gösteren ve devlete ait resmi bir sicildir. Tescil işlemi, taşınmazlarda aynî hakların kazanılmasında genellikle şarttır.
Tapu Sicilinin İşlevleri
- Açıklık sağlar
- Güven verir
- Aleniyettir (herkesin incelemesine açık)
Yargıtay Kararları
Yargıtay 1. HD, 2021/2394 E., 2022/6543 K.
“Tapu siciline güven ilkesi gereği, iyiniyetli üçüncü kişi ayni hakkı kazanır; önceki malik kötü niyetli olsa dahi.”
Yargıtay 14. HD, 2020/10321 E., 2021/4321 K.
“Taşınmaz mülkiyeti, kural olarak tescil ile kazanılır. Ancak istisnai durumlarda tescilsiz kazanım mümkündür (zilyetlik, kamulaştırma vb.).”
ÖSYM Tarzı Test Soruları
1. Eşya hukukunda “eşya” kavramı için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
A) Yalnızca taşınmazları kapsar
B) Sadece taşınabilir mallardır
C) Maddi, bağımsız ve hâkimiyet kurulabilen şeydir
D) Manevi varlığı olan şeyleri kapsar
E) Hakları da içerir
Cevap: C
2. Aşağıdakilerden hangisi taşınmaz eşya sayılır?
A) Otomobil
B) Buzdolabı
C) Halı
D) Bina
E) Kasa
Cevap: D
3. Ayni hakların genel özelliği nedir?
A) Kişisel haklara bağlıdır
B) Sadece taşınmazlarda geçerlidir
C) Herkese karşı ileri sürülebilir
D) Sadece yazılı olur
E) Tescil gerektirmez
Cevap: C
4. Aşağıdakilerden hangisi sınırlı ayni hak değildir?
A) İntifa hakkı
B) Oturma hakkı
C) İpotek
D) Rehin
E) Mülkiyet
Cevap: E
5. Tapu siciline tescil, aşağıdaki hangi ilkeyle doğrudan ilgilidir?
A) Zaman aşımı
B) Kamu düzeni
C) Açıklık
D) Borçlar hukuku
E) Müktesep hak
Cevap: C
6. Elbirliği mülkiyeti hangi durumlarda söz konusu olur?
A) Evli çiftler arasında
B) Ortak mirasçılar arasında
C) Taksitli satışlarda
D) Ticaret ortaklıklarında
E) Taşınır mallarda
Cevap: B
7. Zilyetlik hangi hak türüyle ilgilidir?
A) Borç ilişkisi
B) Ayni hak
C) Miras hakkı
D) Sözleşme serbestisi
E) Kanuni temsil
Cevap: B
8. Tapu sicilinin kamuya açıklığı aşağıdakilerden hangisini sağlar?
A) Herkesin orada oturabilmesini
B) Herkesin inceleme yapabilmesini
C) Mirasın paylaşılmasını
D) Kira sözleşmesini
E) Mahkeme kararını
Cevap: B
9. Aşağıdakilerden hangisi eşya değildir?
A) Bina
B) Tarla
C) Altın
D) Elektrik
E) Araç
Cevap: D
10. Ayni hakların sınırlı sayıda olması ilkesine ne ad verilir?
A) Zaman aşımı
B) İyiniyet
C) Numerus Clausus
D) Tapu Güveni
E) Taşınmaz yükü
Cevap: C
Bu ders notu Avukat Gökhan Yağmur tarafından hazırlanmıştır.
Tüm medeni hukuk ders notlarına ulaşmak için:
🔗 www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari
