Kanun yararına bozma, istinaf veya temyiz yoluna hiç gitmeden kesinleşmiş; ancak hukuka aykırılık içerdiği değerlendirilen karar ve hükümlerin, Adalet Bakanlığı aracılığıyla Yargıtay denetimine götürülmesidir (CMK md.309/1). 1412 sayılı eski CMUK’ta bu yol “yazılı emir” adıyla düzenlenmişti.
Tanım ve kapsam
- Adalet Bakanlığı, kanun yararına bozma talebiyle Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’na başvurur (CMK md.309/1).
- Aleyhine gidilecek karar veya hüküm hem maddi hukuka hem de usul hukukuna ilişkin hukuka aykırılıklar içerebilir; her iki durumda da kanun yararına bozma mümkündür.
Hangi Kararlar İçin Kanun Yararına Bozma Yoluna Gidilebilir?
Kısa özet:
İstinaf veya temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşen her türlü ceza mahkemesi kararına karşı bu yola başvurabilir. Bazı örnekler aşağıdadır.
Örnek karar grupları
- Kural olarak, istinaf/temyiz süzgecinden geçmeyen tüm ceza mahkemesi kararları.
- İnfaz hukukuna ilişkin İnfaz Hâkimliği kararlarına itiraz üzerine Ağır Ceza Mahkemesinin verdiği kesin nitelikteki kararlar.
- Kovuşturmaya yer olmadığı kararına yapılan itirazı reddeden Sulh Ceza Hâkimliği kararları.
- İddianamenin iadesine Cumhuriyet savcısının itirazını reddeden mercilerin kararları.
- Yetkisizlik kararının kaldırılmasına dair itirazın reddi kararları.
- Kesinleşen HAGB kararları.
- İcra ceza mahkemesi kararları (istinaf/temyize başvurulmadan kesinleşmişse).
- Yargılamanın yenilenmesi (CMK m.311) talebinin reddine karşı verilen kesin nitelikteki kararlar.
Yargıtay’ın bağlılığı
Yargıtay dairesi, incelemesini Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’nın bozma talebinde gösterilen kapsamla sınırlı olarak yapar; talep edilmeyen hususta karar veremez.
Lehe–aleyhe sonuç
5271 sayılı Kanun’da, kanun yararına bozma kararının sanık aleyhine sonuç doğuramayacağına dair bir yasak yer almadığından, bozma lehe de aleyhe de sonuç doğurabilir.
Kanun Yararına Bozma Başvurusu Nereye ve Nasıl Yapılır?
Kısa özet:
Başvuru yetkisi Adalet Bakanlığı’na aittir. Taraflar ve ilgililer, Bakanlıktan bu yola başvurmasını talep edebilir; Bakanlık bu taleple bağlı değildir.
Usul ve işleyiş
- Taraflar (savcı, sanık, hâkim/mahkeme, şikâyetçi, müdahil) kanun yararına bozma için Bakanlığa gerekçeli başvuru yaparak dosyadaki hukuka aykırılıkları gösterebilir.
- Adalet Bakanlığı, kendiliğinden veya başvuru üzerine, yasal nedenleri belirterek istemini Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı’na yazılı bildirir (CMK md.309/1).
- Başsavcı, bu nedenleri aynen yazarak dosyayı görevli Yargıtay ceza dairesine gönderir.
Sonuç
Yargıtay, ileri sürülen nedenleri yerinde görürse kararı/hükmü kanun yararına bozar; yerinde görmezse istemi reddeder.
Hangi Kararlar Aleyhine Kanun Yararına Bozma Yoluna Gidilemez?
Kısa özet:
Sadece hâkim/mahkeme kararlarına karşı başvurulabilecek bir yoldur. Bazı istisnalar ve sınırlar aşağıdadır.
Sınırlar
- Cumhuriyet başsavcılıklarının kovuşturmaya yer olmadığı veya idari yaptırım kararlarına karşı kanun yararına bozma yapılamaz.
- Hâkim takdirine ilişkin ve fail için bir hak teşkil etmeyen konular bu yola konu olamaz (YCGK 2016/4).
- Uygulamadaki takdir yanılgıları (ör. TCK md.62’de 1/6 indirim yapılmamış olması) bu yolun konusu değildir.
- Hâkimin takdirinin yerindeliğinin denetlenmesi, temyizden farklı olarak kanun yararına bozma kapsamında incelenemez.
- Usulüne uygun tebliğ edilmeyip kesinleşmeyen kararlar hakkında bu yola gidilemez (Y3CD-K.2022/5494).
Kanun Yararına Bozma Nedenleri Nelerdir?
Kısa özet:
Kanun, nedenleri sınırlamamıştır. Maddi hukuka veya usul hukukuna ilişkin hukuka aykırılıklar ileri sürülebilir; ancak yolun olağanüstü niteliği gereği, aykırılığın ciddi olması beklenir.
Örnek nedenler
- Usul: Tanıkların hiç dinlenmemesi.
- Maddi hukuk: Basit dolandırıcılık vasfındaki fiile nitelikli dolandırıcılık cezası verilmesi.
Takdir ve delil değerlendirmesi
Mahkemenin delilleri takdirinde hata yaptığı iddiası, bunun sebebi olamaz; bu tür iddialar itiraz/istinaf/temyiz yollarında ileri sürülmelidir.
Yargıtay Kanun Yararına Bozma Üzerine Nasıl Karar Verir?
Kısa özet:
Yargıtay, istemi kabul ederse bozar; bazı hâllerde doğrudan hüküm kurar (CMK md.309/4-d) veya dosyayı yerel mahkemeye gönderir.
Doğrudan hüküm
- Bozma, hükümlünün cezasının kaldırılmasını ya da daha hafif cezayı gerektiriyorsa, Yargıtay ceza dairesi dosyayı geri göndermeden doğrudan hüküm kurabilir (CMK md.309/4-d).
- Örnek: “Adam öldürmeye teşebbüs” vasfı yerine “kasten yaralama” kabul edilirse, Yargıtay eski cezayı kaldırır, daha hafif suça göre ceza verir.
Yerel mahkemeye gönderme
- Davanın esasını çözmeyen (ör. durma) kararlarda dosya, kararı veren mahkemeye iade edilir; mahkeme yeniden karar verir (CMK md.309/4).
- Mahkûmiyet hükmü bozulmuşsa ve bozma, esas dışı veya savunma hakkını kısıtlayan usul işlemlerine ilişkinse, eksikler tamamlanıp yeniden hüküm kurulur; yeni ceza, öncekinden ağır olamaz.
- Mahkûmiyet dışındaki esasa ilişkin kararlarda bozma, aleyhe sonuç doğurmaz ve yeniden yargılama gerektirmez (CMK md.309/4-c).
Usulden reddedilen başvurular
İstinaf/temyiz esastan incelenmemiş, yalnızca usulden reddedilmiş olsa dahi, bu kararlar aleyhine bu yola gidilebilir.
Kanun Yararına Bozma Kararı İnfazı Kendiliğinden Durdurur mu?
Kısa özet:
Hayır. Kanun yararına bozma, olağanüstü bir yol olduğundan, bozma kararı infazı kendiliğinden durdurmaz.
İnfazın durdurulması talebi
- Durdurma isteniyorsa, ayrıca ilgili mahkemeden talep edilmelidir.
- Talep, hem Yargıtay ceza dairesine hem de dosyanın gönderildiği yerel mahkemeye yöneltilebilir.
- Kanun yararına bozma yoluyla verilen kararlar, infaz süresi bakımından hükümlü aleyhine uygulanamaz.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının Resen Kanun Yararına Bozma Yetkisi (CMK md.310)
Kısa özet:
Kuralen yetki Adalet Bakanlığı’na ait olmakla birlikte, bazı istisnai hâllerde Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı da resen başvurabilir.
Koşullar ve sınır
- Bozma sebebi, hükümlünün cezasının kaldırılmasını veya hafifletilmesini gerektiriyorsa Başsavcı resen başvurabilir.
- Ancak aynı konuda Adalet Bakanlığı başvurmuşsa, bu yetki artık Başsavcı tarafından kullanılamaz.
Kanun Yararına Bozma ve Zamanaşımı
Kısa özet:
Kanun yararına bozma kabul edildikten sonra yapılacak yargılamada dava zamanaşımı uygulanmaz; hükümlü sıfatı devam ettiğinden ceza zamanaşımı gündeme gelir (Yargıtay 2. CD, 2014/19694).
Açıklama
- Bu yol, kesinleşen kararlara karşı işletildiğinden, kabul sonrası süreçte dava zamanaşımı değil, ceza zamanaşımı koşulları değerlendirilecektir.
- Yasa yararına bozulma, sanığın hükümlü sıfatını kendiliğinden ortadan kaldırmaz.
Kanun Yararına Bozma Yargıtay Kararları
Kısa özet:
Bu içerik, kanun yararına bozma yolunun kapsamını ve sınırlarını Yargıtay içtihatları ışığında ortaya koyar. Kararlarda, olağanüstü nitelik, kesin hükmün otoritesinin korunması, takdir–delil değerlendirmesi ayrımı ve bu yola hangi hâllerde gidilebileceği somut örneklerle açıklanmaktadır.
Delillerin Takdirinde Hata Halinde Kanun Yararına Bozma
Kısa özet:
Kanun yararına bozma, ülke çapında uygulama birliğini sağlamak ve ağır hukuka aykırılıkları gidermek için öngörülmüş olağanüstü bir denetim yoludur. Delillerin takdirine ilişkin hatalar, kural olarak bu yolun konusu değildir.
Açıklama (Karar özeti):
5271 sayılı CMK’nın 309 ve 310. maddelerinde düzenlenen kanun yararına bozma, maddi ve usule ilişkin hukuka aykırılıkların giderilmesi amacıyla kabul edilmiştir. Ancak kesin hükmün otoritesi gözetilerek bu yol dar kapsamlı tutulmuş; delillerin takdir ve tercihine yönelik itirazların olağan kanun yolu olan temyizde incelenmesi gerektiği belirtilmiştir. Mahkemenin takdirine bağlı istemler ve gerekçelerinin yerindeliği kanun yararına bozma konusu yapılamaz (Yargıtay 15. Ceza Dairesi – 2015/28558).
Kanun Yararına Bozma İsteminin Usulden Reddi
Kısa özet:
Kanun yararına bozma, istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşen kararlar için söz konusudur. Esastan incelenerek onanmış hükümlerde kanun yararına bozma yoluna gidilemez.
Açıklama (Karar özeti):
CMK 309’a göre Adalet Bakanlığı hukuka aykırılık gördüğü kesinleşmiş kararlar için Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına başvurur; Başsavcılık da nedenleri aynen yazıp ilgili daireye iletir. Somut olayda, Asliye Ceza Mahkemesi hükmü, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının itirazı sonrası esastan incelenip onanarak kesinleştiğinden, kanun yararına bozma istemi usulden reddedilmiştir (Yargıtay 4. Ceza Dairesi – 2016/11750).
Yargılamanın Yenilenmesi ve Kanun Yararına Bozma
Kısa özet:
Yargılamanın yenilenmesi talebinde, önceki hükmü veren hâkimin aynı işte görev almaması gerekir. Aykırılık hâlinde kanun yararına bozma kararı verilebilir.
Açıklama (Karar özeti):
CMK 23/3 ve 318/1 uyarınca, yenileme talebini olaya yabancı bir hâkimin değerlendirmesi, adil yargılanmanın güvencesidir. İlk kararda başkan olan hâkimin, yenileme talebinin reddine ilişkin itirazda da heyette yer alması hukuka aykırıdır; hüküm kanun yararına bozulmuştur (Yargıtay 1. Ceza Dairesi – 2016/2410).
Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karara Karşı Kanun Yararına Bozma
Kısa özet:
Kovuşturmaya yer olmadığı kararına itirazın reddi üzerine, mevcut deliller kamu davası açmaya yeterliyse, bu ret kararına karşı kanun yararına bozma mümkündür.
Açıklama (Karar özeti):
Olayda kamera kayıtları ve adli rapor, yeterli şüpheyi desteklemektedir. Buna rağmen itirazın reddi isabetli görülmemiş; Sulh Ceza Hâkimliğinin kesin nitelikteki kararının kanun yararına bozulmasına hükmedilmiştir (Yargıtay 6. Ceza Dairesi – 2015/45151).
HAGB Kararında Yasa Yararına Bozma (Ağır Usul Aykırılığı)
Kısa özet:
HAGB kararları, hem maddi hem hukuki yönden itiraz incelemesine tabidir. Şikâyetten vazgeçme değerlendirilmeden HAGB verilmesi, kanun yararına bozma sebebidir.
Açıklama (Karar özeti):
Şikâyetten vazgeçme beyanlarına rağmen sanıklara bu beyanın kabul edilip edilmediği sorulmadan HAGB tesis edilmesi, CMK’ya açık aykırılık oluşturur. HAGB’nin itirazla sınırlı incelenmesi gerektiği yönündeki önceki yaklaşım, YCGK’nın 22.01.2013 tarihli kararında maddi ve hukuki denetim yapılması gerektiği yönünde geliştirilmiştir. Somut olayda ağır usul aykırılığı HAGB’yi doğrudan etkilediğinden, karar kanun yararına bozulmuştur (Yargıtay 18. Ceza Dairesi – 2016/216 E., 2016/7893 K.).
İletişimin Tespiti Talebinin Reddi Kararı Aleyhine Kanun Yararına Bozma
Kısa özet:
Tanık hattına ilişkin iletişimin tespiti, hâkim kararı gereken klasik koruma tedbirinden farklıdır; mahkemenin genel delil toplama yetkisi içinde talep edilebilir. Bu yetkinin hatalı sınırlandırılması kanun yararına bozma konusudur.
Açıklama (Karar özeti):
CMK 135 ve ilgili Yönetmelik hükümleri gereği, tanık telefonuna koruma tedbiri uygulanmasa da iletişimin tespitine dair kayıtlar, mahkemenin delil toplama yetkisi kapsamında istenebilir. TİB itirazının kabulü yerine reddi gerekirken aksi yöndeki karar, kanun yararına bozulmuştur (Yargıtay 1. Ceza Dairesi – 2015/4404).
Kesinleşen İcra Ceza Mahkemesi Kararı Aleyhine Kanun Yararına Bozma
Kısa özet:
İcra ceza kararlarında taahhüdün geçerliliği, faiz kalemlerinin açıkça gösterilmesine bağlıdır. Belirsizlik hâlinde taahhüt geçerli sayılmaz; mahkûmiyet kararı kanun yararına bozulur.
Açıklama (Karar özeti):
Taahhütnamede işlemiş/işleyecek faizlerin dönemsel ayrımı ve feragat beyanı belirtilmediğinden belirlilik yoktur. Taahhüdün geçersizliği nedeniyle sanığın cezalandırılması isabetsiz bulunmuş; karar kanun yararına bozulmuştur (Sakarya 1. İcra Ceza kararı hakkında, CMK 309).
Koşullu Salıverilmenin Geri Alınması Kararına Karşı Yasa Yararına Bozma
Kısa özet:
Denetim süresi, infaz kurumunda geçirilen toplam sürenin yarısıdır. Denetim süresi dolduktan sonra işlenen eylem nedeniyle koşullu salıverilmenin geri alınması hukuka aykırıdır.
Açıklama (Karar özeti):
Hükümlünün cezaevinde geçirdiği süreye göre denetim 02.05.2013’te bitmiştir. 11.09.2013 tarihli eylem, denetim dışındadır; geri alma kararı kanun yararına bozulmuştur (Yargıtay 1. Ceza Dairesi – 2015/4368).
Kanun Yararına Bozma Yolunda Aleyhe Bozma Yasağı
Kısa özet:
Kanun yararına bozma başvurusu sanık aleyhine de yapılabilir; ancak bozma, aleyhe sonuç doğurmamak üzere tesis edilmelidir.
Açıklama (Karar özeti):
HAGB kararları kesinleştiğinde kanun yararına bozma konusu yapılabilir. CMK 309/3 kapsamında sanık aleyhine başvuru mümkün olsa da, bozma aleyhe sonuç doğurmamalıdır (YCGK – 2018/389).
Kesinleşen Hükümden Sonra Ortaya Çıkan Durum: Yargılamanın Yenilenmesi Sebebidir
Kısa özet:
Hükümden sonra ortaya çıkan yeni durumlar, kanun yararına bozma değil, CMK 311/1-e kapsamında yargılamanın yenilenmesi nedenidir.
Açıklama (Karar özeti):
İstinafın başka sanık hakkında verdiği beraat kararı, kesin hüküm sonrası ortaya çıkmıştır. Bu olgu kanun yararına bozma gerekçesi olamaz; yenileme yoluna tabidir (Yargıtay 2. Ceza Dairesi – 2021/15377 E., 2021/17438 K.).
HAGB Kararındaki Ağır Hukuka Aykırılık ve İncelemenin Kapsamı
Kısa özet:
HAGB’nin dayanağı olan mahkûmiyet hükmü henüz hukuken varlık kazanmamış olsa da, HAGB’ye temel oluşturan ağır usul aykırılığı varsa, karar kanun yararına bozulabilir.
Açıklama (Karar özeti):
YCGK’nın 29.06.2010 ve 22.01.2013 tarihli kararları doğrultusunda, itiraz merciinin hem maddi olay hem hukuki yönden inceleme yetkisi vardır. Şikâyetten vazgeçme değerlendirilmeden HAGB verilmesi ağır usul aykırılığı oluşturur; karar kanun yararına bozulmuştur.
Kanun Yararına Bozma Şartları ve Sonuçları
Kısa özet:
Kanun yararına bozma, istinaf/temyizden geçmeden kesinleşen karar ve hükümlerdeki ağır hukuka aykırılıkları gidermeye yöneliktir. Bozma sonrası işlemler CMK 309/4’te ayrıntılıdır.
Açıklama (Karar özeti):
CMK 309’a göre;
- (a) Davanın esasını çözmeyen kararlarda dosya mahkemesine gönderilir.
- (b) Mahkûmiyet hükmünün esas dışı veya savunmayı kısıtlayan usul yönleri bozulursa yeniden yargılama yapılır, yeni ceza daha ağır olamaz.
- (c) Esası çözen mahkûmiyet dışı hükümler bozulduğunda aleyhe sonuç doğurulamaz, yeniden yargılama gerekmez.
- (d) Ceza kaldırılacak ya da hafifletilecekse Yargıtay doğrudan hükmeder.
Ayrıca, mahkûmiyet hükmünün kanun yararına bozulması sanık aleyhine sonuç doğurmamalıdır (YCGK 21.11.2006; 02.02.2010). Somut olayda TCK 105/1’de hapis tercih edildikten sonra 50/2’ye aykırı biçimde adli para cezasına çevrilmesi isabetsiz görülmüş; kanun yararına bozma kabul edilmiştir. Ancak CMK 309/4 kapsamına girmeyen bu aykırılıkta, yerel mercide işlem yapılmasına karar verilmesi doğru bulunmamıştır (YCGK – 2018/129 E., 2022/781 K.).
Lehe veya Aleyhe Kanun Yararına Bozma
Kısa özet:
Kanun yararına bozma hem lehe hem aleyhe sonuç doğurabilir; kanunda aleyhe sonuç doğmayacağına ilişkin bir yasak yoktur.
Açıklama (Karar özeti):
Olağanüstü yol, Adalet Bakanlığı (kural) ve bazı istisnalarda Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından işletilir. Henüz kesinleşmemiş kararlar hakkında kanun yararına bozma yoluna gidilemez; hukuka aykırılık verildiği anda mevcut olmalıdır. Bu yolun sanık aleyhine sonuç doğurmayacağına ilişkin özel bir düzenleme bulunmamaktadır (YCGK – 2023/161 E., 2023/304 K.).
Sulh Ceza Hâkimliği Kararına Karşı Kanun Yararına Bozma
Kısa özet:
Kovuşturmaya yer olmadığı kararına itirazın reddine dair Sulh Ceza Hâkimliği kararları, verildiği anda kesin olduğundan, kanun yararına bozma denetimine elverişlidir.
Açıklama (Karar özeti):
Etkin soruşturma yükümlülüğü ve kamu davası açma mecburiyeti çerçevesinde, merci kararlarının kanun yararına bozma ile denetlenmesine engel bir sınırlama yoktur. Karar verildiği anda mevcut hukuka aykırılıklar bu yolla incelenebilir (YCGK – 2021/263 E., 2023/302 K.).
Suçun Unsurlarının Oluşup Oluşmadığı Kanun Yararına Bozmaya Konu Edilebilir
Kısa özet:
Suçun yasal unsurlarının oluşup oluşmadığı, delilin varlığı ve değerlendirmesinin sonucu olarak maddi ceza hukukuna ilişkin ciddi aykırılık iddiası içeriyorsa, kanun yararına bozma konusu yapılabilir.
Açıklama (Karar özeti):
Somut dosyada biber gazı kullanımıyla yaralamaya ilişkin mahkûmiyet hükümlerinde, unsurların oluşup oluşmadığı tartışması takdir denetimi değil, maddi hukuk sorunudur; bu nedenle kanun yararına bozma kapsamında incelenebilir (YCGK – 2023/111 E., 2024/117 K.).
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
