Davanın Düşmesi Kararı Nedir? Şartları, Sonuçları ve Yargıtay Kararları (CMK 223/8)
Davanın Düşmesi Kararı Nedir? (CMK 223/7)
Ceza yargılamasında davanın düşmesi kararı, Türk Ceza Kanunu’nda açıkça belirtilen bazı düşme nedenlerinin gerçekleşmesi ya da dava açılması için gerekli şartların mevcut olmadığının ortaya çıkması durumunda mahkeme tarafından verilen son karar türlerinden biridir. Bu karar türü, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 223. maddesinin 8. fıkrasında “duruşmanın sona ermesi ve hüküm” başlığı altında hüküm çeşitleri arasında düzenlenmiştir.
CMK madde 223/8’e göre davanın düşmesi, bir hüküm çeşidi olarak kabul edilmiştir ve ceza mahkemesince verilen nihai kararlardandır. Bu kapsamda diğer hüküm türleri arasında şu kararlar yer alır:
- Sanığın mahkûmiyetine karar verilmesi,
- Beraat kararı,
- Ceza verilmesine yer olmadığı kararı,
- Dava şartlarının gerçekleşmemesi nedeniyle davanın reddi kararı,
- Güvenlik tedbirine hükmedilmesi.
Düşme kararı, yargılamanın her aşamasında verilebilir. Yani davanın sonuna kadar beklenmesine gerek kalmaksızın, düşme sebebinin varlığı halinde derhâl karar verilebilir. Ancak dikkat edilmelidir ki, sanığın lehine açıkça beraat verilmesi gereken bir durum söz konusuysa, bu halde düşme kararı yerine beraat hükmü tesis edilmelidir. Bu durum CMK m.223/9’da ayrıca belirtilmiştir.
Ceza yargılamasında düşme kararı, yalnızca usule ilişkin bir sonuca ulaşmakla kalmaz, aynı zamanda mahkemeye ulaşmış olan bir davanın ilerlemesini önleyerek süreci sonlandırır. Bu yönüyle hem sanık hem de toplum açısından adil yargılanma hakkının bir unsuru olarak önem taşır.
Davanın Düşmesi Nedenleri Nelerdir?
Ceza yargılamasında bir davanın düşmesi kararı verilebilmesi genel olarak iki ana sebebe dayanır:
- Türk Ceza Kanunu’nda belirtilen özel düşme nedenlerinin mevcut olması,
- Soruşturma veya kovuşturma için gerekli olan şartların oluşmaması.
Bu ikinci gruba giren muhakeme şartları sadece 5237 sayılı TCK’dan değil, aynı zamanda özel yasalar kapsamında da gündeme gelebilir. Örneğin, 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun uyarınca, bir kamu görevlisinin görevinden kaynaklı bir fiili nedeniyle hakkında soruşturma başlatılabilmesi için idari merciden izin alınması gerekir. Eğer bu izin verilmezse veya verilmeyeceği açıkça ortaya çıkarsa, bu durum bir muhakeme şartının yokluğu anlamına gelir ve dolayısıyla davanın düşmesine sebep olur.
Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 223/8. maddesine göre, kovuşturmanın bu şekilde yürütülemeyeceği anlaşıldığında mahkeme davanın düşmesine karar verir. Bu bağlamda, izin, şikayet, talep, yasama dokunulmazlığı, failin sonradan akıl hastalığına yakalanması, uzlaşma ya da önödeme gibi haller muhakeme şartı olarak kabul edilir.
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda yer alan başlıca düşme nedenleri şunlardır:
1. Sanığın Vefatı (TCK m.64)
Sanığın ölmesi, ceza davasını sona erdiren kesin sebeplerden biridir. Mahkeme, ölüm olayını tespit ettiğinde kamu davasının düşmesine karar verir. Ancak el konulan bazı eşyaların müsaderesi gibi konular söz konusuysa, dava o yönüyle devam ettirilerek karar verilebilir.
2. Genel Af (TCK m.65)
Genel af, hem ceza verilmesini hem de açılmış davaların devamını engelleyen bir durumdur. Bu nedenle genel affın yürürlüğe girmesi halinde kamu davası düşer. Ancak özel af yalnızca cezaların infazına etki eder; davanın düşmesine sebep olmaz.
3. Dava Zamanaşımı (TCK m.66)
Ceza hukukunda dava zamanaşımı, belirli bir sürede dava açılmaması veya açılmışsa sonuçlandırılmaması durumunda devletin cezalandırma yetkisinin sona ermesini ifade eder. Bu sürenin geçmesiyle birlikte kamu davası düşürülür.
4. Şikayetten Vazgeçme (TCK m.73/4)
Şikayete tabi suçlarda, mağdurun ya da suçtan zarar görenin şikayetinden vazgeçmesi halinde dava düşer. Bu durum özellikle uygulamada en sık rastlanan düşme nedenlerinden biridir. Ancak, hüküm kesinleştikten sonra gerçekleşen vazgeçme, infazı etkilemez.
5. Önödeme (TCK m.75)
Bazı hafif suçlarda, failin devlete belirli bir miktarda para ödemesiyle kamu davası sona erer. Bu mekanizma yalnızca uzlaşmaya tabi olmayan ve hapis cezası üst sınırı altı ayı geçmeyen suçlarda uygulanabilir. Önödeme yapılması durumunda mahkeme davayı düşürür.
6. Uzlaşma (CMK m.253)
Ceza yargılamasında taraflar arasında uzlaşma sağlanmışsa kamu davasının düşmesine hükmolunur. Uzlaştırma süreci, fail ile mağdurun anlaşmaya varmasıyla neticelenir. Ayrıca suçun vasfında değişiklik olması ve bu yeni vasfın uzlaşma kapsamına girmesi halinde de uzlaşma sağlanması mümkün olur. Bu durumda da düşme kararı verilir.
Davanın Düşmesi Kararına Karşı Kanun Yolları: İtiraz, İstinaf ve Temyiz
Ceza muhakemesinde “düşme” kararı, yargılamayı sona erdiren hüküm çeşitlerinden biri olmakla birlikte, bu karara karşı başvurulabilecek kanun yolları sınırlıdır. Hangi hukuki yolların açık olduğu, davanın aşamasına ve kararı veren mahkemeye göre değişiklik göstermektedir.
1. Davanın Düşmesi Kararına İtiraz Mümkün müdür?
İtiraz, ilk derece mahkemesinin kararlarına karşı aynı derecedeki başka bir mahkemenin inceleme yapmasını sağlayan olağan bir başvuru yoludur. Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 268. maddesi uyarınca, itiraz süresi kararın öğrenilmesinden veya tebliğinden itibaren 2 haftadır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta, davanın düşmesi kararı bir “hüküm” niteliğinde olduğundan, bu karara karşı itiraz kanun yolu açık değildir. Başka bir ifadeyle, düşme kararı itiraz edilebilir bir karar türü değildir; ancak diğer olağan kanun yolları olan istinaf ve temyize konu olabilir.
2. Davanın Düşmesi Kararına Karşı İstinaf Başvurusu
Düşme kararına karşı uygulanabilir olan başlıca kanun yolu istinaf başvurusudur. İstinaf, hem maddi olayın doğru değerlendirilip değerlendirilmediğini hem de kararın hukuka uygunluğunu kontrol eden çift yönlü bir denetim mekanizmasıdır. Bu denetim, bölge adliye mahkemeleri tarafından yapılır.
Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre, ilk derece mahkemesince verilen düşme kararının gerekçeli hali ilgili tarafa tebliğ edildikten sonra, iki hafta içinde istinaf yoluna başvurulabilir. İstinaf başvurusu neticesinde bölge adliye mahkemesi, gerekirse duruşma açarak yeniden değerlendirme yapabilir.
3. Düşme Kararına Karşı Temyiz Yolu Açık mı?
Temyiz, istinaf aşamasından geçen bazı kararların hukuka uygunluk yönünden Yargıtay tarafından denetlenmesini sağlayan bir diğer olağan kanun yoludur. Ancak CMK’nın 286/2-g maddesi uyarınca, davanın düşmesi kararlarına karşı temyiz yolu kapalıdır. Bu, hem ilk derece mahkemesinin düşme kararı hem de bu karara karşı yapılan istinaf başvurusunun reddi kararları açısından geçerlidir.
Dolayısıyla, davanın düşmesi kararına ilişkin olarak yalnızca istinaf kanun yolu kullanılabilir. Temyiz başvurusu yapılamaz ve düşme kararı bu anlamda kesinleşmiş olur.
📌 Bu makale, Avukat Gökhan Yağmur tarafından hazırlanmıştır.
Ceza hukuku, aile hukuku, yabancılar hukuku ve ticaret hukuku alanlarında uzman olan Av. Gökhan Yağmur, İstanbul Barosu’na kayıtlı olarak aktif avukatlık faaliyetlerini sürdürmektedir. Hukuki danışmanlık ve dava takibi hizmetlerimiz hakkında bilgi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
📞 İletişim: 0542 157 06 34
🌐 Web Sitesi: www.gokhanyagmur.com.tr
🛑 Telif Hakkı ve Kullanım Uyarısı
Bu internet sitesinde yer alan tüm yazılar, makaleler ve içerikler Av. Gökhan Yağmur tarafından oluşturulmuş olup, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında koruma altındadır. Tüm içerikler zaman damgası ile kayıt altına alınmıştır. İzinsiz olarak içeriklerin kopyalanması, çoğaltılması, özetlenmesi veya başka sitelerde yayımlanması halinde hukuki ve cezai sorumluluk doğacaktır.
Meslektaş hukukçular, içeriklerimizi kaynak göstermek ve atıf yapmak suretiyle hukuki çalışmalarında kullanabilirler.
✍️ Hukuki Yazı Paylaşmak İsteyenler İçin
Akademik ya da mesleki çalışmaları bulunan hukukçular, uygulamaya dönük özgün makalelerini kısa özgeçmişleriyle birlikte [e-posta adresiniz] adresine göndererek yayımlanmak üzere bize iletebilirler. Konu sınırlaması bulunmamaktadır; ancak güncel hukuk uygulamalarıyla bağlantılı yazılar tercih sebebidir.
