Hileli iflas suçu, alacaklının alacağını güvence altına alan malvarlığının hileli işlemlerle azaltılmasıyla meydana gelir (TCK m.161).
Taksirli iflas suçu ise, tacirin ticaret hayatında göstermesi gereken dikkat ve özeni (TTK m.18/2) göstermemesi, yani objektif özen yükümlülüğünü ihlal ederek iflasa neden olması durumunda ortaya çıkar (TCK m.162).
Her iki suç tipi de, Türk Ceza Kanunu’nun “Malvarlığına Karşı Suçlar” başlığı altında yer almakta olup ekonomik suçlar arasında değerlendirilir.
Hileli İflas Suçunun Unsurları ve Cezası (TCK 161)
Hileli iflas suçu, iflas kararının kendisini değil; iflastan önce veya sonra malvarlığını azaltmaya yönelik hileli işlemleri cezalandırır. Failin amacı, malvarlığını azaltmak olmalıdır. Bu suç, özel kastla işlenir.
Hileli İflas Suçunun Objektif Cezalandırılabilme Şartı
Hileli iflas suçunda, ceza verilebilmesi için Ticaret Mahkemesi’nin ilgili tacir hakkında iflas kararı vermesi gerekir. Eğer böyle bir karar yoksa, yapılan hileli tasarruflar cezalandırılamaz. Bu koşul, suçun unsuru değil; mahkûmiyet için gerekli bir objektif şarttır.
Hileli İflas Suçunu Kimler İşleyebilir?
Bu suç yalnızca iflas edebilen tacirler tarafından işlenebilir. Basit bir esnafın borçlarını ödeyemeyip dükkânını kapatması, hileli iflas suçu sayılmaz. Tacirin tüzel kişi (örneğin anonim veya limited şirket) olması halinde ise, suçun faili tüzel kişiliği temsilen işlem yapan gerçek kişi temsilci veya organ olur.
Hileli İflas Suçunun Seçimlik Hareketleri
Hileli iflas suçu, seçimlik hareketli bir suçtur. Aşağıdaki eylemlerden herhangi birinin gerçekleştirilmesiyle suç oluşur. Birden fazla hareket yapılsa bile fail tek suçtan sorumlu tutulur:
- Alacaklıların alacaklarını teminat altına alan malların kaçırılması, gizlenmesi veya değerinin düşürülmesi,
- Mal kaçırma fiillerinin ortaya çıkmasını önlemek için ticari defterlerin, belgelerin veya kayıtların gizlenmesi veya yok edilmesi,
- Gerçek olmayan borç ilişkilerinin varmış gibi gösterilerek borç miktarının artırılması,
- Gerçeğe aykırı muhasebe kayıtları veya sahte bilanço düzenlenerek aktifin olduğundan az gösterilmesi.
Hileli İflas Suçunun İspatı
Ceza mahkemesi ve savcılık, iflas eden kişi veya şirketin muhasebe defterleri, banka hesapları, tapu kayıtları, çek hesapları, sözleşmeler, faturalar, makbuzlar ve elektronik kayıtları incelemelidir. Bu belgeler, bilirkişi heyeti tarafından değerlendirilerek hileli işlemlerin varlığı bilimsel raporla tespit edilmelidir.
Hileli İflas Suçunun Cezası
TCK m.161’e göre hileli iflas suçu için öngörülen ceza 3 yıldan 8 yıla kadar hapis cezasıdır.
Taksirli İflas Suçunun Unsurları ve Cezası (TCK 162)
Taksirli iflas suçu, failin gerekli dikkat ve özeni göstermemesi sonucu iflasla sonuçlanan davranışlarını cezalandıran bir taksir suçudur.
Taksirli İflasın Oluşumu
Her tacirin, faaliyetlerinde basiretli bir iş adamı gibi hareket etme yükümlülüğü vardır (TTK m.18/2). Tacir, işletmesinin büyüklüğüne, kaynaklarına ve ekonomik koşullarına uygun şekilde hareket etmelidir. Bu yükümlülüğü ihlal eden ve işletmesini iflasa sürükleyen tacir, taksirli iflas suçunu işlemiş olur.
Objektif Cezalandırılabilme Şartı
Taksirli iflas suçunun yargılanabilmesi için Ticaret Mahkemesi’nin verdiği iflas kararının kesinleşmesi gerekir. Bu karar da suçun objektif cezalandırılabilme şartıdır.
Taksirli İflas Suçunun Cezası
TCK m.162 uyarınca taksirli iflas suçunun cezası 3 aydan 2 yıla kadar hapis cezasıdır.
Taksirli İflas Suçunun Unsurları ve Cezası (TCK 162)
Taksirli iflas suçu, failin gerekli dikkat ve özeni göstermemesi sonucu iflasla sonuçlanan davranışlarını cezalandıran bir taksir suçudur.
Taksirli İflasın Oluşumu
Her tacirin, faaliyetlerinde basiretli bir iş adamı gibi hareket etme yükümlülüğü vardır (TTK m.18/2). Tacir, işletmesinin büyüklüğüne, kaynaklarına ve ekonomik koşullarına uygun şekilde hareket etmelidir. Bu yükümlülüğü ihlal eden ve işletmesini iflasa sürükleyen tacir, taksirli iflas suçunu işlemiş olur.
Objektif Cezalandırılabilme Şartı
Taksirli iflas suçunun yargılanabilmesi için Ticaret Mahkemesi’nin verdiği iflas kararının kesinleşmesi gerekir. Bu karar da suçun objektif cezalandırılabilme şartıdır.
Taksirli İflas Suçunun Cezası
TCK m.162 uyarınca taksirli iflas suçunun cezası 3 aydan 2 yıla kadar hapis cezasıdır.
Hileli veya Taksirli İflas Suçunda Etkin Pişmanlık (TCK 168)
Etkin pişmanlık, failin suç sonrası hiçbir zorlama olmadan pişmanlık duyup zararı gidermesi anlamına gelir. Hileli ve taksirli iflas suçlarında da TCK m.168’deki malvarlığı suçlarına ilişkin hükümler uygulanır.
Etkin Pişmanlık Hükümleri
- Kovuşturma başlamadan önce zararın tamamen giderilmesi halinde, cezanın 3’te 2’sine kadar indirim yapılabilir (TCK m.168/1).
- Kovuşturma başladıktan sonra fakat hüküm verilmeden önce pişmanlık gösterilirse, cezanın yarısına kadar indirim mümkündür (TCK m.168/2).
- Zarar kısmen giderilmişse, etkin pişmanlık indiriminin uygulanabilmesi için mağdurun rızası aranır (TCK m.168/3).
Adli Para Cezasına Çevirme, Erteleme ve HAGB
Adli Para Cezası
Taksirli iflas suçu sonucunda verilen hapis cezası, adli para cezasına çevrilebilir. Ancak hileli iflas suçu bakımından, etkin pişmanlık uygulanmadığı sürece ceza miktarı nedeniyle bu mümkün değildir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)
HAGB kararı, sanığın belirli şartları yerine getirmesi hâlinde cezanın sonuç doğurmamasını sağlar. Taksirli iflas suçunda HAGB kararı verilebilir; fakat hileli iflas suçunda ceza miktarı yüksek olduğundan, etkin pişmanlık bulunmadıkça HAGB uygulanamaz.
Cezanın Ertelenmesi
Erteleme, mahkemece hükmedilen cezanın infazından şartlı olarak vazgeçilmesidir. Taksirli iflas suçunda ceza ertelenebilir; ancak hileli iflas suçunda etkin pişmanlık hükümleri uygulanmadığı sürece cezanın ertelenmesi mümkün değildir.
Hileli veya Taksirli İflas Suçunda Şikayet, Zamanaşımı ve Uzlaşma
Uzlaşma ve Şikayet
Hileli ve taksirli iflas suçları, uzlaşma kapsamına girmez. Bu suçlar şikayete tabi değildir, savcılık tarafından resen soruşturulur. Şikayetten vazgeçme, kamu davasını düşürmez.
Dava Zamanaşımı Süreleri
- Hileli iflas suçu için zamanaşımı süresi 15 yıldır. Süre, hileli işlemlerin yapıldığı tarihten itibaren başlar.
- Taksirli iflas suçu için zamanaşımı süresi 8 yıldır.
Bu süreler geçtikten sonra suçlar hakkında soruşturma ve kovuşturma yapılamaz.
Hileli veya Taksirli İflas Suçunda Görevli Mahkeme
- Taksirli iflas suçu davalarına Asliye Ceza Mahkemesi,
- Hileli iflas suçu davalarına ise Ağır Ceza Mahkemesi bakar.
Bu ayrım, suçun ağırlığı ve yaptırım düzeyine göre belirlenmiştir.
Hileli ve Taksirli İflas Suçu Yargıtay Kararları
Bu bölümde hileli iflas suçu ve taksirli iflas suçu bakımından Yargıtay’ın içtihatları, kararların özüne sadık kalınarak yeniden ifade edilmiştir. Her alt başlıkta somut olayın çerçevesi, hukuki nitelendirme ve sonuç kısmı, hileli iflas suçu ile bağlantısı vurgulanarak özetlenmiştir.
Hileli veya Taksirli İflas Halinde Müdür ve Ortakların Ceza Sorumluluğu
Limited şirketlerde yönetim ve temsil yetkisinin şirket müdürü üzerinde toplandığı; hileli iflas suçu veya taksirli iflas durumunda suç oluşturan eylemleri bizzat gerçekleştiren müdürün ve eylemlere iştirak eden ortakların sorumlu tutulacağı belirtilmiştir. Somut olayda yüksek paya sahip ve yetkili müdür olan sanık ile, düşük pay sahibi ve temsil yetkisi bulunmayan diğer sanığın hukuki sorumluluğu delil düzeyi bakımından ayrıştırılmıştır. Hakkında her türlü şüpheden uzak, kesin ve inandırıcı delil bulunmayan sanık yönünden beraat isabetli görülmüştür.
(Yargıtay 23. Ceza Dairesi, 2016/8596)
Kararın Özeti
- Şirket müdürü hileli iflas suçu yönünden birincil sorumluluk taşıyabilir.
- Temsil yetkisi olmayan ortağın sorumluluğu için somut iştirak delili aranır.
- Delil yetersizliğinde beraat kararı korunur.
İflas Kararı, Hileli İflas Suçunda Önşarttır
Hileli iflas suçu bakımından iflas kararı objektif cezalandırılabilme şartıdır; sanığın mahkûmiyeti için kesinleşmiş iflas kararının onaylı ve kesinleşme şerhli örneğinin dosyada bulunması gerekir. Ayrıca aynı eylemle hem TCK 161 (hileli iflas) hem TCK 289 (muhafaza görevini kötüye kullanma) kapsamına giren fiiller söz konusuysa, fikri içtima gereği TCK 161 uyarınca mahkûmiyetle yetinilmesi gerekirken, ayrıca TCK 289’dan hüküm kurulması hukuka aykırıdır.
(Yargıtay 23. Ceza Dairesi, 2016/5365)
Kararın Özeti
- Kesinleşmiş iflas kararı dosyada yer almalıdır.
- Fikri içtima (TCK 44): Aynı fiil, hileli iflas suçu kapsamında değerlendirilir ve ayrıca TCK 289’dan ceza verilemez.
Hileli veya Taksirli İflas Suçunda Delil Araştırması ve İspat
Soruşturma ve kovuşturmada, müflis şirketin icra ve tasfiye dosyaları, bilirkişi raporları, ticari defterler ve bunların dayanakları olan muhasebe kayıtları, banka/çek hesapları, sözleşmeler, faturalar, makbuzlar, sevk irsaliyeleri ve varsa elektronik kayıtlar toplanmalıdır. Dosya; ticaret, icra-iflas ve ceza alanlarında uzman üç kişilik bilirkişi heyetine tevdi edilerek TCK 161 ve 162’de sayılan eylemlerin bulunup bulunmadığı tespit edilmelidir. Eksik inceleme ile KYOK verilmesi veya hüküm kurulması hukuka aykırıdır.
(Yargıtay 15. Ceza Dairesi, 2016/9973; 2016/8739)
Kararın Özeti
- Kapsamlı belge toplama ve uzman bilirkişi incelemesi zorunludur.
- Eksik araştırma KYOK/hüküm bakımından bozma nedenidir.
Defter, Kayıt ve Belgelerin Verilmemesi Tek Başına Hileli İflas Suçu Oluşturmaz
TTK uyarınca tutulması gereken ticari defter ve belgelerin talebe rağmen verilmemesi, hileli iflas suçu için tek başına yeterli değildir. TCK 161/1-b kapsamında özel kast aranır: Defter ve belgelerin mal kaçırmaya yönelik tasarrufların tespitini engellemek amacıyla gizlenmesi veya yok edilmesi gerekir. Defterlerin sanıkta bulunduğu beyan ediliyorsa, öncelikle bu defterler temin edilip üç kişilik bilirkişi kuruluna incelettirilerek malvarlığını eksiltmeye yönelik hileli eylem bulunup bulunmadığı kuşkuya yer vermeyecek şekilde belirlenmelidir.
(Yargıtay 23. Ceza Dairesi, 2016/6143)
Kararın Özeti
- Sırf ibraz etmeme yeterli değildir; hileli amaç somutlaştırılmalıdır.
- Defterler temin edilip bilirkişiye incelettirilmelidir.
Alacağın Teminatı Olan İflas Masasına Ait Malın Yok Edilmesi
İflas erteleme sürecinde şirket aktifinde yer alan ve daha sonra iflas masasına giren 8 adet otobüsün parçalanması suretiyle alacaklıların teminatı niteliğindeki malların değerinin düşürülmesi ve iflas masasına teslim edilmemesi, hileli iflas suçu kabul edilmiştir. Sanığın soyut savunmaları, tanık beyanları ve haciz-tespit tutanakları karşısında suçun oluştuğu sonucuna varılmıştır.
(Yargıtay 23. Ceza Dairesi, 2016/6153)
Kararın Özeti
- Teminat mahiyetindeki malların parçalanması/kaçırılması hileli iflas suçu oluşturur.
- Teslim etmeme ve değer düşürme delillerle sabit görülmüştür.
Şirket Adına Kayıtlı Araçların Teslim Edilmemesi
İflas kararı sonrası rehinli araçların iflas idaresine muhtıra tebliğine rağmen teslim edilmemesi ve araçların yurt dışına kaçırıldığı iddiaları, mahkemece hileli iflas suçu kabulü için yeterli görülmüştür.
(Yargıtay 15. Ceza Dairesi, 2016/5775)
Kararın Özeti
- İflas idaresine teslim yükümlülüğünün ihlali, hileli iflas suçu kapsamında değerlendirilebilir.
- Teslim etmeme ve kaçırma olgusu önemlidir.
Taksirli veya Hileli İflas Suçunda Dava Zamanaşımı
TCK 161 gerekçesinde, iflas kararının objektif cezalandırılabilirlik şartı olduğu; cezai yaptırıma bağlanan fiilin iflas etmek değil, hileli tasarruf olduğu açıkça belirtilmiştir. Suç, hileli tasarrufun yapıldığı anda tamamlanır; iflas kararı sonradan verilse de, hileli iflas suçu bakımından esas alınacak tarih hileli tasarruf tarihidir. Somut olayda en son hileli tasarruf 31.12.2004 olup, 765 sayılı TCK’daki 7 yıl 6 aylık kesintili zamanaşımı süresi dolduğundan hükmün bozulmasına karar verilmiştir.
(Yargıtay 23. Ceza Dairesi, 2016/5370)
Kararın Özeti
- Zamanaşımı başlangıcı hileli tasarruf tarihidir.
- İflas kararı, sadece cezalandırılabilirlik açısından önşart niteliğindedir.
Ticari Defter ve Belgelerin Gizlenmesi/Yok Edilmesi Suretiyle Hileli İflas
TCK 161/1-b uyarınca ticari defter ve belgelerin gizlenmesi/yok edilmesi fiilinde, özel kast şarttır: Amaç, mal kaçırmaya yönelik tasarrufların tespitini engellemektir. Bu nedenle sanıkların hangi mal kaçırma tasarruflarını gizlemek için defterleri yok ettiği veya ibrazdan kaçındığı somut olgularla saptanmalı; hileli iflas suçu kastına ilişkin deliller kararda tartışılmalıdır. Eksik inceleme hukuka aykırıdır.
(Yargıtay 23. Ceza Dairesi, 2016/11052)
Kararın Özeti
- Özel kast aranmaktadır.
- Tasarruf ve gizleme amacı somut delillerle ortaya konulmalıdır.
Kayyım Onayı Alınmadan İşlem Yapılması
İflas erteleme davası sürecinde, kayyım raporlarında onaysız/izinsiz işlemler yapıldığına işaret edilmiş; akabinde verilen iflas kararı da dikkate alınarak şirketin tüm defter, belge ve kayıtlarının incelenmesi, hileli iflas suçu oluşup oluşmadığının bilirkişi marifetiyle araştırılması gerektiği belirtilmiştir.
(Yargıtay 23. Ceza Dairesi, 2016/9566)
Kararın Özeti
- İflas ertelemede kayyım onayı olmaksızın yapılan işlemler araştırılmalıdır.
- Defter ve belgeler üzerinde bilirkişi incelemesi zorunludur.
Hileli İflas Suçunda Görevli Mahkeme Hangisidir?
Hileli iflas suçu isnadı, delillerin takdiri yönünden Ağır Ceza Mahkemesi görev alanına girmektedir. Bu nedenle, Asliye Ceza Mahkemesi’nin yargılamaya devam ederek hüküm kurması yerine görevsizlik kararı vermesi gerekir. Aynı değerlendirme, şirket kayıtlarına aykırı muhasebe uygulamaları ve aktifin eksiltilmesi iddialarının bulunduğu diğer somut olay için de geçerlidir.
(Yargıtay 23. Ceza Dairesi, 2016/9718; 2016/2905)
Kararın Özeti
- Hileli iflas suçu davaları yönünden görevli mahkeme Ağır Ceza’dır.
- Asliye Ceza’nın görevsizlik vermemesi hukuka aykırıdır.
Hileli İflas Suçu Dava Zamanaşımı Başlangıcı (Özel Olay)
TCK 161 gerekçesi uyarınca cezalandırılan eylem hileli tasarruftur; suç, bu tasarruf anında tamamlanır. İmar Bankası’na ilişkin kararda, 03.07.2003’te bankanın yönetim ve denetimi TMSF’ye geçtiğinden, sanıkların bu tarihten sonra hileli eylemleri sürdürmeleri mümkün görülmemiş; hileli iflas suçu en son bu tarihte işlenmiş olabileceği kabul edilmiştir. 765 sayılı TCK hükümleri gereğince zamanaşımı dolduğundan düşme kararı isabetli bulunmuştur.
(Yargıtay 23. Ceza Dairesi, 2016/6183)
Kararın Özeti
- Suç tarihi hileli tasarrufun yapıldığı gündür.
- TMSF’ye devir sonrası eylemin devamı kabul edilmemiş; zamanaşımı uygulanmıştır.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
