Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Nedir? 2017 Anayasa Değişikliği, Özellikleri ve Test Soruları (2025 Anayasa Hukuku Konu Anlatımı)
📚 1. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Nedir?
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, 2017 yılında yapılan Anayasa değişikliğiyle Türkiye’de yürürlüğe giren yeni hükümet sistemidir. Bu sistem, klasik anlamda başkanlık sistemine benzemekle birlikte, bazı özgün yönleriyle ondan ayrılır.
1.1. Önceki Sistem: Parlamenter Sistem
1982 Anayasası ile Türkiye, parlamenter sistemle yönetilmekteydi. Bu sistemde:
- Yürütme, başbakan ve bakanlar kurulu eliyle kullanılıyordu.
- Cumhurbaşkanı daha çok sembolik görevlerde bulunuyordu.
- Yasama ve yürütme arasındaki ilişkiler daha iç içeydi.
📌 2. 2017 Anayasa Değişikliği ile Gelen Yenilikler
2.1. Temel Değişiklikler:
- Başbakanlık kaldırıldı.
- Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanı’na verildi.
- Cumhurbaşkanı, doğrudan halk tarafından seçilmeye devam etti.
- Bakanlar Kurulu yerine bakanlar atandı.
- Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ihdas edildi.
- Gensoru ve güvenoyu uygulamaları kaldırıldı.
- TBMM ve Cumhurbaşkanı, karşılıklı seçimleri yenileyebilir.
📘 3. Sistemin Temel Özellikleri
3.1. Yürütme Tek Başlıdır:
Cumhurbaşkanı, devletin ve yürütmenin başıdır.
Bakanlar, Cumhurbaşkanına bağlıdır ve onun tarafından atanır.
3.2. Yasama ile Yürütme Ayrıdır:
Yasama yetkisi TBMM’de, yürütme yetkisi Cumhurbaşkanı’ndadır. Bu yetkiler birbirine bağımlı değildir.
3.3. Denetim Mekanizmaları Değişmiştir:
- Meclis soruşturması yerine cezai sorumluluğa ilişkin soruşturma usulü getirilmiştir.
- Meclis araştırması ve yazılı soru yolları korunmuştur.
- Yargı denetimi artan önem kazanmıştır.
📌 4. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri
Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, yürütme alanına ilişkin düzenlemeler yapma yetkisi tanır.
4.1. Kararnamelerin Sınırları:
- Temel hak ve özgürlükler kararname ile düzenlenemez.
- Aynı konuda kanun varsa, kanun geçerlidir.
- TBMM istediği zaman o konuda kanun çıkararak kararnameyi hükümsüz kılabilir.
📚 5. Yasama ile Yürütme İlişkisi
5.1. Seçimlerin Yenilenmesi:
- Cumhurbaşkanı veya TBMM, seçimleri yenileme kararı alabilir.
- Bu durumda her iki organ için de seçim yapılır.
5.2. Kanun Süreci:
- Kanun teklifi yalnızca milletvekilleri tarafından yapılabilir.
- Cumhurbaşkanı veto edebilir, ancak TBMM aynı metni tekrar kabul ederse yürürlüğe girer.
📘 6. Sistemin Değerlendirilmesi
6.1. Olumlu Yönleri:
- Hızlı ve etkin karar alma mekanizması sağlar.
- Yürütme istikrarı yüksektir, koalisyonlar ortadan kalkmıştır.
- Cumhurbaşkanı’nın halk tarafından seçilmesi, doğrudan meşruiyet kazandırır.
6.2. Eleştirilen Yönler:
- Güçler ayrılığı zayıfladığı iddia edilmektedir.
- Yasamanın yürütmeyi denetleme araçları sınırlanmıştır.
- Cumhurbaşkanına geniş yetkiler tanındığı için denge-fren mekanizmaları yetersiz kalabilir.
📌 Hazırlayan:
Avukat Gökhan Yağmur
Tüm anayasa hukuku ders notları ve sistem karşılaştırmaları için:
🌐 www.gokhanyagmur.com
📚 https://www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari/
📘 Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi – Test Soruları (10 Soru)
1. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Türkiye’de hangi yıl yürürlüğe girmiştir?
A) 2016
B) 2017
C) 2018
D) 2019
E) 2020
✅ Cevap: C
2. Bu sistemde başbakanlık makamı ne olmuştur?
A) Yetkileri genişletilmiştir
B) Cumhurbaşkanlığına bağlanmıştır
C) Kaldırılmıştır
D) TBMM tarafından seçilir
E) Meclis Başkanlığına dönüştürülmüştür
✅ Cevap: C
3. Cumhurbaşkanı yürütme yetkisini nasıl kullanır?
A) Bakanlar Kurulu ile birlikte
B) TBMM onayı ile
C) Tek başına
D) Başbakan aracılığıyla
E) HSK denetiminde
✅ Cevap: C
4. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri hangi durumda geçerli değildir?
A) Temel hakları düzenliyorsa
B) Meclis onaylıysa
C) Yargı yetkisiyle ilgiliyse
D) Cumhurbaşkanınca imzalanmamışsa
E) Olağanüstü hal ilan edilmemişse
✅ Cevap: A
5. TBMM ile Cumhurbaşkanı arasında karşılıklı olarak yapılabilen işlem aşağıdakilerden hangisidir?
A) Anayasa değişikliği
B) Kanun teklifi
C) Seçimlerin yenilenmesi
D) Bakan atanması
E) Bütçe hazırlanması
✅ Cevap: C
6. Cumhurbaşkanı, hangi yetkilerle donatılmıştır?
A) Sadece yürütme
B) Yasama ve yürütme
C) Yargı
D) Sadece yasama
E) Meclis iç tüzüğü yapma
✅ Cevap: A
7. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde yürütme nasıl tanımlanır?
A) Kolektif yapı
B) Çift başlı
C) Tek başlı
D) Meclisle bütünleşmiş
E) Bağımsız ama meclise bağlı
✅ Cevap: C
8. Aşağıdakilerden hangisi bu sistemin eleştirilen yönlerinden biridir?
A) Hızlı karar alma
B) Koalisyon hükümetlerinin ortadan kalkması
C) Güçler ayrılığının zayıflaması
D) Halkın doğrudan seçim hakkı
E) İki turlu seçim sistemi
✅ Cevap: C
9. Cumhurbaşkanlığı kararnameleri Anayasa Mahkemesi denetimine tabi midir?
A) Hayır
B) Sadece OHAL’de
C) Evet
D) Bakan imzası gerekirse
E) Yalnızca Meclis isterse
✅ Cevap: C
10. Yeni sistemde Cumhurbaşkanlığına aday gösterme için kaç seçmenin imzası gerekir?
A) 10.000
B) 50.000
C) 100.000
D) 150.000
E) 200.000
✅ Cevap: C
