Egemenlik ve Kuvvetler Ayrılığı Nedir? | Anayasa Hukuku Konu Anlatımı + Test Soruları
1. Egemenlik Kavramı
a) Egemenliğin Tanımı
Egemenlik, bir devletin sınırları içindeki en üstün, mutlak ve bağımsız yetkidir. Devletin emir verme ve yaptırım uygulama gücünü ifade eder. Egemenlik, hem iç ilişkilerde hem de uluslararası ilişkilerde devletin bağımsız hareket etmesini sağlar.
b) Egemenliğin Özellikleri
- Mutlaktır: Devlet içinde üstünde başka bir güç yoktur.
- Süreklidir: Egemenlik kesintisiz olarak devam eder.
- Bölünemez: Egemenlik bir bütündür, farklı erklerde kullanılması paylaşılması değil, iş bölümüdür.
- Bağımsızdır: Dış baskılardan etkilenmez.
c) Egemenliğin Kaynağı
Egemenliğin kaynağına göre iki yaklaşım vardır:
- Monarşik Egemenlik: Egemenlik tek bir kişide (kral, padişah) toplanır. Kaynağı ilahi irade olabilir.
- Ulusal Egemenlik: Egemenlik kayıtsız şartsız millete aittir. Temsili demokrasi bu anlayışa dayanır.
Anayasa md. 6:
“Egemenlik, kayıtsız şartsız Milletindir.”
Bu maddeyle Türkiye Cumhuriyeti, ulusal egemenlik anlayışını benimsemiştir.
2. Kuvvetler Ayrılığı (Erkler Ayrılığı)
a) Tanımı
Kuvvetler ayrılığı, devletin temel yetkilerinin (yasama, yürütme, yargı) ayrı organlarca kullanılmasıdır. Bu ilke sayesinde bir gücün diğerine üstünlük kurmasının önüne geçilir ve hukuk devleti korunur.
b) Tarihsel Gelişimi
Kuvvetler ayrılığı fikri ilk olarak John Locke tarafından ortaya atılmış, Montesquieu tarafından sistemleştirilmiştir. Montesquieu’nün “Kanunların Ruhu” adlı eserinde bu fikir ayrıntılı biçimde işlenmiştir.
3. Kuvvetler Ayrılığı Teorisi
Kuvvetler ayrılığı üç temel erkten oluşur:
a) Yasama Yetkisi
Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak yetkisi. Türkiye’de bu yetki TBMM’ye aittir (md. 87).
b) Yürütme Yetkisi
Kanunların uygulanması, kamu hizmetlerinin yürütülmesi. Türkiye’de yürütme Cumhurbaşkanı ve Bakanlar tarafından yerine getirilir.
c) Yargı Yetkisi
Uyuşmazlıkları çözmek, adaleti tesis etmek. Türkiye’de bu yetki bağımsız ve tarafsız mahkemeler tarafından kullanılır.
4. Kuvvetler Ayrılığı Modelleri
a) Katı Ayrılık (Başkanlık Sistemi – ABD modeli)
Erkler tamamen birbirinden ayrılmıştır, yürütme yasamadan güvenoyu almaz.
b) Yumuşak Ayrılık (Parlamenter Sistem – İngiltere modeli)
Yasama ve yürütme iç içedir. Hükümet yasama içinden çıkar ve ona karşı sorumludur.
c) Karma Sistem (Yarı-Başkanlık – Fransa modeli)
Cumhurbaşkanının güçlü yetkilere sahip olduğu, başbakan ve kabinenin de bulunduğu sistem.
5. Türkiye’de Kuvvetler Ayrılığı
1982 Anayasası kuvvetler ayrılığı ilkesini benimsemiştir. Özellikle 2017 Anayasa değişikliğiyle gelen Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi sonrası:
- Yasama: TBMM
- Yürütme: Cumhurbaşkanı
- Yargı: Bağımsız mahkemeler
Aralarında denge ve denetim ilişkisi kurulmuştur. Bu yapı erkler arasında sert değil, fonksiyonel bir ayrılığı esas alır.
6. Yargı Yetkisinin Anayasadaki Yeri
Anayasa md. 9:
“Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır.”
Yargı bağımsızlığı kuvvetler ayrılığı sisteminin en temel garantisidir.
📌 Hazırlayan:
Avukat Gökhan Yağmur
Tüm ders notlarına ulaşmak için:
🌐 www.gokhanyagmur.com
📘 Hukuk Ders Notları
📝 Egemenlik ve Kuvvetler Ayrılığı – Test Soruları (10 Soru)
1. Egemenlik, Türk Anayasası’na göre kime aittir?
A) Cumhurbaşkanına
B) TBMM’ye
C) Türk Milleti’ne
D) Anayasa Mahkemesi’ne
E) Bakanlar Kurulu’na
✅ Cevap: C
2. Kuvvetler ayrılığı ilkesini sistemleştiren düşünür kimdir?
A) Rousseau
B) Montesquieu
C) Locke
D) Hobbes
E) Hume
✅ Cevap: B
3. Aşağıdakilerden hangisi yürütme yetkisini kullanmaz?
A) Cumhurbaşkanı
B) Bakan
C) Vali
D) TBMM Başkanı
E) Cumhurbaşkanı yardımcısı
✅ Cevap: D
4. Hangi sistemde yasama ve yürütme en katı şekilde ayrılmıştır?
A) Parlamenter sistem
B) Başkanlık sistemi
C) Karma sistem
D) Meclis hükümeti sistemi
E) Bakanlar kurulu sistemi
✅ Cevap: B
5. Egemenlik kavramı ilk olarak hangi devlette halkın eline geçmiştir?
A) İngiltere
B) Fransa
C) ABD
D) Almanya
E) Osmanlı
✅ Cevap: C
6. Yargı yetkisi Türk Anayasası’nda hangi madde ile düzenlenmiştir?
A) md. 2
B) md. 6
C) md. 7
D) md. 9
E) md. 10
✅ Cevap: D
7. Türkiye’de yasama yetkisi hangi organdadır?
A) Cumhurbaşkanlığı
B) Danıştay
C) Yüksek Seçim Kurulu
D) TBMM
E) Hâkimler ve Savcılar Kurulu
✅ Cevap: D
8. Aşağıdakilerden hangisi egemenliğin özelliğidir?
A) Kısıtlanabilir
B) Geri alınabilir
C) Paylaşılabilir
D) Süreklidir
E) Geçicidir
✅ Cevap: D
9. Türkiye’de kuvvetler ayrılığı ilkesi hangi yıl yapılan değişiklikle daha da belirginleşmiştir?
A) 1961
B) 1982
C) 2001
D) 2010
E) 2017
✅ Cevap: E
10. Yasama, yürütme ve yargı yetkilerinin tek elde toplanması hangi rejime yakındır?
A) Demokrasi
B) Hukuk devleti
C) Totaliter rejim
D) Anayasal devlet
E) Federal sistem
✅ Cevap: C
