Kişiliğin Korunması – Medeni Hukuk Ders Notu ve Test Soruları
Giriş
Her birey, hukuk düzeni tarafından tanınan kişilik hakkına sahiptir. Bu hak; onur, şeref, itibar, beden bütünlüğü, özel hayat, ad gibi unsurları kapsar. Kişilik hakkı, hem hukuki hem de ahlaki değerlerin bir yansımasıdır ve özellikle Medeni Kanun’da ciddi şekilde koruma altına alınmıştır.
I. Kişilik Hakkı Nedir?
Kişilik hakkı, bireyin maddi ve manevi varlığını koruyan mutlak bir haktır. Bu hak sadece bireye aittir ve devredilemez, vazgeçilemez, miras yoluyla geçemez.
Türk Medeni Kanunu m.24-25, kişilik haklarının korunmasıyla ilgili hükümleri içerir.
TMK m.24:
“Hukuka aykırı olarak kişilik hakkına saldırılan kimse, saldırıda bulunan kişiye karşı korunma talebinde bulunabilir.”
II. Kişilik Hakkına Konu Olan Değerler
- Beden bütünlüğü
- Ad, resim, ses
- Onur, şeref, haysiyet
- Özel hayatın gizliliği
- Ekonomik kişilik (şöhret, ticari itibarı)
- Fikri ve manevi değerler
Bu değerlerin her biri, bireyin toplum içindeki varlığının bir parçası olup, hukuken koruma altındadır.
III. Kişilik Hakkının Korunma Yolları
A. Hukuki Koruma
1. Saldırının durdurulması
- Devam eden saldırılarda durdurma talebi yapılabilir.
2. Saldırının önlenmesi
- Henüz gerçekleşmemiş ancak muhtemel saldırılarda önleme davası açılabilir.
3. Tespitin yapılması
- Kişilik hakkına saldırı olup olmadığının tespiti istenebilir.
4. Maddi ve manevi tazminat davası (TBK m.58 vd.)
- Saldırı sonucu zarar doğmuşsa maddi,
- Manevi üzüntü yaşanmışsa manevi tazminat istenebilir.
5. Yayının toplatılması, tekzip (cevap ve düzeltme)
- Basın yoluyla saldırı yapılmışsa ilgili medya organı hakkında tekzip ve yayının durdurulması talep edilebilir.
B. Cezai Koruma
Kimi hallerde kişilik hakkına saldırı Türk Ceza Kanunu kapsamına da girer:
- Hakaret (TCK m.125)
- Özel hayatın gizliliğini ihlal (TCK m.134)
- Kişisel verilerin hukuka aykırı kullanılması (TCK m.135-140)
IV. Kişilik Hakkına Saldırının Hukuka Uygun Sayıldığı Haller
Her saldırı hukuka aykırı sayılmaz. Aşağıdaki durumlarda kişilik hakkına müdahale hukuka uygun olabilir:
- Kanunun izin verdiği durumlar
- Örneğin polis müdahalesi, sağlık müdahaleleri.
- İlgilinin rızası
- Rıza varsa kişilik hakkı ihlalinden söz edilemez.
- Üstün özel veya kamu yararı
- Kamuoyunu bilgilendirme gibi meşru gerekçeler.
- Basın özgürlüğü ve ifade özgürlüğü sınırları içinde yapılan yayınlar
- Ancak kişilik hakkı ile çatışıyorsa denge gözetilir.
V. Yargıtay Kararı Örneği
Yargıtay 4. HD, 2017/10454 E., 2018/3129 K.
“Kişinin adının, izni olmadan ticari bir kampanyada kullanılması kişilik hakkına saldırı niteliğindedir. Manevi tazminat talebi yerindedir.”
VI. Örnek Uygulama Alanları
- Sosyal medyada iftira/hakaret
- Haberde kişinin fotoğrafının izinsiz kullanımı
- Kişinin adının ticari amaçla izinsiz kullanılması
- Kişisel verilerin üçüncü kişilere aktarılması
Test Soruları (OSMY Tarzında – Çoktan Seçmeli)
1. Aşağıdakilerden hangisi kişilik hakkının unsurlarından biridir?
A) Evlilik sözleşmesi
B) Tüzel kişilik hakkı
C) Özel hayatın gizliliği
D) Ticaret sicil kaydı
E) Yabancı uyrukluluk
Cevap: C
2. Kişilik hakkına saldırının hukuka uygun sayıldığı durumlardan biri aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sosyal medyada iftira
B) Mahkeme izni olmadan ev araması
C) Kişinin açık rızası
D) İzinsiz fotoğraf kullanımı
E) Hakaret
Cevap: C
3. Aşağıdakilerden hangisi kişilik hakkının korunması yollarından biridir?
A) Nafaka davası
B) Cevap ve düzeltme (tekzip)
C) Velayet davası
D) Tapu iptal davası
E) Vasiyetname iptali
Cevap: B
4. Kişilik hakkına saldırıdan dolayı açılabilecek dava türü hangisidir?
A) Vasi tayini davası
B) Mal rejimi davası
C) Tescil davası
D) Manevi tazminat davası
E) Miras reddi davası
Cevap: D
5. Aşağıdakilerden hangisi kişilik hakkına saldırıdır?
A) Kişinin ticari ünvanının kullanılması
B) Mal paylaşımı
C) Mirasın reddi
D) Tüzel kişilik kazanılması
E) Ortaklık kurulması
Cevap: A
6. Aşağıdakilerden hangisi kişilik hakkının cezai koruma kapsamına girer?
A) Mirasçılık belirleme
B) Şirket kurulumu
C) Hakaret suçu
D) Boşanma davası
E) Kat irtifakı kurulması
Cevap: C
7. Kişinin adının, rızası olmadan reklamlarda kullanılması aşağıdaki haklardan hangisine saldırıdır?
A) Ekonomik özgürlük
B) Malvarlığı hakkı
C) Kişilik hakkı
D) Alacak hakkı
E) Sendikal hak
Cevap: C
8. Kişilik hakkına yönelik basın yoluyla yapılmış saldırıya karşı başvurulabilecek yol hangisidir?
A) Cevap ve düzeltme talebi
B) Miras sözleşmesi
C) Ecrimisil davası
D) Kat irtifakı tesisi
E) Ayıplı mal davası
Cevap: A
9. Aşağıdakilerden hangisi kişilik hakkının özelliklerinden biri değildir?
A) Devredilemez olması
B) Mirasla geçmesi
C) Vazgeçilemez olması
D) Mutlak hak olması
E) Herkese karşı ileri sürülebilmesi
Cevap: B
10. Hangi durumda kişilik hakkına saldırı sayılmaz?
A) Rızasız ameliyat
B) İzinsiz ses kaydı
C) Mahkeme kararıyla yapılan arama
D) Hakaret
E) Sosyal medya iftirası
Cevap: C
Bu içerik Avukat Gökhan Yağmur tarafından hazırlanmıştır.
Tüm medeni hukuk ders notlarına ulaşmak için:
🔗 www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari
