Paylı Mülkiyet ve Elbirliği Mülkiyeti – Medeni Hukuk Ders Notu + ÖSYM Tarzı Test Soruları
Giriş
Medeni Hukuk’ta birden fazla kişinin bir eşya üzerindeki mülkiyet hakkına sahip olması durumunda müşterek (ortak) mülkiyet söz konusu olur. Bu müştereklik iki şekilde karşımıza çıkar: Paylı mülkiyet (adi ortaklık) ve elbirliği mülkiyeti (iştirak halinde mülkiyet). Bu iki kavram, eşya üzerinde ortaklaşa sahiplik bakımından farklı hukuki sonuçlara ve uygulamalara sahiptir. Türk Medeni Kanunu’nda TMK m. 688-715 arasında düzenlenmiştir.
I. Paylı Mülkiyet (Adi Mülkiyet) – TMK m. 688 vd.
Tanım
Paylı mülkiyet, birden fazla kişinin aynı eşya üzerinde belirli oranlarda paylara sahip olması durumudur. Her paydaşın mülkiyet hakkı, sadece kendi payı üzerinde değil, tüm eşya üzerinde de belli sınırlar içinde söz konusudur.
Özellikleri
- Paylar oran olarak belirlenmiştir (örneğin 1/2, 1/4 gibi).
- Her paydaş payı üzerinde tek başına tasarruf edebilir.
- Ortaklar arası ilişki, adi ortaklık hükümlerine tabidir.
- Her ortak payını devredebilir, rehin edebilir.
- Ortaklık, malın satışıyla sona erebilir.
- Ortak giderler (onarım, vergi vb.) pay oranına göre karşılanır.
Paydaşların Hak ve Yükümlülükleri
- Kullanım hakkı: Her paydaş, eşyanın tümünden yararlanabilir ancak diğerlerinin haklarını zedeleyemez.
- Yönetim: Olağan yönetim işleri için çoğunluk yeterlidir. Olağanüstü işler için tüm paydaşların rızası gerekir.
- Sona erdirme hakkı: Her paydaş, dilediği zaman ortaklığın giderilmesini talep edebilir (izale-i şuyu davası).
II. Elbirliği Mülkiyeti (İştirak Halinde Mülkiyet) – TMK m. 701 vd.
Tanım
Elbirliği mülkiyeti, birden çok kişinin bir eşya üzerinde, payları belirlenmeksizin birlikte malik olmalarıdır. En sık rastlanan örneği miras ortaklığıdır. Ortaklar, eşya üzerinde bireysel tasarruf yetkisine sahip değildir; ancak birlikte karar alabilirler.
Özellikleri
- Paylar belirli değildir.
- Bireysel tasarruf yapılamaz, birlikte hareket zorunludur.
- Tasarruf işlemleri ancak oybirliğiyle yapılabilir.
- Ortaklardan biri elbirliği mülkiyetini sona erdirme hakkına sahip değildir, miras paylaşımı yapılana kadar bu hal devam eder.
Elbirliği Mülkiyetinin Örnekleri
- Mirasçılar arasında paylaşımı yapılmamış tereke
- Tarımsal üretim birlikleri
- Aile mallarına ilişkin özel birliktelikler
Sona Ermesi
- Mirasın paylaşılmasıyla
- Ortakların anlaşmasıyla
- Mahkeme kararıyla
III. Paylı Mülkiyet ile Elbirliği Mülkiyetinin Karşılaştırılması
| Özellik | Paylı Mülkiyet | Elbirliği Mülkiyet |
|---|---|---|
| Pay oranları | Belirlidir | Belirli değildir |
| Tasarruf hakkı | Her ortak kendi payında serbest | Ortaklar birlikte hareket eder |
| Yönetim | Çoğunluk yeterli | Oybirliği gerekir |
| Devir | Pay devri mümkündür | Pay devri mümkün değildir |
| Sona erdirme | Tek taraflı talep yeterlidir | Paylaşım yapılmadan sona ermez |
IV. Yargıtay Kararları
Yargıtay 1. HD, 2022/8745 E., 2023/3541 K.
“Paylı mülkiyette ortaklardan her biri, kendi payı üzerinde tek başına tasarrufta bulunabilir. Ancak elbirliği mülkiyetinde tasarruf işlemleri için tüm ortakların rızası gerekir.”
Yargıtay 14. HD, 2019/10543 E., 2020/7643 K.
“Elbirliği mülkiyeti halinde, ortaklardan birinin kendi başına eşya üzerinde tasarruf işlemi yapması mümkün değildir. Bu tür işlemler ancak oybirliği ile yapılabilir.”
V. Uygulamada Dönüşüm
Elbirliği mülkiyeti, mirasın paylaşımı ile paylı mülkiyete dönüşebilir. Mirasçılar arasında fiilî paylaşım yapılmazsa, elbirliği mülkiyeti devam eder. Ancak mirasçılardan biri, izale-i şuyu (ortaklığın giderilmesi) davası açarak paylı mülkiyete geçilmesini ve paylaşımı talep edebilir.
ÖSYM Tarzı Test Soruları
1. Aşağıdakilerden hangisi paylı mülkiyetin özelliğidir?
A) Payların belirli olmaması
B) Bireysel tasarrufun yasak olması
C) Oybirliği ile karar alınması
D) Her ortağın kendi payı üzerinde tasarruf hakkı
E) Mirasçılar arasında görülmesi
Cevap: D
2. Elbirliği mülkiyetinde paydaşlar ne zaman bireysel tasarruf hakkı kazanır?
A) Tapu tesciliyle
B) Mirasın intikaliyle
C) Paylaşım yapılınca
D) Satış sözleşmesiyle
E) Sözlü anlaşma ile
Cevap: C
3. Aşağıdakilerden hangisi elbirliği mülkiyetine örnek oluşturur?
A) Ortak alınan arsa
B) Kiralanan ev
C) Miras kalan taşınmaz
D) Kooperatif üyeliği
E) Bağışlanan araç
Cevap: C
4. Paylı mülkiyette olağan yönetim işlemleri için aşağıdakilerden hangisi gerekir?
A) Oybirliği
B) Mahkeme kararı
C) Tapu müdürlüğü izni
D) Çoğunluk
E) Uzlaşma
Cevap: D
5. Elbirliği mülkiyetinde, ortaklardan biri payını devredebilir mi?
A) Evet
B) Hayır
C) Şartlı evet
D) Belirli hallerde
E) Mahkeme kararıyla
Cevap: B
6. Ortaklığın giderilmesi (izale-i şuyu) davası hangi tür mülkiyette mümkündür?
A) Elbirliği mülkiyeti
B) Paylı mülkiyet
C) İrtifak hakkı
D) Tapu iptali
E) Zilyetlik
Cevap: B
7. Paylı mülkiyetle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
A) Her ortak payı oranında sorumludur
B) Eşyanın tümü üzerinde birlikte tasarruf gerekir
C) Her paydaş kendi payını devredebilir
D) Mirasçılar arasında kurulabilir
E) Pay oranları belirlenmiştir
Cevap: B
8. Elbirliği mülkiyeti hangi sebeple sona ermez?
A) Anlaşma
B) Miras paylaşımı
C) Satış
D) Ortaklardan birinin talebi
E) Mahkeme kararı
Cevap: D
9. Aşağıdakilerden hangisi elbirliği mülkiyetinin doğal sonucudur?
A) Tescilsiz geçiş
B) Tüm ortakların birlikte tasarruf hakkı
C) Çoğunlukla karar alma
D) Her ortağın eşit sorumluluğu
E) Tek başına satış yapabilme
Cevap: B
10. Paylı mülkiyetin sona erdirilmesi için aşağıdakilerden hangisi gereklidir?
A) Tüm ortakların rızası
B) Tapuya tescil
C) Ortaklardan birinin talebi
D) Mahkeme kararı
E) Satış sözleşmesi
Cevap: C
Bu içerik Avukat Gökhan Yağmur tarafından hazırlanmıştır.
Tüm medeni hukuk ders notlarına ulaşmak için:
🔗 www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari
