Kusur Sorumluluğu İlkesi – Hukuka Giriş (Hukuk Başlangıcı) Açıklamalı ve Kapsamlı Ders Notu
Kusur sorumluluğu, özel hukukta özellikle borçlar hukukunun temelini oluşturan ve zarara sebep olan kişinin, bu zarardan kendi kusuruyla sorumlu olmasını ifade eden klasik sorumluluk ilkesidir. Bu ilke, bireylerin eylemleriyle başkalarına verdikleri zararların telafi edilmesini sağlar. Zarar görenin değil, zarar verici fiilde bulunanın kusurlu davranışı hukuken önemlidir.
Bu ders notunda, kusur sorumluluğu ilkesinin tanımı, unsurları, hukuki niteliği, Türk Borçlar Kanunu’ndaki yeri, Yargıtay içtihatları, kusur türleri ve benzeri ilkelerle farkları ele alınacaktır. Ardından 10 özgün OSMY tarzı test sorusu sunulacaktır.
⚖️ 1. Kusur Sorumluluğu Nedir?
📌 Kusur sorumluluğu, bir kişinin kusurlu (ihmalkâr, dikkatsiz, kötü niyetli vb.) davranışı sonucu bir başkasına zarar vermesi durumunda, bu zararın tazmin edilmesi zorunluluğunu ifade eder.
🧷 Başka bir ifadeyle, “zarar gören kişinin, uğradığı zararı, zarar verenin kusuru varsa ondan istemesi” esasına dayanır.
🧾 2. Hukuki Dayanak – Türk Borçlar Kanunu (TBK) m.49
📌 TBK m.49:
“Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren kişi, bu zararı gidermekle yükümlüdür.”
💡 Bu madde, kusur sorumluluğunun genel hükmüdür ve Türk hukuk sisteminde en geniş uygulama alanına sahiptir.
🧩 3. Kusur Sorumluluğunun Unsurları
Kusur sorumluluğunun oluşması için aşağıdaki dört unsurun bir arada bulunması gerekir:
| Unsur | Açıklama |
|---|---|
| Hukuka aykırı bir fiil | Hukuk düzenince yasaklanmış bir davranış |
| Zarar | Fiil sonucu mağdurda oluşan maddi veya manevi kayıp |
| Kusur | Fiilin failine yüklenebilirliği (ihmal, bilinçli davranış vs.) |
| Nedensellik bağı | Fiil ile zarar arasında doğrudan bağlantı olması |
👉 Bu unsurlardan biri eksikse, kusur sorumluluğuna gidilemez.
🧠 4. Kusur Türleri
Kusur, çeşitli derecelerde olabilir:
- Kasıt (doğrudan kast): Kişinin bilerek ve isteyerek zarar vermesi
- İhmal: Gerekli özeni göstermemesi
- Taksir: Dikkatsizlik, tedbirsizlik sonucu zarar verilmesi
- Ağır ihmal: Açık dikkatsizlik ve özensizlik durumu
📌 Kusurun derecesi, tazminat miktarını etkileyebilir.
🧷 5. Kusur Sorumluluğu ile Diğer Sorumluluk Türlerinin Farkı
| Tür | Açıklama |
|---|---|
| Kusur Sorumluluğu | Kusurun varlığı aranır |
| Objektif (kusursuz) sorumluluk | Kusur aranmaz, sadece zarar ve nedensellik aranır |
| Sözleşmeden doğan sorumluluk | Borcun ihlali temel alınır |
| Sebep sorumluluğu | Fiil değil, bir tehlikeli durumun varlığı sorumluluk doğurur |
📌 6. Yargıtay Kararları ve Uygulama Örnekleri
📌 Yargıtay 4. HD, E.2017/3245, K.2018/2053:
“İş kazasında işverenin yeterli iş güvenliği önlemi almaması ağır kusur sayılır.”
📌 Örnek:
Bir sürücünün alkollü araç kullanarak kazaya sebebiyet vermesi hem hukuka aykırılık hem kusur teşkil eder. Kusurlu olan bu sürücü, zararı tazmin etmekle yükümlüdür.
⚠️ 7. Kusur Sorumluluğunun Hukuki Sonuçları
- Tazminat yükümlülüğü doğar.
- Maddi ve manevi zarar ayrı ayrı talep edilebilir.
- Zamanaşımı süreleri uygulanır.
- Bazı durumlarda ceza sorumluluğu da gündeme gelir.
🧪 8. Kusurun İspatı
📌 Kusur sorumluluğunda zarar gören kişi, zarar vereni, zararı ve kusuru ispat etmek zorundadır.
Ancak bazı durumlarda kusur karinesi uygulanır ve zarar vereni kusursuzluğunu ispat yükü altına sokar.
🎯 SONUÇ
Kusur sorumluluğu, hukuk sisteminin en temel sorumluluk biçimlerinden biridir. Hukuk düzeni, hakların korunmasını sağlarken bireylerin başkalarına zarar vermemesi sorumluluğunu da yükler. Kusur sorumluluğu, kişisel kusura dayandığı için ahlaki ve toplumsal değerlere de dayanır. Bu ilkeyi kavramak, bir hukukçunun zarar hukuku bilgisinin temelini oluşturur.
📎 Tüm Hukuk Ders Notlarına Buradan Ulaşabilirsiniz:
👉 https://www.gokhanyagmur.com.tr/category/hukuk-ders-notlari/
✉️ Hazırlayan: Avukat Gökhan Yağmur – 0542 157 06 34
🌐 www.gokhanyagmur.com
📝 OSMY Tarzı 10 Test Sorusu: Kusur Sorumluluğu İlkesi
- Kusur sorumluluğunun temel dayanağı olan Borçlar Kanunu maddesi aşağıdakilerden hangisidir?
A) TBK m.47
B) TBK m.48
C) TBK m.49
D) TMK m.2
E) TBK m.61
✅ Cevap: C - Kusur sorumluluğunun oluşması için aşağıdakilerden hangisi aranmaz?
A) Kusur
B) Zarar
C) Hukuka uygunluk
D) Nedensellik bağı
E) Hukuka aykırılık
✅ Cevap: C - Kasıtlı olarak zarar veren bir kişi aşağıdaki sorumluluk türlerinden hangisiyle karşılaşır?
A) Kusur sorumluluğu
B) Tehlike sorumluluğu
C) Sözleşmesel sorumluluk
D) Cezai sorumluluk
E) Kusursuz sorumluluk
✅ Cevap: A - “Dikkatsizlik ve tedbirsizlik” sonucu zarar vermek hangi kusur türüdür?
A) Kasıt
B) Taksir
C) Ağır ihmal
D) Umursamazlık
E) Sorumluluk dışı
✅ Cevap: B - Aşağıdakilerden hangisi kusur sorumluluğunun unsurlarından biri değildir?
A) Zarar
B) Fiil
C) Nedensellik
D) Tehlike
E) Kusur
✅ Cevap: D - Kusurun derecesi hangi sonucu etkiler?
A) Davanın konusunu
B) Tazminat miktarını
C) Mahkeme yetkisini
D) Zamanaşımını
E) Fiilin hukuka aykırılığını
✅ Cevap: B - Kusur sorumluluğunda ispat yükü kime aittir?
A) Davalı
B) Hâkim
C) Davacı (zarar gören)
D) Avukat
E) Savcı
✅ Cevap: C - İşverenin gerekli önlemleri almaması sonucu işçinin zarar görmesi neye örnektir?
A) Kusursuz sorumluluk
B) Sebep sorumluluğu
C) Kusur sorumluluğu
D) Ceza sorumluluğu
E) Temsil yetkisi
✅ Cevap: C - Zararın oluşması ile hukuka aykırı fiil arasında doğrudan bağlantı olmasına ne ad verilir?
A) Fiili ilişki
B) Nedensellik bağı
C) İlliyet bağlantısı
D) Sorumluluk ilişkisi
E) Fiil zinciri
✅ Cevap: B - Aşağıdakilerden hangisi kusur sorumluluğu ile ilgili değildir?
A) Kasıt
B) İhmal
C) Tazminat
D) Hukuka uygunluk
E) Kusur
✅ Cevap: D
