Takibi şikayete bağlı suç, bir fiil hakkında soruşturma veya kovuşturma yapılabilmesi için mağdurun ya da suçtan zarar görenin şikâyetinin zorunlu olduğu suç tiplerini ifade eder. Bu suçların hangileri olduğu, 5237 sayılı TCK’da ve bazı özel kanunlarda açıkça sayılmıştır. İlgili kanun maddesinde takibin şikâyete bağlı olduğu belirtilmemişse, suç resen soruşturulur ve kovuşturulur.
Takibi Şikayete Bağlı Suçun Tanımı ve Kanuni Dayanak
Takibi şikayete bağlı suç, soruşturma ve kovuşturmanın mağdurun şikâyeti şartına bağlandığı hâllerdir. 5237 sayılı TCK ve özel kanunlarda bu nitelikteki suçlar açıkça gösterilir. Kanun metinlerinde takibi şikâyete bağlı suç olma durumu; “mağdurun şikâyeti üzerine hükmolunur”, “şikâyet üzerine cezalandırılır” veya “soruşturulması ve kovuşturulması mağdurun şikâyetine bağlıdır” gibi ibarelerle ifade edilir.
Takibi Şikayete Bağlı Suça İlişkin Tipik İbareler
- “… mağdurun şikâyeti üzerine … hükmolunur.” (TCK m. 86/2)
- “… şikâyet üzerine … cezalandırılır.” (TCK m. 104/1)
- “… soruşturulması ve kovuşturulması, mağdurun şikâyetine bağlıdır.” (TCK m. 131/1)
Resen Takip Edilen Suçlar
Takibi şikayete bağlı suç niteliği açıkça düzenlenmemişse, ilgili fiil savcılık ve mahkemece kendiliğinden (resen) soruşturulup kovuşturulur.
Takibi Şikayete Bağlı Suçlarda Şikâyet Hakkı
Takibi şikayete bağlı suç kapsamında, şikâyet; mağdura veya suçtan zarar görene tanınmış, kullanılması sıkı surette kişiye bağlı bir kamu hukuku hakkıdır. Gerçek kişiler yanında şirket, vakıf ve dernek gibi tüzel kişiler de yetkili organları aracılığıyla şikâyette bulunabilir.
Şikâyet Hakkının Kime Ait Olduğu
Şikâyet hakkı, bizzat hak sahibince kullanılmalıdır ve kural olarak mirasçılara geçmez. Ancak, müşteki sağlığında şikâyet hakkını kullanmışsa, ölümünden sonra mirasçıları açılmış ceza davasına katılan sıfatıyla müdahil olabilir.
Takibi Şikayete Bağlı Suç ve Prosedürün Temeli
Takibi şikayete bağlı suç sisteminde, soruşturma/kovuşturma aşamasının başlayabilmesi şikâyet şartına bağlıdır. Şikâyet prosedürü ve şikâyetten vazgeçmenin sonuçları ayrıca “Şikâyet Hakkının Kullanılması ve Şikâyetten Vazgeçme” başlıklı metinde açıklanmıştır.
Vazgeçmenin Genel Sonucu
Şikâyetten vazgeçme; soruşturma evresinde takipsizlik, kovuşturma evresinde ise kamu davasının düşmesi sonucunu doğurur.
Takibi Şikayete Bağlı Suçlarda Süre: TCK m. 73/1
Takibi şikayete bağlı suç bakımından şikâyet süresi, mağdurun fiili ve faili öğrendiği andan itibaren altı aydır. Sürenin başlaması için hem fiilin hem failin öğrenilmesi gerekir.
Öğrenme Anının Önemi ve Örnek
Örneğin; 01.09.2016 tarihinde mala zarar verme fiilini aynı gün öğrenen mağdur, faili 01.12.2016’da öğrendiyse, takibi şikayete bağlı suç için altı aylık hak düşürücü süre 01.12.2016’dan başlar.
Geç Öğrenme ve Başlangıç
Mağdur fiili ve faili hangi tarihi daha geç öğrenmişse, takibi şikayete bağlı suç için süre o geç tarihten işlemeye başlar. Bu altı aylık süre hak düşürücü niteliktedir.
Dava Zamanaşımı ile İlişki
Şikâyet, her durumda TCK m. 66’daki dava zamanaşımı içinde yapılmalıdır. En hafif suçlar bakımından bu süre 8 yıldır. Örneğin, basit kasten yaralama mağduru, faili daha sonra öğrense bile en geç 8 yıl içinde şikâyette bulunmalıdır.
Hakaret Suçu İçin Özel Üst Sınır: TCK m. 73/2
Takibi şikayete bağlı suçlardan hakaret bakımından, hangi suretle olursa olsun fiilin gerçekleştiği tarihten itibaren iki yıl geçtikten sonra şikâyet hakkı kullanılamaz. Bu hüküm, genel altı aylık sistem yanında özel bir üst süre öngörür.
Birden Fazla Müşteki Hâli: TCK m. 73/3
Birden fazla müşteki varsa, içlerinden birinin süreyi kaçırması, takibi şikayete bağlı suç nedeniyle diğerlerinin şikâyet hakkını düşürmez. Süresini kaçırmayan müştekiler her zaman şikâyetçi olabilirler.
Vazgeçme ve Sonuçları (Özet)
Takibi şikayete bağlı suçlarda şikâyetten vazgeçme, aşamasına göre takipsizlik ya da düşme sonucunu doğurur.
Prosedüre İlişkin Not
Şikâyet etme usulü ve vazgeçmenin etkileri için, “Şikâyet Hakkının Kullanılması ve Şikâyetten Vazgeçme” başlıklı açıklamaya bakınız.
Takibi Şikayete Bağlı Suçlar Nelerdir?
Bu başlıkta, kanunda açıkça düzenlenmiş takibi şikayete bağlı suçlar gösterilmiştir. Kanunda böyle bir kayıt yoksa, takibi şikayete bağlı suç söz konusu olmayıp fiiller resen soruşturulur. Ayrıca, şikâyete tabi tüm suçlar uzlaştırma kapsamındadır.
TCK’da Takibi Şikayete Bağlı Suçlara Örnekler
- Basit kasten yaralama (m. 86/2)
- İhmali davranışla kasten yaralama (m. 88; 86/2 kapsamı)
- Taksirle yaralama (m. 89/1-2-3-4). Not: Bilinçli taksirle m. 89/1 çerçevesinde işlenen yaralama şikâyete tabidir; diğer fıkralar için takibi şikâyete bağlı değildir.
- Cinsel saldırı (m. 102/1 ve 102/2 ikinci cümle)
- Reşit olmayanla cinsel ilişki (m. 104/1)
- Cinsel taciz (m. 105/1)
- Tehdit (m. 106/1, ikinci cümle)
- Konut dokunulmazlığını ihlal (m. 116/1-2)
- İş ve çalışma hürriyetini ihlal (m. 117/1)
- Kişilerin huzur ve sükûnunu bozma (m. 123/1)
- Israrlı takip (m. 123/A)
- Hakaret (m. 125/1, 2, 3). Not: Kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret ve Cumhurbaşkanına hakaret şikâyete tabi değildir.
- Kişinin hatırasına hakaret (m. 130/1, 2). Not: Kamu görevlisine görevinden dolayı hatıraya hakaret şikâyete bağlı değildir.
- Haberleşmenin gizliliğini ihlal (m. 132/1, 2, 3)
- Kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması (m. 133/1, 2, 3)
- Özel hayatın gizliliğini ihlal (m. 134/1, 2)
- Hırsızlık (m. 141) ve nitelikli hırsızlık (m. 142/1, 2, 3) bakımından TCK m. 167/2’deki kişiler aleyhine işlenirse takibi şikâyete bağlı suç sayılır; diğer hâller resen kovuşturulur. Daha az cezayı gerektiren hâller de şikâyete tabidir (m. 144/1).
- Kullanma hırsızlığı (m. 146/1)
- Mala zarar verme (m. 151/1, 2). Nitelikli hâller (m. 152/1, 2) de TCK m. 167/2’deki kişilerin zararına işlenirse takibi şikâyete bağlı suç kapsamındadır.
- İbadethanelere ve mezarlıklara zarar verme (m. 153/1) bakımından TCK m. 167/2’deki kişiler aleyhine ise şikâyete bağlıdır.
- Hakkı olmayan yere tecavüz (m. 154/1, 2, 3) için TCK m. 167/2’deki kişiler aleyhine ise şikâyete bağlıdır.
- Güveni kötüye kullanma (m. 155/1)
- Bedelsiz senedi kullanma (m. 156/1)
- Dolandırıcılık (m. 157/1) ve nitelikli dolandırıcılık (m. 158/1, 2) bakımından TCK m. 167/2’deki kişiler aleyhine ise takibi şikâyete bağlıdır.
- Dolandırıcılıkta daha az cezayı gerektiren hâl (m. 159/1)
- Kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf (m. 160/1)
- Hileli iflas (m. 161/1) bakımından TCK m. 167/2’deki kişiler aleyhine ise takibi şikâyete bağlıdır.
- Taksirli iflas (m. 162/1) bakımından TCK m. 167/2’deki kişiler aleyhine ise takibi şikâyete tabidir.
- Karşılıksız yararlanma (m. 163/1-2) bakımından TCK m. 167/2’deki kişiler aleyhine ise takibi şikâyete bağlıdır.
- Şirket veya kooperatifler hakkında yanlış bilgi (m. 164/1) bakımından TCK m. 167/2’deki kişiler aleyhine ise takibi şikâyete bağlıdır.
- Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi (m. 165/1) bakımından TCK m. 167/2’deki kişiler aleyhine ise takibi şikâyete bağlıdır.
- Bilgi vermeme (m. 166/1) bakımından TCK m. 167/2’deki kişiler aleyhine ise takibi şikâyete bağlıdır.
- Açığa imzanın kötüye kullanılması (m. 209/1)
- Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali (m. 233/1)
- Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi/belgelerin açıklanması (m. 239/1-2-3; dördüncü fıkra hariç)
- Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması (m. 234/3)
Listeye İlişkin Not
Yukarıdaki fiiller, kanunda açıkça şikâyet şartına bağlandığı belirtilen hâllerdir. Bunun dışında kalan suçlar resen yürütülür; takibi şikayete bağlı suç olmadığı sürece şikâyet aranmaz.
Uzlaştırma Kapsamı
Şikâyete tabi suçların tamamı uzlaştırma hükümlerine tabidir.
Takibi Şikayete Bağlı Suçlara İlişkin Yargıtay Kararları
Bu bölümde, takibi şikayete bağlı suç uygulamasını etkileyen Yargıtay içtihatlarına yer verilmektedir. Kararlar, basit/nitelikli ayrımı, şikâyetten vazgeçmenin etkisi ve sağlık çalışanlarına yönelik tehdit suçunun takip şartı gibi konuları açıklığa kavuşturur.
Basit Hâlin Şikâyete Tabi Olması, Nitelikli Hâli Otomatik Kapsamaz
Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun 03.10.2006 tarih, 2005/5-193 – 2006/203 sayılı kararına göre; bir suçun basit hâlinin şikâyete tabi olması, nitelikli hâlinin de şikâyete tabi olduğu anlamına gelmez. Takibi şikayete bağlı suç türleri kanunda açıkça belirtilmiştir; bunun dışında kalan hallerin soruşturulması ve kovuşturulması kamu adına yapılır.
Nitelikli Hâlde Şikâyet Şartının Aranmaması Örneği
Somut olayda, sanıkların iş yeri dokunulmazlığını ihlal suçunu birlikte işlemeleri nedeniyle TCK 116/2 kapsamındaki basit hâl şikâyete tabi olsa da, TCK 119/1-c uyarınca “birden fazla kişi tarafından birlikte” işlenmesi nitelikli hâl oluşturduğundan şikâyet koşulu aranmaz. Bu nedenle şikâyetten vazgeçme nedeniyle kamu davasının düşürülmesi kararı bozma sebebi sayılmıştır (Yargıtay 17. CD, 2020/7120 E., 2020/3928 K.).
İlkeden Çıkan Sonuç
Takibi şikayete bağlı suç niteliği yalnızca kanunda açıkça öngörülen haller için geçerlidir; nitelikli hâller bu kapsamda ayrıca sayılmamışsa resen kovuşturulur.
Şikâyetten Vazgeçmeyi Kabul Etmeyen Sanık Yönünden Usul
TCK m. 73/4, şikâyete bağlı suçlarda mağdurun vazgeçmesi üzerine düşme kararı verileceğini; m. 73/6 ise vazgeçmenin, bunu kabul etmeyen sanığı etkilemeyeceğini düzenler. Buna göre, sanık vazgeçmeyi kabul etmiyorsa yargılamaya devam edilir.
Uygulama: Düşme Yerine Mahkûmiyet Verilemez
İncelenen dosyada, sanığın şikâyetten vazgeçmeyi kabul etmediği ve basit kasten yaralama eyleminin sabit olduğu hâlde, takibi şikayete bağlı suç için şikâyet koşulu gerçekleşmediğinden kamu davasının düşürülmesi gerekirken mahkûmiyet verilmesi isabetsiz bulunmuştur (Yargıtay 1. CD, 2021/12452 E., 2021/14937 K.).
Normatif Çerçeve
Bu çözüm, takibi şikayete bağlı suç yapısında şikâyet şartının bir muhakeme şartı olduğu ilkesine dayanır.
Sağlık Personeline Karşı Tehdit Suçunun Takip Şartı
Ceza muhakemesinde kural resen takip olmakla birlikte, bazı suçlarda şikâyet şartı öngörülmüştür. Bir suçun temel şeklinin şikâyete tabi olması, nitelikli hâllerin de otomatik olarak şikâyete tabi olması sonucunu doğurmaz. 5237 sayılı TCK’da nitelikli hâller kimi zaman bağımsız yaptırım, kimi zaman artırım veya indirim düzeniyle ele alınmıştır.
CMK m. 223/8 ve Şartın Gerçekleşmemesi
CMK m. 223/8; TCK’da öngörülen düşme sebepleri veya soruşturma/kovuşturma şartının gerçekleşmeyeceğinin anlaşılması hâlinde düşme kararı verileceğini, şartın henüz gerçekleşmediği durumda ise durma kararı verilebileceğini düzenler.
Sağlık Personeline Karşı İşlenen Tehdit (TCK m. 106/1, üçüncü/son cümle)
3359 sayılı Kanun ek 12. madde, sağlık personeline karşı işlenen kasten yaralama, tehdit, hakaret ve görevi yaptırmamak için direnme suçlarında cezaların artırılmasını öngörür. Bununla birlikte, tehdit suçunda mağdurun kamu görevlisi olması, TCK m. 106 bakımından takip şartını kendiliğinden değiştirmez; takip şartı ayrıca düzenlenmemiştir.
Sonuç olarak: Kamu veya özel sağlık kurumlarında görev yapan sağlık personeline karşı görevi sebebiyle işlenen TCK m. 106/1’in üçüncü/son cümlesindeki “malvarlığı itibarıyla büyük zarara uğratacağından veya sair bir kötülük edeceğinden bahisle tehdit” fiilinin takibinin mağdurun şikâyetine bağlı olduğu kabul edilmelidir. Somut olayda, doktor olan mağdurun soruşturmada şikâyetçi olup kovuşturmada vazgeçmesine rağmen mahkûmiyet kurulması, bu ilkeye aykırı bulunmuştur (Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 2024/231 E., 2024/325 K.).
Takibi Şikayete Bağlı Suç Sistemine İlişkin Ek Açıklamalar
- TCK m. 86/3, 102/3, 103/3-4, 105/2, 109/3, 158/3 gibi hükümler, nitelikli hâller için artırım sistemini kullanır.
- TCK m. 94/2-3, 105/1-son, 106/2, 109/2, 149/1 gibi hükümler, nitelikli hâller için bağımsız yaptırım öngörebilir.
- Aynı maddede hem bağımsız ceza hem de artırım bir arada bulunabilir (TCK m. 109/2 ve 109/3).
İlkesel Çerçeve
Takibi şikayete bağlı suç kavramında, normun genişletici veya kıyasa yol açacak yorumlarla genişletilmesi mümkün değildir (TCK m. 2/3 ilkesi).
Uygulama Amacı
Çağdaş onarıcı adalet anlayışı, takibi şikayete bağlı suç hallerinde, zarar görenin mağduriyetinin giderilmesine ve toplumsal barışın tesisi için uygun telafi mekanizmalarının işletilmesine vurgu yapar.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
