Duruşmada Açıklık ve Kapalılık (Gizlilik) Nedir? (CMK 182)
Duruşmada Açıklık ve Kapalılık Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 182. maddesi, duruşmaların temel niteliğini belirleyen “açıklık” ve “kapalılık” ilkelerini düzenler. Bu düzenleme, adil yargılanma hakkının somut bir güvencesi olarak hem yargılamanın denetlenebilirliğini hem de kamu vicdanının tatminini sağlar. Duruşmalar kural olarak herkese açık olmakla birlikte, kanunda belirtilen zorunlu hallerde gizlilik kararı verilebilir.
CMK 182. Maddenin Hükmü
- Duruşmalar herkese açıktır.
- Genel ahlâkın veya kamu güvenliğinin zorunlu kıldığı durumlarda, duruşmanın bir kısmının ya da tamamının kapalı yapılmasına mahkeme karar verebilir.
- Kapalı duruşma kararı gerekçeli olarak verilir, ancak hüküm her zaman açık duruşmada açıklanır.
Bu hüküm, yargılamanın şeffaflığını esas alırken; toplum düzenini, ahlâkı ve güvenliği tehdit edebilecek durumlarda sınırlı şekilde gizliliğe olanak tanır.
Duruşmanın Açıklığı İlkesinin Önemi
Duruşmada açıklık ilkesi, ceza yargılamasının temel karakterlerinden biridir. Açıklık, sadece adaletin yerine getirildiğini değil, aynı zamanda adaletin görünür olmasını da sağlar.
Duruşmanın açık yapılması, hem toplumun adalet mekanizmasına güvenini güçlendirir hem de bireylerin yargılamayı bizzat izleme hakkını korur. Bu ilke, adil yargılanma hakkının bir uzantısıdır.
Açıklık ilkesi, karşılaştırmalı hukuk sistemlerinde de kabul edilmiş olup, Anayasa’nın 141. maddesi, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 10. maddesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6/1. maddesi ile de güvence altına alınmıştır.
Açıklık İlkesinin Uygulanma Biçimi
Duruşmanın yapıldığı yere kamu tarafından girilebilmesi, açıklığın sağlandığını gösterir. Ancak salonun fiziki koşulları veya güvenlik gerekçeleriyle yapılan kısıtlamalar, açıklık ilkesini ihlal etmez.
Bu ilke duruşmanın tüm aşamaları boyunca devam eder; yalnızca hâkimler arasındaki müzakere ve oylama süreçleri gizli yapılır.
Duruşmada Kapalılık (Gizlilik) Türleri
CMK, iki tür kapalılık öngörmüştür:
- Takdire bağlı kapalılık (CMK 182/2)
- Zorunlu kapalılık (CMK 185)
Her iki durumda da kapalılık kararının verilmesi istisnadır ve mutlaka gerekçeli şekilde tutanağa geçirilmelidir.
a) Takdire Bağlı Kapalılık (Gizlilik)
Mahkeme, genel ahlakın veya kamu güvenliğinin kesin olarak gerekli kıldığı hallerde, duruşmanın tamamının ya da bir kısmının gizli yapılmasına karar verebilir.
Bu durumda verilen kapalılık kararı zorunlu değil, mahkemenin takdirine bağlıdır. Ancak hüküm her zaman açık duruşmada açıklanmalıdır; aksi durum bozma sebebi sayılır.
Örnek:
- Cinsel saldırı (ırza geçme) suçlarına ilişkin davalar,
- Devlet sırlarını içeren dosyalar,
mahkeme tarafından gizli görülebilir.
Aynı şekilde AİHS de özel hayatın korunması veya açıklığın zarar vereceği durumlarda gizlilik kararı verilmesine imkân tanımaktadır.
b) Zorunlu Kapalılık (Zorunlu Gizli Duruşma)
CMK 185. maddeye göre, sanık on sekiz yaşını doldurmamışsa duruşma kapalı yapılır ve hüküm de kapalı duruşmada açıklanır.
Bu düzenleme, çocukların korunması ve teşhirinin önlenmesi amacı taşır. Duruşma salonuna kimlerin katılabileceği de bu kapsamda sınırlandırılmıştır.
Zorunlu kapalılık, duruşmanın başlamasından hükmün açıklanmasına kadar devam eder.
Sanığın nüfus kayıtları yaş tespitinde esas alınsa da mahkeme gerek gördüğünde adli tıp raporu talep ederek yaşın doğruluğunu araştırabilir.
Eğer sanığın reşit olduğu anlaşılırsa, kapalılık kararı kaldırılır ve duruşma açık şekilde devam eder.
Bu tür usul hatalarının telafisi mümkün olmadığından, yanlış kapalılık uygulaması bozma nedeni sayılabilir.
Çocuk Duruşmalarında Kapalılık
Çocuk yargılamaları tamamen kapalı yürütülür.
Bu duruşmalarda yalnızca çocuk, velisi veya vasisi, sosyal çalışma görevlisi ve çocuğun bakımını üstlenen kişi veya kurum temsilcisi hazır bulunabilir.
Amaç, çocuğun özel hayatının korunması ve psikolojik bütünlüğünün zedelenmemesidir.
Açıklığın Kaldırılması Hakkında Karar (CMK 184)
CMK 184’e göre, açıklığın kaldırılmasına yönelik talep üzerine veya mahkemece uygun görüldüğünde kapalı duruşma yapılabilir.
Bu karar, Cumhuriyet savcısı, sanık, müdafii veya katılanın talebiyle alınabileceği gibi, mahkeme tarafından re’sen de verilebilir.
Kapalılık kararının, yargılamanın yalnızca belirli bir kısmını kapsaması isteniyorsa, bu durum açıkça belirtilmeli ve gerekçesi duruşmada okunmalıdır.
Kapalılığın kapsamı belirsiz bırakılırsa, sonraki aşamalarda yeni bir karar alınması gerekir.
Kapalılık Kararının Yazılması (CMK 186)
CMK 186. madde, açıklığın kaldırılmasına ilişkin kararın gerekçesiyle birlikte tutanağa geçirilmesini zorunlu kılar.
Bu hüküm, keyfi uygulamaların önlenmesi ve yargılamanın şeffaflığının korunması amacıyla getirilmiştir.
Açıklığın kaldırılması istisnai bir durum olduğundan, her gizlilik kararının açık ve ayrıntılı gerekçelerle yazılması, adil yargılanma hakkının temel güvencelerinden biridir.
Kapalı Duruşmada Bulunabilecek Kişiler (CMK 187)
Kapalı duruşmalarda mahkeme, uygun görürse belirli kişilerin salonda bulunmasına izin verebilir.
Bu kişilere, duruşmanın gizli yapılmasını gerektiren hususları dışarıya açıklamamaları gerektiği hatırlatılır ve bu uyarı tutanağa geçirilir.
Ayrıca:
- Kapalı duruşmanın içeriği hiçbir şekilde basın, sosyal medya veya iletişim araçlarıyla yayımlanamaz.
- Açık duruşmalarda ise, mahkeme millî güvenlik, genel ahlâk veya kişisel hakların korunması amacıyla kısmi veya tam yayın yasağı getirebilir.
Bu yayın yasağı, yazılı, görsel ve işitsel tüm iletişim araçlarını kapsar.
Aykırı davranışlar, TCK 285. madde uyarınca “yargı görevinin gizliliğini ihlal” suçunu oluşturur ve bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılabilir.
Kapalı Duruşmada İzin Verilebilecek Kişiler
Kapalı duruşmalara taraflar, avukatlar, tanıklar ve bilirkişiler katılabilir.
Mahkeme ayrıca, eğitim amacıyla stajyer hâkim veya avukatların da kapalı duruşmayı izlemesine izin verebilir.
Bu kişilerin duruşma içeriğini dışarıya aktarmamaları gerektiği hatırlatılır ve aksi davranış cezai sorumluluk doğurur.
Sonuç
Duruşmada açıklık ve kapalılık, adil yargılanmanın en önemli ilkelerinden biridir.
Açıklık, kamu vicdanını tatmin eder ve yargılamanın güvenilirliğini artırırken; kapalılık ise yalnızca genel ahlak, kamu güvenliği veya çocukların korunması gibi zorunlu nedenlerle uygulanabilir.
Mahkeme, hangi durumda olursa olsun gizlilik kararını açıkça gerekçelendirmeli, yargılamanın şeffaflık ilkesine zarar vermemelidir.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
