Eğitim ve Öğretim Hakkının Engellenmesi Suçu Nedir? (TCK 112)
Eğitim ve öğretim hakkının engellenmesi suçu, bireylerin veya kurumların eğitim faaliyetlerine cebir, tehdit ya da başka bir hukuka aykırı davranışla müdahale edilmesi durumunda ortaya çıkar. Bu suç, eğitim ve öğretim özgürlüğünü koruma altına alan temel bir anayasal hak ihlalidir.
Suçun Kapsamı ve Tanımı
Devlet tarafından kurulan veya kamu makamlarının iznine tabi olarak faaliyet gösteren tüm eğitim kurumlarının (örneğin kreşler, dil okulları, sürücü kursları, meslek edindirme merkezleri gibi) eğitim faaliyetlerine engel olunması hâlinde eğitim ve öğretim hakkının engellenmesi suçu meydana gelir.
Aynı şekilde, bir kimsenin bireysel eğitim ve öğretim hakkını engelleyen her türlü eylem de bu suçu oluşturur. Örneğin, bir kişinin kardeşine “kızlar okumaz, okula devam edersen seni öldürürüm” şeklinde tehditte bulunması, kişisel eğitim hakkının ihlali niteliğindedir.
Bununla birlikte, öğrencilerin toplu şekilde ikamet ettikleri binalara veya bunların eklentilerine girişin veya orada kalmanın engellenmesi de suçun kapsamına girer. Örneğin, özel bir okulla yaşanan anlaşmazlık nedeniyle okula girip kapıları kilitleyerek öğrencilerin eğitime katılımını engelleyen bir kişi, bu suçu işlemiş olur.
Suçun Manevi Unsuru (Özel Kast)
Eğitim ve öğretim hakkının engellenmesi suçu yalnızca özel kastla işlenebilir. Failin, mağdurun eğitim hakkını ortadan kaldırmak veya sınırlandırmak amacıyla hareket etmesi gerekir. Failin bu özel amacı yoksa, fiilen eğitim engellense dahi suç oluşmaz. Dolayısıyla, failin bilinçli ve iradi bir şekilde eğitim hakkını ihlal etme niyetinin bulunması gerekir.
Bileşik Suç Niteliği
Bu suçun işlenmesi sırasında basit yaralama veya tehdit eylemleri gerçekleşmişse, bu fiiller ayrıca cezalandırılmaz. Çünkü bu eylemler, eğitim ve öğretim hakkının engellenmesi suçunun doğal unsurları arasında yer alır.
Kanuni Düzenleme
Eğitim ve öğretim hakkının engellenmesi suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 112. maddesinde, “Hürriyete Karşı Suçlar” bölümünde düzenlenmiştir. Bu hükümle hem bireysel hem de kurumsal eğitim hakkı güvence altına alınmıştır.
⚖️ Eğitim ve Öğretim Hakkının Engellenmesi Suçunun Cezası (TCK 112)
Eğitim ve öğretim hakkının engellenmesine ilişkin cezai yaptırımlar, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 112. maddesinde açıkça düzenlenmiştir. Failin fiili, kamu veya özel eğitim faaliyetlerini engelleme niteliği taşıyorsa, hapis cezası ile cezalandırılır.
Temel Cezai Düzenleme
TCK m.112’ye göre, cebir, tehdit veya hukuka aykırı herhangi bir eylemle;
- Devlet tarafından kurulan veya kamu makamlarının izniyle yürütülen her türlü eğitim ve öğretim faaliyetlerinin engellenmesi,
- Bir kimsenin kişisel eğitim ve öğretim hakkının kullanılmasının önlenmesi,
- Öğrencilerin toplu olarak yaşadıkları bina veya eklentilerine girilmesinin veya orada kalınmasının engellenmesi,
durumlarında iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası uygulanır.
Bu cezalar, fiilin ağırlığı ve failin kast derecesine göre mahkeme tarafından belirlenir.
⚖️ Eğitim ve Öğretim Hakkının Engellenmesi Suçunun Nitelikli Halleri (TCK 112)
Eğitim hakkının engellenmesi suçu bazı durumlarda daha ağır cezayı gerektiren nitelikli hallerle işlenebilir. Bu haller, failin eylemini daha tehlikeli ve suçun etkisini daha geniş hale getiren unsurlardır.
Nitelikli Haller
Aşağıdaki durumlarda failin cezası bir kat artırılır:
- Silahla işlenmesi (TCK m.119/1-a),
- Failin kendisini tanınmayacak hâle getirmesi, imzasız mektup veya özel işaretlerle işlemesi (TCK m.119/1-b),
- Birden fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi (TCK m.119/1-c),
- Suç örgütlerinin oluşturduğu korkutucu güçten yararlanılması (TCK m.119/1-d),
- Kamu görevinin sağladığı nüfuzun kötüye kullanılması (TCK m.119/1-e).
Ayrıca, bu suçun işlenmesi sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hâlleri meydana gelirse, fail hakkında ayrıca kasten yaralama hükümleri de uygulanır (TCK m.119/2).
⚖️ Adli Para Cezası, Erteleme ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması
Adli Para Cezasına Çevirme
Eğitim ve öğretim hakkının engellenmesi suçu, alt sınırı iki yıl hapis cezası olan bir suçtur. Bu nedenle, mahkeme tarafından verilen cezanın adli para cezasına çevrilmesi mümkün değildir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, sanık hakkında verilen cezanın belirli koşullar altında sonuç doğurmamasını sağlayan bir ceza muhakemesi kurumudur. Eğitim hakkının engellenmesi suçunun temel şekli için HAGB kararı verilebilir.
Cezanın Ertelenmesi
Eğitim hakkının engellenmesi suçunun temel hali nedeniyle hükmedilen hapis cezası, failin geçmişi ve durumu uygun görülürse ertelenebilir. Bu durumda ceza, cezaevinde infaz edilmeden, belirlenen koşullar altında ertelenmiş olur.
⚖️ Şikâyet Süresi, Zamanaşımı ve Uzlaşma
Uzlaşma
Eğitim ve öğretim hakkının engellenmesi suçu, uzlaşma kapsamında yer almayan suçlar arasındadır. Dolayısıyla fail ile mağdur arasında uzlaşma yapılamaz.
Şikâyet Süresi ve Re’sen Soruşturma
Bu suç, şikâyete bağlı değildir. Savcılık tarafından re’sen (kendiliğinden) soruşturulur. Şikâyetçi olsa dahi, şikâyetten vazgeçilmesi davayı düşürmez.
Zamanaşımı Süresi
Dava zamanaşımı süresi, TCK hükümleri uyarınca 8 yıldır. Bu süre, suçun işlendiği tarihten itibaren başlar. Zamanaşımı dolmadan her zaman soruşturma ve kovuşturma yapılabilir.
⚖️ Eğitim ve Öğretim Hakkının Engellenmesi Suçunda Görevli Mahkeme
Bu suça ilişkin yargılama, asliye ceza mahkemeleri tarafından yapılır. Görevli mahkeme, suçun niteliği ve ceza sınırı itibariyle genel yetkiye sahiptir.
⚖️ Eğitim ve Öğretim Hakkının Engellenmesi Suçu Yargıtay Kararları
Aşağıda Yargıtay’ın farklı dairelerine ait, bu suça ilişkin emsal kararlar yer almaktadır. Kararlar, suçun unsurlarının belirlenmesi ve uygulamada nasıl değerlendirildiğine ışık tutmaktadır.
Basit Yaralama ile Eğitim Hakkının Engellenmesi
Sanığın, öğretim görevlisine eline vurarak yaralama eyleminde bulunması olayında, yaralama fiilinin cebir unsurunu oluşturduğu ve ayrıca ceza verilemeyeceği belirtilmiştir. (Yargıtay 16. Ceza Dairesi, 2017/776)
Suçun Özel Kast Unsuru
Failin, mağdurun eğitim hakkını engelleme yönünde bilinçli iradesinin bulunması gerektiği; yalnızca sınıfa girip tartışma çıkarmanın özel kast oluşturmayacağı vurgulanmıştır. (Yargıtay 4. Ceza Dairesi, 2017/16704)
Eğitime Ara Verilmesine Neden Olma
Okul bahçesinde yaşanan olaylar sonucu eğitime ara verilmesi durumunda, failin fiilinin eğitim hakkının engellenmesi suçu oluşturacağı kabul edilmiştir. (Yargıtay 8. Ceza Dairesi, 2007/3946)
Öğretmeni Sınıftan Çıkararak Tehdit Etme
Sanığın öğretmeni sınıf dışına çağırıp tehdit etmesi, ancak cebir veya eğitim hakkını engelleme kastı bulunmaması nedeniyle suçun oluşmadığı belirtilmiştir. (Yargıtay 4. Ceza Dairesi, 2016/11746)
Öğrencinin Sınava Girmesinin Engellenmesi
Sanıkların, karşıt görüşlü öğrencilerin sınava girmesini engellemek amacıyla tehditte bulunması eylemi, bireysel eğitim hakkının engellenmesi olarak değerlendirilmiştir. (Yargıtay 4. Ceza Dairesi, 2016/10141)
Okula Giderseniz Öldürürüm Tehdidi
Sanığın, çocuklara okula gitmeleri hâlinde öldürme tehdidinde bulunması eylemi, bireysel eğitim hakkının ihlali olarak nitelendirilmiştir. (Yargıtay 4. Ceza Dairesi, 2016/1134)
Eğitim ve Öğretim Hakkının Engellenmesi Suçunun Unsurları
Eğitim ve öğretim hakkının engellenmesi suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 112. maddesinde düzenlenmiş olup, hem maddi hem manevi unsurların birlikte gerçekleşmesiyle oluşur. Bu suçun oluşabilmesi için yalnızca fiilî engelleme yeterli değildir; failin özel kastla hareket etmesi de gerekir.
1. Maddi Unsur
Maddi unsur, failin eğitim veya öğretim hakkını fiilen engelleyen hareketleridir. Bu hareketler, cebir, tehdit ya da başka bir hukuka aykırı davranış şeklinde olabilir.
- Eğitim kurumlarının faaliyetlerinin durdurulması,
- Öğrencilerin okula girmesinin veya binada kalmasının engellenmesi,
- Kişinin eğitim hakkını kullanmasının önüne geçilmesi,
gibi fiiller suçun maddi unsurunu oluşturur.
Örneğin, bir okulun kapısının kilitlenmesi, öğrencilerin sınıfa alınmaması veya öğretmenin tehdit edilerek dersin yaptırılmaması gibi davranışlar bu unsuru karşılar.
2. Manevi Unsur (Özel Kast)
Bu suçun manevi unsuru özel kasttır. Failin eylemi, mağdurun eğitim ve öğretim hakkını engelleme iradesiyle gerçekleştirilmelidir.
Eğer failin amacı farklıysa —örneğin, bir veliyle tartışmak ya da kişisel bir şikâyeti dile getirmek— bu durumda eğitim hakkını engelleme kastı yoktur ve suçun manevi unsuru oluşmaz.
Yargıtay uygulamasında, failin eyleminin eğitim veya öğretim sürecine yönelmiş olup olmadığı, niyetin somut olaydan çıkarılmasıyla belirlenmektedir.
3. Hukuka Aykırılık Unsuru
Failin eyleminin hukuka aykırı olması gerekir. Hukuka uygunluk nedenlerinden biri (örneğin, kanuni görev veya zorunluluk hâli) varsa suç oluşmaz.
Örneğin, güvenlik nedeniyle okulun geçici olarak kapatılması durumunda, bu eylem hukuka aykırılık teşkil etmez.
4. Suçun Mağduru
Eğitim ve öğretim hakkının engellenmesi suçunun mağduru, eğitim veya öğretim hakkı engellenen bireydir. Bu kişi öğrenci olabileceği gibi öğretmen veya eğitim kurumunda görevli biri de olabilir. Ayrıca kamuya açık eğitim kurumlarının faaliyetlerinin engellenmesi hâlinde mağdur toplumun tamamıdır.
⚖️ Eğitime Ara Verilmesine Neden Olma Suçu (Uygulama Örneği)
Bu suçun tipik bir örneği, okulda eğitimin geçici süreyle aksatılmasına neden olan eylemlerde görülür.
Yargıtay 8. Ceza Dairesi’nin 2007/3946 sayılı kararında, bir grup velinin ve öğrencinin tel örgüleri kesip bahçeye girmesine neden olan eylemler sonucu okulda eğitime ara verilmiş, bu fiillerin “eğitim ve öğretim hakkının engellenmesi suçu” oluşturduğu kabul edilmiştir.
Burada önemli olan husus, failin kastının doğrudan eğitim faaliyetini sekteye uğratmaya yönelik olmasıdır. Eğer eylemin amacı başka bir protesto veya kişisel tepkiyse, özel kast unsuru yokluğunda suçun oluştuğu söylenemez.
⚖️ Öğretmeni Sınıftan Çıkararak Tehdit Etme Eylemi
Yargıtay 4. Ceza Dairesi’nin 2016/11746 sayılı kararında, sanığın öğretmeni sınıf dışına çağırarak tehdit etmesi olayı değerlendirilmiştir.
Dosyada, sanığın cebir veya tehdit kullanarak eğitim faaliyetini engelleme kastının bulunmadığı, öğretmenin rızasıyla sınıftan çıktığı ve dersin tehdit altında kesilmediği belirlenmiştir.
Bu nedenle, sanığın fiilinin “eğitim ve öğretim hakkının engellenmesi suçu” değil, tehdit suçu kapsamında değerlendirilmesi gerektiği hüküm altına alınmıştır.
Bu karar, Yargıtay’ın özel kast unsuruna verdiği önemi vurgulamaktadır: failin niyeti eğitim faaliyetini engellemek değilse, suçun tipik unsurları oluşmaz.
⚖️ Öğrencinin Sınava Girmesinin Engellenmesi
Eğitim hakkının bireysel kullanımını engellemeye yönelik fiiller de bu suçun kapsamına girer.
Yargıtay 4. Ceza Dairesi’nin 2016/10141 sayılı kararında, karşıt görüşlü öğrencilerin sınava girmesini engellemek amacıyla tehditte bulunulması, bireysel eğitim hakkının ihlali olarak değerlendirilmiştir.
Bu karar, 13 Mart 2014 tarihinde yürürlüğe giren 6529 sayılı Kanun ile TCK m.112’de yapılan değişiklik sonrası verilen ilk örneklerden biridir. Değişiklikle birlikte, artık yalnızca genel eğitim faaliyetlerinin değil, kişinin bireysel eğitim hakkının engellenmesi de suç kapsamına alınmıştır.
⚖️ “Okula Giderseniz Öldürürüm” Tehdidi ve Suçun Değerlendirilmesi
Yargıtay 4. Ceza Dairesi’nin 2016/1134 sayılı kararında, sanığın yeğenlerine “okula giderseniz sizi öldürürüm” diyerek tehditte bulunması olayı incelenmiştir.
Fiilin işlendiği tarihte bireysel eğitim hakkını koruyan hüküm henüz yürürlüğe girmemiş olduğundan, eylem tehdit suçu olarak değerlendirilmiştir. Ancak aynı fiil, bugün yürürlükte olan mevzuat çerçevesinde işlenseydi, açıkça “eğitim ve öğretim hakkının engellenmesi suçu” kapsamında kabul edilirdi.
Bu karar, mevzuat değişikliğinin eğitim özgürlüğünün bireysel boyutunu da koruma altına aldığını göstermesi açısından önemlidir.
⚖️ Yargıtay İçtihatlarının Ortak Sonuçları
Yargıtay’ın farklı dairelerine ait kararlar incelendiğinde şu ortak sonuçlara ulaşılmaktadır:
- Suçun oluşabilmesi için özel kast gerekir. Failin, mağdurun eğitim hakkını engelleme bilinciyle hareket etmesi zorunludur.
- Cebir veya tehdit fiili, suçun unsuru olup ayrıca cezalandırılmaz.
- Bireysel eğitim hakkı da koruma altındadır. 2014 yılındaki değişiklikten sonra, sadece toplu eğitim faaliyetleri değil, bireysel hakların ihlali de suç kapsamındadır.
- Yargıtay, niyetin somut olaydan çıkarılmasına büyük önem verir.
- Eylemin amacı eğitim hakkını engellemek değilse, tehdit veya hakaret gibi başka suçlar gündeme gelir.
⚖️ Sonuç
Eğitim ve öğretim hakkının engellenmesi suçu, Anayasa’nın 42. maddesinde güvence altına alınan eğitim hakkının ceza hukuku tarafından korunan yansımasıdır.
Bu suçun varlığı, demokratik toplum düzeninin temel taşlarından biri olan eğitim özgürlüğünün korunması açısından büyük önem taşır.
Failin, yalnızca fiilen değil, bilinçli ve kasıtlı olarak eğitim sürecine müdahale etmesi hâlinde cezalandırılması öngörülmüştür.
Yargıtay kararları da göstermektedir ki, eğitim ve öğretim hakkının engellenmesi suçu yalnızca fiziksel müdahaleyi değil, tehdit, korkutma veya baskı yoluyla eğitime erişimin engellenmesini de kapsar.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
