Siyasi Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçu (TCK 114)
Siyasi hakların kullanılmasının engellenmesi suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 114. maddesinde, “Hürriyete Karşı Suçlar” başlığı altında düzenlenmiştir. Bu suç, bireylerin anayasal düzende tanınan siyasi haklarını cebir veya tehdit yoluyla kullanmaktan alıkoyan fiilleri kapsamaktadır.
Suçun Temel Tanımı ve Kapsamı
Siyasi hakların kullanılmasının engellenmesi suçu, şu eylemlerle gerçekleşebilir:
- Bir kişinin siyasi partiye üye olmasının veya ayrılmasının cebir ya da tehdit kullanılarak önlenmesi,
- Kişinin siyasi faaliyette bulunma veya bulunmama özgürlüğünün engellenmesi,
- Seçimle gelinen bir kamu görevine aday olma veya o görevden ayrılma hakkının zor kullanılarak engellenmesi,
- Bir siyasi partinin faaliyetlerinin cebir, tehdit veya hukuka aykırı başka yollarla engellenmesi.
Bu suçta cebir ve tehdit, fiilin zorunlu unsurunu oluşturur. Bu nedenle, “bileşik suç” ilkesi gereği fail, ayrıca cebir veya tehdit suçundan cezalandırılmaz; yalnızca siyasi hakların kullanılmasının engellenmesi suçu yönünden sorumlu tutulur.
Siyasi Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçunun Cezası
TCK m.114 uyarınca, siyasi hakların engellenmesi suçunun cezaları şu şekildedir:
- Bir kimseye karşı:
- Bir siyasi partiye üye olmaya veya olmamaya, siyasi parti faaliyetlerine katılmaya veya katılmamaya,
- Partiden ya da yönetim görevinden ayrılmaya,
- Seçim yoluyla gelinen kamu görevine aday olmamaya veya seçildiği görevden ayrılmaya zorlamak amacıyla cebir veya tehdit kullanan kişi,
1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
- Bir siyasi partinin faaliyetlerinin cebir, tehdit veya hukuka aykırı yollarla engellenmesi durumunda ise ceza daha ağırdır ve 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası öngörülür.
Siyasi Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçunun Nitelikli Halleri (TCK 119)
Siyasi hakların kullanılmasının engellenmesi suçunun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli halleri TCK m.119’da belirtilmiştir. Aşağıdaki durumlarda verilen ceza bir kat artırılır:
- Suçun silahla işlenmesi (m.119/1-a),
- Failin kendini tanınmayacak hale getirmesi, imzasız mektup veya özel işaretlerle fiili işlemesi (m.119/1-b),
- Birden fazla kişi tarafından birlikte hareket edilmesi (m.119/1-c),
- Suç örgütlerinin korkutucu gücünden yararlanılması (m.119/1-d),
- Kamu görevinin sağladığı nüfuzun kötüye kullanılması (m.119/1-e).
Ayrıca, bu fiiller sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış halleri gerçekleşirse, ayrıca kasten yaralama hükümleri uygulanır (TCK m.119/2).
Siyasi Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçunun Unsurları
Korunan Hukuki Değer
Bu suçla korunan temel hukuki değer, bireylerin siyasi tercih özgürlüğü ve siyasi partilerin faaliyet serbestisidir.
- Birinci fıkra bakımından korunan değer, bireyin siyasi faaliyete katılma, aday olma veya ayrılma iradesidir.
- İkinci fıkra açısından korunan değer ise siyasi partilerin anayasal düzende güvence altına alınmış faaliyet özgürlüğüdür.
Suçun Maddi Unsuru
- Birinci fıkra bakımından suçun maddi unsuru; cebir veya tehdit kullanılarak bir kimsenin siyasi partiye üye olmaya, olmamaya, partiden ayrılmaya, faaliyete katılmaya ya da katılmamaya zorlanmasıdır.
- Bu suçun oluşması için hakka fiilen engel olunması gerekmez; cebir veya tehdidin kullanılması yeterlidir.
- Bu nedenle suç, bağlı hareketli suç niteliğindedir.
- İkinci fıkra bakımından suçun oluşabilmesi için, siyasi partinin faaliyetlerinin gerçekten engellenmiş olması gerekir. Buradaki faaliyet kavramı, partinin mevzuata uygun her türlü etkinliğini kapsar.
Suçun Manevi Unsuru
- Birinci fıkra yönünden failin amacı, kişiyi belirli bir siyasi davranışa zorlamak olmalıdır.
- İkinci fıkra bakımından ise özel bir saik aranmaz; fiilin kasten işlenmesi yeterlidir.
Suçun Faili
Bu suçun faili herkes olabilir. Ancak kamu görevlisinin görevi kötüye kullanarak fiili işlemesi durumunda ceza artırılarak uygulanır (TCK m.119/1-e).
Suçun Mağduru
- Birinci fıkradaki suçun mağduru, yalnızca 18 yaşını doldurmuş, siyasi haklarını kullanma ehliyetine sahip Türk vatandaşlarıdır.
Kamu görevlileri, siyasi hakları yasaklanmış veya belirli suçlardan mahkûm olan kişiler bu kapsamda değildir. - İkinci fıkradaki suçta mağdur, siyasi partilerin yöneticileridir.
Siyasi partiler ise, 2820 sayılı Siyasi Partiler Kanunu uyarınca İçişleri Bakanlığı’na bildirim yaparak tüzel kişilik kazandıkları andan itibaren bu suçtan zarar gören sıfatına sahiptir.
Siyasi Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçunda Zincirleme Suç ve Fikri İçtima
Bu suçun aynı kişiye veya aynı partiye karşı farklı zamanlarda birden çok kez işlenmesi halinde zincirleme suç hükümleri uygulanır.
Aynı şekilde, tek bir fiil ile birden fazla kişiye veya partiye karşı işlenmişse fikri içtima kuralları devreye girer.
Suça teşebbüs ve iştirak mümkündür.
Ancak seçim hakkının cebir veya tehdit yoluyla engellenmesi, bu madde kapsamında değil; 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun m.152 uyarınca ayrıca cezalandırılır.
Siyasi Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçunda Yaptırımlar ve Ceza Hükümleri
Adli Para Cezasına Çevirme
TCK m.114/1 kapsamında verilen hapis cezaları, adli para cezasına çevrilebilir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)
Bu suçtan dolayı hükmolunan hapis cezası hakkında HAGB kararı verilmesi mümkündür.
Sanık belirlenen denetim süresini sorunsuz geçirirse hüküm hukuki sonuç doğurmaz.
Cezanın Ertelenmesi
Mahkeme, failin kişisel özelliklerini dikkate alarak cezayı ertelenmiş hapis cezasına dönüştürebilir.
Bu durumda fail, cezaevine girmeden belirli koşulları yerine getirir.
Siyasi Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçunda Şikayet, Uzlaşma ve Zamanaşımı
- Bu suç şikayete tabi değildir; Cumhuriyet savcılığı tarafından resen soruşturulur.
- Dolayısıyla şikayet süresi bulunmaz ve şikayetten vazgeçme davayı düşürmez.
- Uzlaşma kapsamına da girmez.
- Dava zamanaşımı süresi sekiz (8) yıldır.
Bu süre dolmadıkça suç, her zaman soruşturulabilir.
Siyasi Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçunda Görevli Mahkeme
Bu suça ilişkin davalarda görevli mahkeme, asliye ceza mahkemesidir.
Siyasi Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçu Yargıtay Kararları
Birden Fazla Kişiyle Birlikte Siyasi Hakların Kullanımının Engellenmesi
Sanığın, seçim döneminde bir siyasi partinin tanıtım standına yönelik olarak, “Sizleri bitireceğiz, yok edeceğiz” şeklinde tehditlerde bulunup standa fiziksel saldırıda bulunması ve yanında bulunan diğer kişilerin de aynı fiile katılması durumunda, eylem birden fazla kişi tarafından birlikte işlendiği için TCK 119/1-c kapsamında değerlendirilmelidir.
Bu hususun tartışılmadan hüküm kurulması hukuka aykırıdır.
(Yargıtay 4. Ceza Dairesi, 2016/9881)
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
