İhaleye Fesat Karıştırma Suçu Nedir?TCK 235 Uygulaması, Teşebbüs ve Kamu Zararı Kriterleri
İhaleye fesat karıştırma suçu ve TCK 235 ihaleye fesat karıştırma hakkında: icra müdürlüğü ihaleleri, cebir-tehdit, anlaşma, doğrudan temin ve kamu zararı ölçütleri tek sayfada.
İhaleye Fesat Karıştırma Suçunun Tanımı ve Hukuki Niteliği
İhaleye fesat karıştırma suçu, Türk Ceza Kanunu’nun 235. maddesinde düzenlenmiş olup, kamu adına gerçekleştirilen alım, satım, kiralama veya yapım işlerine ilişkin ihalelerin dürüst ve rekabetçi biçimde yürütülmesini korumayı amaçlayan bir suç tipidir. Bu suç, gerek kamu kurumları gerekse icra-iflas gibi özel yasal düzenlemeler kapsamında yapılan ihalelerde; hileli davranışlarda bulunmak, gizliliği ihlal etmek, cebir veya tehdit kullanmak ya da başka hukuka aykırı yöntemlerle ihalenin usule uygun biçimde yapılmasını veya sonuçlandırılmasını engellemek suretiyle işlenir.
Bu fiillerin amacı, kamu ihalelerinde şeffaflık, eşitlik ve rekabet ilkelerinin zedelenmesini önlemektir. Dolayısıyla TCK 235 ihaleye fesat karıştırma suçu, kamu düzenine ve kamu idaresine duyulan güveni koruyan bir soyut tehlike suçu niteliği taşır. Suçun oluşması için mutlaka maddi bir zararın meydana gelmesi gerekmez; tehlikenin ortaya çıkması yeterlidir.
Suçun Koruduğu Hukuki Değer
İhaleye fesat karıştırma suçu ile korunan hukuki yarar, kamu yönetiminin dürüstlüğü ve güvenilirliğidir. Kanun koyucu, bu düzenleme ile kamu görevlilerine ve kamu kurumlarının faaliyetlerine duyulan güvenin korunmasını hedeflemiştir. Bunun yanında, serbest rekabetin bozulmasını önleyerek kamu maliyesinin zarar görmesini de engellemektedir.
Bu yönüyle suç, yalnızca bir kişiye veya kuruma karşı değil, kamunun genel çıkarına ve ekonomik düzenine karşı işlenmiş sayılır. Bu nedenle mağduru toplumun tamamıdır.
Uygulama Alanı ve İlgili Mevzuat
Kamu ihaleleri bakımından 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu temel düzenlemeleri oluşturur. Bu kanunlara göre yürütülen tüm ihaleler, TCK 235 ihaleye fesat karıştırma suçunun konusunu teşkil edebilir. Ayrıca, özel kanunlara dayanılarak yapılan bazı kurum ihaleleri ile İcra ve İflas Kanunu’nun 114 ve devamı maddelerine göre yürütülen artırma ve eksiltmeler de bu suçun kapsamındadır.
TCK m.235 hükümleri yalnızca kamu kurumlarıyla sınırlı değildir. Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, bu kuruluşların iştirak ettiği şirketler, kamu yararına çalışan dernekler, vakıflar veya kooperatifler adına yapılan mal ve hizmet alım-satım ya da kiralama işlemlerine fesat karıştırılması halinde de suç oluşur.
Edimin İfasına Fesat Karıştırma Suçu ile Ayrımı
İhale sürecinin tamamlanmasının ardından, yani sözleşme imzalandıktan sonra meydana gelen hukuka aykırı eylemler ise TCK 236. madde kapsamında düzenlenmiş olan edimin ifasına fesat karıştırma suçunu oluşturur. Bu iki suç arasındaki temel fark, ihale sürecinin hangi aşamasında hukuka aykırı davranışın gerçekleştiğine bağlıdır.
- TCK 235: İhale süreci sırasında yapılan usulsüzlükleri kapsar.
- TCK 236: Sözleşme yapıldıktan sonra edimin yerine getirilmesi aşamasındaki fesat fiillerini kapsar.
Dolayısıyla, suçun tespitinde “ihale süreci tamamlanmış mı?” sorusu belirleyici öneme sahiptir.
⚖️ İhaleye Fesat Karıştırma Suçunun Unsurları
Suçun Yapısal Unsurları ve Seçimlik Hareketler
İhale süreci, yetkili kamu görevlisinin onayı ile başlayan ve uygun teklifi veren kişiyle idare arasında sözleşme imzalanmasıyla sona eren bir süreçtir. Bu aşamalar arasında gerçekleştirilen ve TCK 235’e aykırılık teşkil eden her eylem, ihaleye fesat karıştırma suçunun konusuna girebilir.
Bu suç, seçimlik hareketli bir suçtur. Yani, kanunda belirtilen fiillerden herhangi birinin işlenmesi suçun oluşumu için yeterlidir. Ancak, ihale sürecinde ortaya çıkan her usulsüzlük bu suçu oluşturmaz. Sadece TCK 235. maddede sayılan belirli fiiller işlendiğinde ihaleye fesat karıştırma suçu meydana gelir.
Suçu Oluşturan Fiil Türleri
İhaleye fesat karıştırma suçu dört ana fiil biçimiyle işlenebilir:
- Hileli davranışlarla ihaleye fesat karıştırmak (TCK 235/a)
- Tekliflerle ilgili gizli bilgilere başkalarının ulaşmasını sağlamak (TCK 235/b)
- Cebir, tehdit veya diğer hukuka aykırı yollarla ihaleye katılımı engellemek (TCK 235/c)
- İhale şartlarını veya fiyatı etkilemek amacıyla anlaşma yapmak (TCK 235/d)
Bu seçimlik hareketlerden herhangi biri tek başına işlendiğinde bile suç oluşmuş sayılır. Aşağıda her biri detaylı biçimde açıklanmıştır.
Hileli Davranışlarla İhaleye Fesat Karıştırma (TCK 235/a)
Hileli davranışlarla ihaleye fesat karıştırma, yalnızca kamu görevlilerince işlenebilen özgü suçlar arasındadır. İhale komisyonu üyeleri veya ihale sürecinde görevli kişiler tarafından bu fiil gerçekleştirilebilir. Bu suça iştirak eden diğer kişiler ise azmettiren veya yardım eden sıfatıyla cezalandırılır.
Hile, failin aldatma amacıyla gerçek dışı davranışlar sergilemesi, ihale sürecinde görevli veya katılımcı kişilerin iradesini yanıltmasıdır. İhaleye katılma yeterliliği, teklif edilen malların niteliği veya ihaleye katılan firmaların belgeleriyle ilgili yanlış, eksik veya gizlenmiş bilgiler verilmesi hileli davranış sayılır.
Örnek olarak, bir firmanın yeterlilik belgelerindeki eksikliklerin gizlenmesi veya teklif edilen malların şartnameye uygun olmadığı halde uygunmuş gibi gösterilmesi bu kapsamdadır.
Hileli Davranışların Kapsamı
İhaleye katılma yeterliliği ve şartları, Devlet İhale Kanunu’nun 16. maddesi ve Kamu İhale Kanunu’nun 10. maddesi hükümlerinde açıkça belirlenmiştir. Ayrıca bazı kurumların kendi kanunlarında veya İcra-İflas Kanunu’nda da bu konuda özel düzenlemeler bulunur.
Bu düzenlemelere göre, ihaleye katılma yeterliliğine sahip bir isteklinin ihaleye katılmasının hileli yollarla engellenmesi ya da yeterliliği bulunmayan kişilerin ihaleye dahil edilmesi, TCK 235 ihaleye fesat karıştırma suçu kapsamında değerlendirilir.
İhale sürecinde yer alan işlemler; ihalenin ilanı, tekliflerin alınması, değerlendirme süreci ve sözleşmenin imzalanmasına kadar uzanır. Bu aşamalardan herhangi birinde hileli davranış tespit edilmesi durumunda suç tamamlanmış olur.
Hileli Davranışlarla Suçun Oluştuğu Hallere Örnekler
TCK m.235/a’ya göre aşağıdaki fiiller ihaleye fesat karıştırma suçu olarak kabul edilir:
- İhaleye katılma yeterliğine sahip kişilerin sürece dahil olmalarının engellenmesi,
- Yeterliliği olmayan kişilerin ihaleye katılmalarına imkan tanınması,
- Şartnameye uygun mallar sunulmasına rağmen bunların uygun olmadığı gerekçesiyle değerlendirme dışı bırakılması,
- Şartnameye aykırı malların uygunmuş gibi değerlendirmeye alınması.
Bu davranışlar, ihalelerin şeffaf yürütülmesini engellediği için TCK 235 ihaleye fesat karıştırma suçu kapsamında doğrudan cezalandırılır.
Tekliflerle İlgili Gizli Bilgilere Başkalarının Ulaşmasını Sağlamak (TCK 235/b)
Bu fiil de özgü suç niteliğindedir ve yalnızca ihale sürecinde görevli kamu görevlileri tarafından işlenebilir. Ancak diğer kişilerin azmettirme veya yardım etme suretiyle sorumluluğu mümkündür.
Kamu İhale Kanunu’nun 5. ve 36. maddelerine göre, ihalelerde rekabeti koruyabilmek adına tekliflere ilişkin belirli bilgilerin gizli tutulması esastır. Tekliflerle ilgili olup da kanun veya şartname gereği gizli kalması gereken bilgilerin üçüncü kişilere ulaştırılması, ihaleye fesat karıştırma suçu kapsamına girer.
Gizlilik İhlalinin Önemi ve Sonuçları
Tekliflere ilişkin gizli bilgilerin paylaşılması, ihale sürecini manipülasyonlara açık hale getirir ve rekabetin adil biçimde gerçekleşmesini engeller. Kamu İhale Kanunu’nun 9. maddesi uyarınca mal veya hizmet alımına ilişkin yaklaşık maliyetin, 30. ve 36. maddelere göre ise tekliflerin gizli tutulması zorunludur.
Bu gizliliğin ihlal edilmesi durumunda suç tamamlanmış sayılır. Ancak ihaleye katılan kişi veya firmaların isimleri, mali durumu veya iş potansiyeline ilişkin veriler, “gizli bilgi” kapsamında değerlendirilmez.
Cebir, Tehdit veya Hukuka Aykırı Davranışlarla Katılımın Engellenmesi
İhaleye fesat karıştırma suçu, yalnızca hileli davranışlarla değil, aynı zamanda cebir, tehdit veya hukuka aykırı diğer yöntemlerle ihaleye katılımın engellenmesiyle de meydana gelebilir. TCK 235/c bendine göre, ihaleye katılma yeterliliğine veya koşullarına sahip olan kişilerin, ihaleye ya da ihale sürecindeki işlemlere katılmalarının zorla engellenmesi bu suçun kapsamına girer.
Bu fiil, genellikle rakip firmaları veya isteklileri yarıştan çekilmeye zorlamak, ihale sürecine katılmalarını önlemek veya ihale sonuçlarını manipüle etmek amacıyla işlenmektedir. Böyle bir durumda suçun oluşması için cebir veya tehdidin varlığı yeterlidir; ihaleye fiilen katılımın engellenmesi gerekmez.
Cebir ve Tehdit Kavramlarının Kapsamı
- Cebir, bir kişiyi bir eylemi yapmaya veya yapmamaya zorlamak amacıyla fiziki güç kullanılmasıdır.
- Tehdit ise, mağdura veya yakınlarına gelecekte kötülük yapılacağı yönünde korku verilmesidir.
Bu davranışlar yalnızca ihaleye katılan kişilere değil, onların yakınlarına, çalışanlarına ya da temsilcilerine yöneltilmişse dahi suç tamamlanmış sayılır.
Eğer cebir veya tehdit sonucunda kişi ihaleye katılamamışsa suç tamamlanır; ancak tehdit veya zorlamaya rağmen kişi ihaleye katılmışsa, bu durumda ihaleye fesat karıştırmaya teşebbüs suçu söz konusu olur.
Nitelikli Hâller ve Diğer Suçlarla İlişkisi
Cebir veya tehdit fiili, kasten yaralama, hakaret, mala zarar verme gibi başka suçları da içeriyorsa, bu fiiller ayrıca cezalandırılır. Ancak TCK 235/c kapsamında bu eylemler, ihaleye fesat karıştırma suçunun bir parçası olarak da değerlendirilir.
Fail, ihale sürecinde cebir veya tehdidi kamu görevlileriyle birlikte gerçekleştirirse, suçun hem nitelikli hali hem de örgütlü suç kapsamında değerlendirilmesi mümkündür. Bu durumda ceza artırımı uygulanabilir.
İhale Şartlarını veya Fiyatı Etkilemek İçin Anlaşma Yapma
TCK 235/d bendinde düzenlenen bu fiil, ihaleye katılan veya katılmak isteyen kişiler arasında fiyat, şartname veya rekabet koşullarını etkilemeye yönelik anlaşma yapılması durumunda meydana gelir. Bu tür anlaşmalar açık veya gizli biçimde gerçekleştirilebilir.
Amaç, ihalenin adil rekabet ortamında yapılmasını engellemek, fiyatların yapay şekilde yükselmesini veya düşmesini sağlamak ya da belirli bir kişinin ihaleyi kazanmasını temin etmektir.
Anlaşma Yoluyla İhaleye Fesat Karıştırmanın Şekilleri
İhaleye fesat karıştırma suçu, katılımcıların serbest iradelerini ortadan kaldıracak biçimde yapılan anlaşmalarla da işlenebilir. Örneğin:
- Bazı katılımcıların ihaleye hiç girmemesi konusunda mutabakata varmak,
- Fiyat tekliflerini önceden paylaşmak veya ortak belirlemek,
- İhalenin belirli bir kişide kalması için diğerlerinin düşük veya yüksek teklif vermesi,
- Belirli bir bölgede tek bir katılımcıya avantaj sağlamak.
Bu tür anlaşmalar, fiilen ihale sürecini bozmasa bile, TCK 235 ihaleye fesat karıştırma suçu kapsamında tamamlanmış suç sayılır. Çünkü burada önemli olan, rekabetin zedelenme tehlikesinin doğmuş olmasıdır.
Anlaşmanın Etkisine Göre Suçun Oluşumu
Eğer yapılan anlaşma ihale şartlarını veya fiyatı gerçekten etkileyebilecek nitelikteyse, suçun maddi unsuru tamamlanır. Ancak, taraflar arasında yapılan görüşme ihaleye etkide bulunmamışsa ve rekabet ortamı bozulmamışsa, bu durumda suçun oluştuğu kabul edilmez.
Yargıtay içtihatlarına göre, yalnızca “ihale öncesi istişare” veya “piyasa araştırması” kapsamında kalan eylemler bu madde kapsamında değerlendirilmez. Ancak anlaşmanın kast unsuru taşıdığı ve ihale sonucunu etkilemeye yönelik olduğu ispatlanırsa, suç sabit görülür.
⚖️ İhaleye Fesat Karıştırma Suçunun Cezası
Temel Cezalar ve Nitelikli Haller
İhaleye fesat karıştırma suçunun cezai yaptırımı, TCK 235. madde hükümlerine göre belirlenir. Suçun temel cezası, kamu kurum veya kuruluşları adına yapılan mal veya hizmet alım-satım, yapım işleri veya kiralamalara ilişkin ihalelere fesat karıştıran kişi hakkında 3 yıldan 7 yıla kadar hapis cezasıdır.
Eğer suç cebir veya tehdit kullanılarak işlenmişse, TCK 235/3-a uyarınca cezanın alt sınırı 5 yıldan az olamaz. Ancak aynı fiil, kasten yaralama veya tehdit suçunun nitelikli hali kapsamına giriyorsa, fail ayrıca bu suçlardan da cezalandırılır.
Zararın Doğmadığı Durumlarda Cezanın Azaltılması
TCK 235/3-b hükmüne göre, ihaleye fesat karıştırma sonucunda kamu kurum veya kuruluşuna zarar doğmamışsa, fail hakkında 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası uygulanır.
Bu hüküm, aşağıdaki durumlarda geçerlidir:
- Tekliflerle ilgili gizli bilgilere başkalarının ulaşmasını sağlama,
- Cebir, tehdit veya hukuka aykırı davranışlarla katılımın engellenmesi.
Yani kamu zararı doğmayan eylemlerde yasa koyucu, suçu hafifletici bir çerçeve çizmiştir. Ancak yine de suçun soyut tehlike suçu olması nedeniyle, zarar olmasa dahi cezalandırma esastır.
Görevi Kötüye Kullanma Suçuyla İlişkisi
Eğer ihaleye fesat karıştırma eylemi bir kamu görevlisi tarafından yapılmış ve fail bu süreçte menfaat elde etmişse, bu durumda ayrıca görevi kötüye kullanma suçu (TCK 257) veya rüşvet suçu (TCK 252) hükümleri de uygulanabilir. Böylece fail, hem ihaleye fesat karıştırma hem de kamu görevlisi sıfatını kötüye kullanma fiillerinden cezalandırılır.
⚖️ İcra ve İflas İhalesine Fesat Karıştırma Suçu
İcra Dairesinde Yapılan İhalelerde Uygulama
İcra ve İflas Kanunu uyarınca yapılan satış veya artırmalarda da TCK 235 ihaleye fesat karıştırma hükümleri uygulanabilir. Ancak burada ayrıca İİK m.345/b hükmü de özel düzenleme olarak yer almaktadır.
Bu maddeye göre, icra ihalelerinde kendisine veya başkasına vaat edilen menfaat karşılığında artırmadan çekilen veya artırmaya katılmayan kimseler bir yıla kadar hapis ve bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır. Aynı ceza aracılara da uygulanır.
TCK 235 ile İİK 345/b’nin İlişkisi
İcra-iflas ihalelerinde fiil, doğrudan menfaat sağlamak amacıyla artırmadan çekilme veya katılmama şeklinde gerçekleşirse, İİK m.345/b özel norm olarak uygulanır. Ancak bu maddenin kapsamı dışında kalan, örneğin hileli davranışlar veya cebir-tehdit içeren eylemler varsa, TCK 235 hükümleri devreye girer.
Dolayısıyla icra ihalelerinde, failin eyleminin niteliğine göre hangi kanun maddesinin uygulanacağı belirlenir.
⚖️ Cezanın Ertelenmesi, Adli Para Cezasına Çevirme ve HAGB
Adli Para Cezasına Çevirme
TCK 235/3-b kapsamında, kamu kurumuna zarar doğmayan hallerde verilen 1–3 yıl arası hapis cezaları, miktar itibarıyla adli para cezasına çevrilebilir. Ancak bu hüküm dışında kalan fiillerde, hapis cezasının para cezasına çevrilmesi mümkün değildir.
Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)
Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, sanık hakkında hükmedilen cezanın belirli bir denetim süresi içinde sonuç doğurmamasını sağlayan bir ceza muhakemesi kurumudur. Bu sürede sanık yükümlülüklerine uyarsa, dava düşer ve ceza infaz edilmez.
Kamu zararı doğmayan hallerde (TCK 235/3-b), mahkeme HAGB kararı verebilir. Ancak diğer tüm ihaleye fesat karıştırma fiillerinde HAGB uygulanamaz.
Cezanın Ertelenmesi
Erteleme, failin mahkum edildiği hapis cezasının infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesidir. TCK 235/3-b kapsamındaki suçlarda, kamu kurumuna zarar oluşmamışsa cezanın ertelenmesi mümkündür. Diğer durumlarda ise ertelenemez.
Zamanaşımı, Şikayet ve Yargılama Usulü
Zamanaşımı ve Şikayet Süresi
İhaleye fesat karıştırma suçu, şikayete tabi değildir. Bu nedenle soruşturma ve kovuşturma re’sen yapılır.
Dava zamanaşımı süresi 15 yıldır. Suçun işlendiği tarihten itibaren bu süre içinde dava açılmamış veya sonuçlandırılmamışsa, kamu davası düşer.
Görevli Mahkeme
Bu suçun yargılamasında Asliye Ceza Mahkemesi görevlidir. Ancak eylemde örgüt faaliyeti, kamu görevlisi menfaati veya nitelikli haller varsa, Ağır Ceza Mahkemesi yetkili hale gelebilir.
İhaleye Fesat Karıştırma Suçu Yargıtay Kararları: Uygulamadaki Ölçütler ve Kriterler
Özet: Bu bölümde, Yargıtay’ın “İhaleye fesat karıştırma suçu” ve TCK 235 ihaleye fesat karıştırma hükümlerini nasıl yorumladığı; özellikle icra müdürlüğü ihaleleri, katılım yeterliliği, cebir-tehdit, anlaşma yapmak, doğrudan temin ve kamu zararı gibi başlıklarda öne çıkan içtihatlar üzerinden sistematik biçimde aktarılmaktadır. Her karar, metindeki bilgi bütünü korunarak özgün cümle yapılarıyla yeniden kaleme alınmıştır.
İcra Müdürlüklerinde İhaleye Fesat Karıştırma ve Teşebbüs
Kısa özet: İcra dairesinde gerçekleşen artırmalarda, İhaleye fesat karıştırma suçu yönünden tehdit, cebir ve katılımın engellenmesi sık karşılaşılan vakalardır. Yargıtay, TCK 235 ihaleye fesat karıştırma kapsamında teşebbüs ve tamamlanmış suç ayrımını, fiilin ihaleye etkisine göre somut olarak değerlendirmektedir.
Tehdit İçeren Söylemler ve Teşebbüsün Varlığı
İcra satışında alacaklı vekiline “ihaleye girersen buradan çıkamazsın, faturası ağır olur” minvalindeki sözlerin sarf edilmesi, sanığın kolluk marifetiyle uzaklaştırılmasına rağmen katılanın ihaleye girmesi nedeniyle, TCK 235/2-c kapsamında ihaleye fesat karıştırmaya teşebbüs olarak nitelendirilmiştir (Yargıtay 5. CD, 2013/878).
Kasten Yaralama ile Katılımın Fiilen Engellenmesi
Sivas 1. İcra Müdürlüğündeki satışta, ihaleye katılmak için gelen kişinin birlikte hareket eden sanıklarca basit şekilde yaralanması, katılımın engellenmesi nedeniyle, TCK 235/2-c uyarınca İhaleye fesat karıştırma suçunun tüm unsurlarıyla oluştuğu kabul edilmiştir. Yaralama fiilinin, söz konusu suçun unsurunu oluşturduğu belirtilmiştir (Yargıtay 5. CD, 2014/2870).
Katılma Yeterliliği Bulunmayan Mağdur ve Suçun Unsuru
Bir hastane ihalesinde rakip şirket temsilcilerine yönelik “ihaleye teklif vermeyin, aksi halde canınızı yakarız” şeklindeki tehditler bulunmasına rağmen, mağdur şirketin ihale evrakı bakımından katılım yeterliliği olmadığı tespit edilince, TCK 235/2-c yönünden suçun unsurlarının oluşmadığı; buna karşılık eylemlerin tehdit ve cebir suçları bağlamında ayrıca değerlendirilebileceği belirtilmiştir (Yargıtay 5. CD, 2013/1316).
Yeterlilik Tespiti İçin Eksiksiz İnceleme Zorunluluğu
Dikili ağaç kesimi ihalesinde mağdurun katılımının cebir ve tehditle önlendiği ileri sürülünce, Yargıtay; idari-teknik şartname, sözleşme ve katılım koşullarına ilişkin tüm belgelerin toplanmasını, gerekiyorsa uzman bilirkişi raporu alınmasını, mağdurun katılım yeterliliğinin kesin tespiti sonrasında hukuki durumun belirlenmesini istemiş; eksik araştırma nedeniyle bozma kararı vermiştir (Yargıtay 5. CD, 2015/15458).
Cebir ve Tehdit Yoluyla Fesat Karıştırma – Tamamlanma ve Teşebbüs Ayrımı
Kısa özet: İhaleye fesat karıştırma suçu açısından cebir ve tehdit, hem teşebbüs hem de tamamlanmış suçun belirleyicisi olabilir. TCK 235 ihaleye fesat karıştırma değerlendirmesinde, mağdurun ihaleye fiilen katılıp katılmadığı ve eylemin ihale sürecini nasıl etkilediği esas alınır.
Cebir Kullanarak Teşebbüs
Temizlik hizmet alımı ihalesinde “girmeyin, para verelim” teklifinin reddi sonrası mağdura basit yaralama gerçekleştirilmesi; mağdurun buna rağmen ihaleye katılıp kazanması nedeniyle eylem TCK 235/2-c, 35 uyarınca ihaleye fesat karıştırmaya teşebbüs şeklinde kabul edilmiştir (Yargıtay 5. CD, 2014/8838).
Zincirleme Tehdit ve Çoklu Mağdura Karşı İşlenme
Tasfiye müdürlüğündeki ihalede “salondan çıkamazsınız, aracı alamazsınız” şeklindeki tehditlerle mağdurlardan birinin salonu terk etmesi, diğerinin ise aynı araca girmeyeceğini söylemesi ve aracın satış listesinden çıkarılması; eylemin TCK 235/2-c kapsamında ve TCK 43/2 anlamında zincirleme olarak işlendiği sonucuna bağlanmıştır (Yargıtay 5. CD, 2014/6538).
Yeterlilik ve Şartnameye Aykırılık – Hileli Davranışlar ve Değerlendirme
Kısa özet: Yargıtay, şartnameye uygunluk ve katılım yeterliliği konularında İhaleye fesat karıştırma suçu bakımından hileli davranışları titizlikle ele almakta; TCK 235 ihaleye fesat karıştırma kapsamında komisyon işlemlerinin, belgelendirme ve doğrulama yükümlülüklerine uygun yürütülmesini şart koşmaktadır.
Vergi-SGK Borcu Bulunan Şirketin Sözleşmeye Alınması
Kesinleşmiş vergi ve prim borcu bulunan şirketin, bu hallerin olmadığına dair taahhütname sunmasına rağmen, komisyon tarafından belgeler sözleşme öncesi istenip incelenmeden sözleşmenin imzalanması; TCK 235/2-a-2 ve TCK 43/1 çerçevesinde zincirleme ihaleye fesat karıştırma olarak kabul edilmiştir (Yargıtay 5. CD, 2014/5120).
İş Deneyim Belgesi Olmayan Firmanın Kabulü ve Azmettirme
Pazarlık usulü ihalede, tek teklif veren şirketin KİK 10/2-a uyarınca aranan iş deneyim belgesine sahip olmamasına rağmen ihaleye kabul edilmesi ve kurum yetkilisinin sözleşmeye onay vermesi; TCK 235/2-a-2 kapsamında İhaleye fesat karıştırma suçu oluşturur. Şirket yetkilisinin, diğer sanığı bu eyleme yönlendirmesi halinde TCK 40/2 uyarınca azmettiren sıfatıyla sorumluluğu doğar (Yargıtay 5. CD, 2014/1961).
Sözleşme Öncesi Belge Kontrolü Yükümlülüğü
İhale komisyonu başkanı, üyeleri ve ihale yetkilisinin; “vergi borcu bulunmadığına” dair belgenin ihale tarihine göre istenip incelenmesi gerekirken, daha sonraki tarihe ait belgeyle sözleşme imzalamaları; TCK 235/2-a-2 yönünden İhaleye fesat karıştırma suçunun unsurlarını oluşturur (Yargıtay 5. CD, 2014/326).
İhaleye Katılmak İçin Anlaşma Yapmak – Suçun Tamamlanma Anı
Kısa özet: TCK 235 ihaleye fesat karıştırma bakımından katılımcıların ihale şartlarını, özellikle de fiyatı etkilemeye yönelik açık veya gizli anlaşmaları, sonucun ne olduğuna bakılmaksızın tamamlanmış suçtur. İhaleye fesat karıştırma suçu, bu noktada zarar şartına bağlı değildir.
Fiyatı ve Koşulları Etkilemeye Yönelik Mutabakat
Bir lise yapım ihalesinde, birden fazla şirket temsilcisinin aralarında fiyat ve şartları etkileyen anlaşma yaptıklarının sabit olmasına karşın beraat kararı verilmesi, dosya kapsamına ve iletişim tutanaklarına göre isabetsiz bulunmuş; mahkûmiyet gerektiği belirtilmiştir. Öte yandan, ihale komisyon başkanının araç kira bedelinin ödenmesine rıza göstermesi görevi kötüye kullanma kapsamında değerlendirilmiş; kamu görevlisi olmayan kişinin ise TCK 39 uyarınca yardım eden olarak sorumluluğu vurgulanmıştır (Yargıtay 5. CD, 2014/13010).
“Anlaşma” ile Suçun Tamamlanması – Teşebbüs Değil
TCK 235/2-d hükmü gereği, ihale şartlarını ve özellikle fiyatı etkilemek amacıyla anlaşma yapılması başlı başına tamamlanmış suçtur. Dolayısıyla, “ihaleyi kazanamamak” gibi gerekçelerle teşebbüs kabul edilmesi hukuken yerinde değildir; bu tür kararlar bozma nedenidir (Yargıtay 5. CD, 2019/1173 E., 2023/410 K.).
Kamu Zararı, Soyut Tehlike ve Nitelikli Haller
Kısa özet: Yargıtay’a göre İhaleye fesat karıştırma suçu, esasen soyut tehlike suçu olup zarar şartı aranmaz. Ancak TCK 235/3 yönünden “kamu zararı”nın anlamı, rekabetin bozulmasına bağlı somut mali sonuçlarla sınırlı şekilde yorumlanır.
Kamu Zararının Kapsamı ve Uygulanma Ölçütü
Bu suçla korunan hukuki değer; kamu idaresine güven, itibarı ve serbest rekabet düzenidir. Her fesat vakasında otomatik olarak zarar varlığından söz edilemez. İhaleye fesat karıştırma suçunda kamu zararı; mal-hizmet temininde bedelin normalin üzerinde gerçekleşmesi veya kamu adına kiralama/satımlarda bedelin gereğinden düşük kalması gibi rekabetin bozulmasına dayalı somut fark ile belirlenir. İhalenin fesat nedeniyle iptali üzerine yeniden ihale için yapılan idari süreç masrafları TCK 235/3 kapsamında zarar sayılmaz (Yargıtay 5. CD, 2014/2198).
Doğrudan Temin, İhale Kavramının Sınırları ve Suçta Kanunilik
Kısa özet: TCK 235 ihaleye fesat karıştırma açısından doğrudan temin, ihale usulü değildir. Bu nedenle doğrudan teminde, İhaleye fesat karıştırma suçunun tipik unsurları oluşmaz; kanunilik ilkesi gereği değerlendirme bu çerçevede yapılır.
Doğrudan Teminin Hukuki Niteliği
Kamu İhale Tebliği’nde eşik değerlere bağlanan doğrudan temin, açık artırma/eksiltme içermeyen, idarenin piyasa araştırmasıyla teknik koşul ve fiyatı görüştüğü esnek bir satın alma yöntemidir. Bu yöntem, ihale usulleri arasında yer almadığından, doğrudan temin işlemlerine fesat karıştırılması halinde İhaleye fesat karıştırma suçu gündeme gelmez.
Yeterlik Kuralları ve Doğrudan Temine Uygulanamazlık
KİK m.10 ve m.11’de yer alan “yeterlik” ve “ihaleye katılamayacaklar” hükümleri tipik ihale usullerine özgüdür; doğrudan teminde aynen uygulanmaz. Bu sebeple, doğrudan temin işlemlerinde TCK 235 kapsamında ihale aranmaksızın suç isnadı yapılamaz.
Belediye Hizmet Alımlarında Doğrudan Temin ve Beraat
Bir belediyenin seyahat hizmetlerini farklı tarihlerde doğrudan teminle karşılaması; tekliflerin Tebliğ’deki eşik değerlerin altında kalması ve idare adına görev üstlenilmemesi durumları birlikte değerlendirildiğinde, somut olayda ihale bulunmadığı kabul edilerek İhaleye fesat karıştırma suçu unsurlarının oluşmadığına hükmedilmiştir (Yargıtay CGK, 2018/336).
İhale Yapılmadan Önce İşin Bitirilmesi – Hangi Suçlar Gündeme Gelir?
Kısa özet: İhale önceden fiilen gerçekleştirilmiş bir iş için sonradan şeklen yapılmışsa, ortada usulüne uygun bir ihale bulunmadığından İhaleye fesat karıştırma suçu doğmaz. Buna karşılık, somut duruma göre görevi kötüye kullanma, zimmet, resmi belgede sahtecilik veya dolandırıcılık gibi suç tipleri gündeme gelebilir.
Önceden İcra Edilen İş İçin Şekli İhale
Yargıtay, hizmetin daha önce alınıp sonradan salt belge üzerinde ihale yapılması halinde TCK 235’in uygulanamayacağını; buna karşın alım işlemlerini mevzuata aykırı belgeyle “hukukileştirme” girişiminin, koşullarına göre farklı suç tiplerini oluşturabileceğini kabul etmektedir. Bu tür dosyalarda, personel beyanlarının alınması, tüm muhasebe-banka kayıtlarının temini ve uzman bilirkişi incelemesi zorunlu görülmüştür. Eksik araştırmayla hüküm kurulması bozma nedenidir (Yargıtay 5. CD, 2021/1506 E., 2023/2431 K.).
Sonuç ve Ana İlkeler
İhaleye fesat karıştırma suçu, Yargıtay kararlarında;
- Cebir ve tehdit (TCK 235/2-c) ile katılımın engellenmesi durumunda teşebbüs-tamamlanma ayrımı,
- Yeterlik ve şartnameye uygunluk denetimi yapılmadan sözleşmeye gidilmesi hâlinde hileli davranışlar (TCK 235/2-a-2),
- Anlaşma yoluyla fiyat/şartların etkilenmesi (TCK 235/2-d) ile tamamlanmış suç kabulü,
- Kamu zararı ölçütünde soyut tehlike—somut fark ayrımı (TCK 235/3),
- Doğrudan teminin ihale sayılmaması ve TCK 235 dışında bırakılması,
başlıklarında istikrarlı ölçütlerle ele alınmaktadır. Tüm bu ilkeler, TCK 235 ihaleye fesat karıştırma uygulamasının sınırlarını belirlemekte ve serbest rekabetin korunması amacını somutlaştırmaktadır.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
