BEŞİNCİ ( 5) BÖLÜM: REHNİN PARAYA ÇEVRİLMESİ YOLUYLA TAKİP – İCRA İFLAS HUKUKU DERS NOTLARI
Bu derste, rehin hakkına dayalı alacakların cebrî icra yoluyla tahsilini konu alan rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip sistemini inceleyeceğiz. Rehin, bir alacağın teminatı olarak borçluya ait bir mal üzerinde alacaklıya tanınan aynî haktır. Bu nedenle alacaklı, borç ödenmediğinde doğrudan rehinli malın satışını isteyebilir.
Rehnin paraya çevrilmesi, icra hukuku içinde özel nitelikli bir takip yolu olup, hem ilâmlı hem de ilâmsız şekilde yürütülebilir. Bu takip türünde alacaklı, borçlunun diğer mallarına değil, yalnızca rehinle güvence altına alınmış mal üzerinde cebrî icra yetkisine sahiptir.
Bu bölümde;
- Rehin kavramı ve hukuki niteliği,
- İlâmlı ve ilâmsız rehnin paraya çevrilmesi yolları,
- Takip talebi ve ödeme emri,
- Satış isteme süresi ve usulü,
- Artan paranın iadesi ve rehinli alacaklının sırası,
- İcra müdürünün rolü ve Yargıtay uygulamaları
konuları detaylı biçimde ele alınacaktır.
Ders notları, hukuk fakültesi öğrencileri ile Hukuk Mesleklerine Giriş Sınavı (HMGS)’na hazırlanan adaylar için hazırlanmış olup, mevzuat.gov.tr, resmigazete.gov.tr ve güncel Yargıtay içtihatlarına dayanmaktadır. Amaç, öğrencilerin icra hukuku içinde önemli bir yer tutan bu takip yolunu sistematik biçimde anlamasını sağlamak ve uygulamadaki karşılıklarını öğretmektir.
BEŞİNCİ BÖLÜM: REHNİN PARAYA ÇEVRİLMESİ YOLUYLA TAKİP
Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip, rehinle teminat altına alınmış alacakların tahsili için öngörülmüş özel bir cebrî icra yoludur. Bu takip türü, alacaklının doğrudan borçlunun malvarlığına yönelmesini değil, öncelikle rehin konusu malın paraya çevrilmesini zorunlu kılar. Amaç, borçlunun malvarlığının tamamına el atmadan önce, alacağın teminatını oluşturan rehinli malın bedeliyle borcun ödenmesini sağlamaktır.
Bu yönüyle, rehnin paraya çevrilmesi yolu, borçlunun mülkiyet hakkı ile alacaklının alacağını elde etme menfaati arasında hassas bir denge kurar.
KURAL VE İSTİSNA
Kural olarak, alacağı rehinle güvence altına alınmış olan alacaklı, borcunu tahsil etmek amacıyla diğer takip yollarına (örneğin ilamsız icra, ilamlı icra, genel haciz veya genel iflas yoluna) başvuramaz.
Alacaklı, öncelikle rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip başlatmakla yükümlüdür. Çünkü bu durumda alacak, rehinle teminat altına alınmıştır ve kanun koyucu, rehin hakkını devre dışı bırakarak doğrudan borçlunun diğer mallarına el atılmasına izin vermez.
Ancak bu zorunluluğun istisnaları da bulunmaktadır. Aşağıda sayılan hâllerde alacaklı, rehnin paraya çevrilmesi yoluna başvurmadan da haciz veya iflas takibi başlatabilir:
- Rehinli malın satışı sonucunda elde edilen bedel alacaklının alacağını tamamen karşılamazsa, kalan alacak kısmı için ayrıca takip yapılabilir.
- Alacak bir kambiyo senedine dayanıyorsa, alacaklı doğrudan kambiyo senetlerine mahsus haciz veya iflas yoluna gidebilir.
- İpotekle teminat altına alınan faiz veya yıllık taksit alacakları bakımından da önce rehnin paraya çevrilmesi yoluna başvurmak zorunlu değildir.
- Konut finansmanı kapsamında doğan rehinli alacaklarda, alacaklı doğrudan haciz veya iflas yoluyla takibe geçebilir.
- TOKİ’nin rehinle teminat altına alınmış alacakları için de haciz veya iflas yolu kullanılabilir.
- Sadece rehin hakkına itiraz edilmesi hâlinde, alacaklı, rehnin paraya çevrilmesi yolundan vazgeçerek takibin haciz yoluyla devamını isteyebilir (İİK m. 147/2).
- Gemi rehnine sahip alacaklı, isterse rehnin paraya çevrilmesi yoluyla, isterse doğrudan haciz veya kambiyo senetlerine mahsus takip yollarıyla alacağını tahsil edebilir (TTK m. 1378).
- Rehinle teminat altına alınmış alacak için müteselsil kefil bulunuyorsa, alacaklı kefile karşı doğrudan haciz veya iflas yoluyla takibe geçebilir.
Uygulama Notu
Örneğin bir banka, müşterisine verdiği krediye karşılık aracın üzerine rehin koymuşsa, borç ödenmediğinde doğrudan aracın satışını talep etmek zorundadır. Ancak aynı krediye bir kefil de imza atmışsa, banka rehinli aracı satmadan doğrudan kefile karşı da haciz yoluna başvurabilir.
REHİN HAKKI VE REHİN KONUSU HAKLAR
Rehin hakkı, bir alacaklının alacağını güvence altına almak amacıyla, borçluya ait bir mal veya hakkı paraya çevirmek suretiyle alacağını tahsil etmesini sağlayan sınırlı aynî haktır.
Rehin konusu, taşınır mallar, taşınmaz mallar (ipotek) ve bazı alacak veya haklar olabilir. Ancak bazı haklar, nitelikleri gereği rehin hakkı vermez.
Alacaklısına Rehin Hakkı Vermeyen Haklar
Aşağıda sayılan haklar, sahibine rehin hakkı tesis etme yetkisi vermez. Dolayısıyla, alacaklı bu haklara dayanarak rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip başlatamaz:
- Üst hakkı
- İntifa hakkı
- Kaynak hakkı
- Sükna (oturma) hakkı
- Mecra hakkı
- Alım hakkı
- Geçit hakkı
- Ön alım hakkı
- İrtifak hakkı
- Geri alım hakkı
Bu haklar, taşınmaz veya taşınır üzerinde kişiye belirli bir kullanım veya yararlanma yetkisi tanısa da, rehin hakkı niteliğinde olmadıkları için cebrî icraya konu edilemezler.
REHNİN PARAYA ÇEVRİLMESİ YOLUYLA TAKİBİN GENEL NİTELİKLERİ
Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip, haciz veya iflas yoluyla takipten farklı olarak doğrudan rehinli malın satışıyla başlar. Bu takipte, haciz aşaması bulunmaz; çünkü takip konusu mal zaten rehinle güvence altına alınmıştır.
Takip, takip talebiyle başlar ve ödeme emrinin gönderilmesiyle devam eder. Borç ödenmediğinde, alacaklı rehinli malın satışını talep eder. Ancak alacaklı, rehinli malın kendisine devrini veya teslimini isteyemez; böyle bir anlaşma yapılsa bile geçersizdir. Bu yasak, Roma hukukundan beri bilinen Lex Commissoria yasağı olarak adlandırılır.
Uygulama Notu
Bir araç rehnine dayalı kredi borcunu ödemeyen borçluya karşı banka, “araç artık benim olsun” şeklinde bir anlaşma yapamaz. Bu tür sözleşmeler geçersizdir; banka sadece aracın satılmasını isteyip bedelden alacağını tahsil edebilir.
İPOTEK ALACAKLISININ GAİP OLMASI VEYA BORCU ALMAKTAN KAÇINMASI
İpotekle teminat altına alınmış ve vadesi gelmiş bir borçta, alacaklının gaip olması, yani nerede olduğunun bilinmemesi veya borcu almaktan kaçınması hâlinde borçlu, icra dairesine başvurabilir.
Bu durumda icra dairesi, alacaklıya on beş gün içinde daireye gelerek parayı almasını ve ipoteği çözmesini bildiren bir tebligat gönderir.
Alacaklı, bu sürede gelmez veya haklı bir neden olmadan borcu almaktan ve ipoteği çözmekten kaçınırsa, borçlu borcunu icra dairesine ait banka hesabına yatırabilir.
İcra mahkemesi, paranın alacaklı adına muhafazasına ve ipotek kaydının terkinine karar verir. Bu karar tapu müdürlüğüne gönderilerek sicile işlenir ve böylece ipotek ortadan kalkar.
5.1. REHNİN PARAYA ÇEVRİLMESİ YOLUYLA İLAMSIZ TAKİP
Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla ilamsız takip, rehinle teminat altına alınmış bir alacağın tahsili için alacaklının mahkeme kararı olmaksızın doğrudan icra dairesine başvurmasıyla başlayan özel bir takip türüdür.
Bu takipte alacaklı, borçlunun malvarlığının tamamına değil, sadece rehne konu olan mal veya hakka yönelir. Amaç, rehin konusu malın satılmasıyla elde edilecek bedelden alacağın tahsil edilmesidir.
Bu yönüyle ilamsız takip, genel haciz yoluna benzer görünse de, takibin dayanağı olan rehin hakkı sebebiyle haciz aşaması bulunmaz ve işlemler doğrudan satışla sonuçlanır.
Taşınır Rehninin Paraya Çevrilmesi Yoluyla İlamsız Takip
İcra ve İflas Kanunu’na göre taşınır rehni, bir alacağın teminatı olarak taşınır bir malın alacaklı lehine rehnedilmesiyle doğar.
Taşınır rehnine dayalı takipte süreç şu şekilde işler:
- Takip Talebi
Alacaklı, icra dairesine bir takip talebiyle başvurur. Bu talepte, genel haciz yolundan farklı olarak, rehin hakkının dayanağı da açıkça belirtilmelidir. - Ödeme Emri Gönderilmesi
Takip talebini alan icra dairesi, üç gün içinde borçluya veya rehinli malı elinde bulunduran üçüncü kişiye bir ödeme emri gönderir.
Ödeme emrinde yer alan unsurlar şunlardır:- Takip talebindeki kayıtların özeti
- Ödeme süresinin 15 gün olduğu bilgisi
- İtiraz süresinin 7 gün olduğu uyarısı
- Borçlunun, 7 gün içinde açıkça rehin hakkına itiraz etmezse, bu hakkı kabul etmiş sayılacağı hususu
- Borçlunun yalnızca rehin hakkına itiraz etmesi hâlinde, alacaklının takibi haciz veya iflas yoluyla sürdürebileceği
- Borçlu 7 gün içinde itiraz etmez veya 15 gün içinde borcu ödemezse, alacaklının rehinli malın satışını talep edebileceği
- Satış Talebi ve Süresi
Alacaklı, ödeme emrinin tebliğinden itibaren 6 ay içinde taşınırın satışını istemelidir.
İcra dairesi, satış talebinden sonra 2 ay içinde satış işlemini gerçekleştirir.
Bu süreler içinde satış talep edilmezse, takip düşer; ancak rehin hakkı ortadan kalkmaz.
Yani alacaklı dilerse, yeniden takip başlatabilir.
Uygulama Notu
Örneğin bir banka, müşterisine verdiği araç kredisi karşılığında aracı rehin aldıysa ve borçlu taksitleri ödemediyse, banka icra dairesine başvurarak doğrudan “taşınır rehni yoluyla takip” başlatabilir.
Borçlu ödeme emrine 7 gün içinde itiraz etmezse veya 15 gün içinde borcu ödemezse, banka rehinli aracı sattırabilir. Ancak satış talebini 6 ay içinde yapmazsa takip düşer, fakat rehni devam eder.
Taşınmaz (İpotek) Rehninin Paraya Çevrilmesi Yoluyla İlamsız Takip
Taşınmaz rehni, genellikle ipotek biçiminde kurulur ve en çok başvurulan rehin türüdür.
İpotek alacaklısı, borcun ödenmemesi durumunda, ipoteğe konu taşınmazın satılarak alacağını tahsilini isteyebilir.
İlamsız ipotek takibinin aşamaları şu şekildedir:
- Takip Talebi
Alacaklı, icra dairesine bir takip talebi sunar. Bu talebe, ipotek belgesi veya tapu kaydı gibi rehin hakkını ispatlayan belgeler eklenir. - Ödeme Emri Gönderilmesi
Takip talebini alan icra dairesi, üç gün içinde borçluya veya taşınmazı elinde bulunduran kişiye ödeme emri gönderir.
Ödeme emrinde;- Takip talebindeki kayıtlar,
- Ödeme süresinin 30 gün,
- İtiraz süresinin 7 gün olduğu belirtilir.
Ayrıca, ipotek hakkına itiraz edilemeyeceği açıkça yazılır.
- Satış Talebi ve Süresi
Alacaklı, ödeme emrinin tebliğinden itibaren 1 yıl içinde taşınmazın satışını talep etmelidir.
İcra dairesi, bu talep üzerine 3 ay içinde satış işlemini gerçekleştirir.
Satış talebi süresi geçerse takip düşer, ancak ipotek hakkı devam eder.
Örnek Olay
Bir gayrimenkul üzerinde 1 milyon TL’lik ipotek tesis edilmiş olsun. Borçlu ödemelerini aksatır ve alacaklı banka icra takibine geçer.
Banka, 30 gün ödeme süresi dolduktan sonra borç ödenmezse satış talebinde bulunur. Satış 3 ay içinde yapılmaz veya talep edilmezse, bu dosya kapanır ama ipotek kaydı hâlâ tapuda geçerlidir; banka yeni bir takip başlatabilir.
İlamsız Takipte Rehne İtirazın Sonuçları
Borçlu, ödeme emrine karşı yalnızca rehin hakkına itiraz ederse, bu itiraz borcu kabul ettiği anlamına gelir.
Bu durumda alacaklı, rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takibi bırakıp haciz veya iflas yoluyla takibe devam edebilir.
Ancak borçlu rehin hakkına da itiraz etmeyip borcu da ödemezse, alacaklı artık rehinli malın satışını talep eder.
Ayrıca, taşınmaz rehnine (ipoteğe) dayanan alacak zamanaşımına uğramaz. Bu özellik, taşınır rehninden farklı olarak, ipotek hakkının uzun vadeli güvence sağlamasına yöneliktir.
Sonuç ve Değerlendirme
Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla ilamsız takip, rehinle güvence altına alınmış alacaklar bakımından öncelikli bir icra yoludur.
Takibin en belirgin özellikleri; haciz aşamasının bulunmaması, satışın zorunlu olması ve sürelere sıkı bağlılıktır.
Bu sistem, hem alacaklıya teminat güvencesi sağlar hem de borçlunun diğer mallarının gereksiz yere cebrî icraya konu olmasını engeller.
Ancak alacaklının takip sürecindeki satış taleplerini süresinde yapmaması, tüm dosyanın düşmesine neden olabileceğinden, uygulamada süre takibi büyük önem taşır.
5.2. REHNİN PARAYA ÇEVRİLMESİ YOLUYLA İLAMLI TAKİP
Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla ilamlı takip, alacaklının elinde mahkeme kararı, ilam niteliğinde belge veya noter düzenlemesinde olduğu gibi icra kabiliyeti bulunan bir belge bulunması hâlinde başvurabileceği takip yoludur.
Bu takip türü, borçlunun borcunu ödememesi hâlinde rehinli malın paraya çevrilmesini ve bedelden alacağın tahsilini sağlar.
İlamsız takipten farklı olarak, burada alacağın varlığı veya miktarı artık mahkeme kararıyla belirlenmiştir; dolayısıyla borçlunun borca itiraz hakkı çok daha sınırlıdır.
Taşınır Rehninin Paraya Çevrilmesi Yoluyla İlamlı Takip
İlamsız takipte olduğu gibi burada da süreç, alacaklının icra dairesine takip talebiyle başvurmasıyla başlar.
Ancak fark, takibin dayanağı olarak ilam veya ilam niteliğindeki belgenin sunulmasıdır.
Bu belgeler arasında mahkeme ilamları, noter senetleri veya ilam hükmündeki belgeler sayılabilir.
Takip Aşamaları
- Takip Talebi
Alacaklı, icra dairesine başvurarak alacağını gösterir ilamı veya ilam niteliğindeki belgeyi sunar.
Takip talebine ayrıca rehin hakkının dayanağı olan belge (örneğin rehin sözleşmesi veya ipotek belgesi) eklenir. - İcra Emrinin Gönderilmesi
İcra dairesi, takip talebini aldıktan sonra borçluya ve varsa rehinli malı elinde bulunduran kişiye icra emri gönderir.
İcra emrinde şu hususlar bulunur:- Ödeme süresi 7 gündür.
- Borçlu, 7 gün içinde borcunu ödemez veya icranın geri bırakılması kararı getirmezse satış talep edilecektir.
- İcranın geri bırakılması da yine 7 gün içinde istenmelidir.
- Satış Talebi ve Süreleri
Alacaklı, ödeme süresinin bitiminden itibaren 6 ay içinde taşınır rehninin satışını isteyebilir.
İcra dairesi, bu talep üzerine 2 ay içinde satış işlemini gerçekleştirir.
Süresinde satış talep edilmezse takip düşer; ancak rehin hakkı geçerliliğini korur.
Uygulama Notu
Örneğin, taraflar arasında yapılan noter senediyle alacak rehinle güvence altına alınmışsa ve borçlu mahkeme kararıyla borçlu bulunduysa, alacaklı doğrudan ilamlı takip başlatabilir.
Borçlu 7 gün içinde icranın geri bırakılmasını talep etmezse rehinli mal (örneğin bir makine) satılır ve bedelden alacak tahsil edilir.
Taşınmaz (İpotek) Rehninin Paraya Çevrilmesi Yoluyla İlamlı Takip
İpotek alacaklısı da ilamlı takip yoluna başvurabilir. Bu durum genellikle mahkeme kararına, ilam niteliğinde belgeye veya ipotek akit tablosuna dayanılarak yapılır.
İpotek akit tablosunda borçlunun kayıtsız şartsız para borcu ikrarı varsa, belge ilam niteliğinde kabul edilir ve doğrudan icraya konulabilir.
Takip Aşamaları
- Takip Talebi
Alacaklı, icra dairesine başvurarak ilama veya ipotek akit tablosuna dayalı alacağını belirtir.
Takip talebine, ipotek akit tablosu veya ilam sureti eklenir. - İcra Emri
İcra dairesi, takip talebini aldıktan sonra borçluya ve varsa taşınmaz üzerinde rehin hakkına sahip diğer kişilere icra emri gönderir.
İcra emrinde şu bilgiler yer alır:- Ödeme süresi 30 gündür.
- İcranın geri bırakılması süresi 7 gündür.
- Borçlu, bu süreler içinde borcu ödemez veya icranın geri bırakılmasını talep etmezse, taşınmazın satışı istenir.
- Borçlu, ipotek hakkına ayrıca itiraz edemez.
- Satış Talebi ve Süresi
Alacaklı, ödeme emrinin tebliğinden itibaren 1 yıl içinde satış talebinde bulunmalıdır.
İcra dairesi, satış talebinden sonra 3 ay içinde satış işlemini yapar.
Süresinde satış talep edilmezse takip düşer; ancak ipotek hakkı varlığını sürdürür.
İpotek Akit Tablosuna Dayalı Takip
İpotek akit tablosu, tapu müdürlüğünde düzenlenip imzalanan, borçlunun belirli bir para borcunu kayıtsız şartsız kabul ettiğini gösteren belgedir.
Bu belge, İcra ve İflas Kanunu’na göre ilam niteliğinde belge sayıldığından, alacaklı doğrudan icra dairesine başvurarak takip başlatabilir.
Takip Usulü
- Takip Talebi
Alacaklı, icra dairesine ipotek akit tablosunu ekleyerek başvurur.
Bu belge, borcun ve rehnin hukuki dayanağını oluşturur. - İcra Emri ve Süreler
- Borçluya 30 günlük ödeme süresi,
- 7 günlük icranın geri bırakılması süresi verilir.
Borçlu, 30 gün içinde ödemez ve 7 gün içinde icranın geri bırakılmasını istemezse, alacaklı satış talebinde bulunabilir.
- Satış Süreci
Alacaklı, icra emrinin tebliğinden itibaren 1 yıl içinde satış talep etmeli, icra dairesi ise 3 ay içinde satış işlemini gerçekleştirmelidir.
Süresinde satış talep edilmezse takip düşer, fakat ipotek hakkı geçerliliğini korur.
Uygulama Notu
Bir konut kredisi sözleşmesinde yer alan ipotek akit tablosunda borçlunun belirli bir borcu kayıtsız şartsız kabul etmesi hâlinde, banka bu belgeye dayanarak ilamlı takip başlatabilir.
Borçlu 30 gün içinde ödeme yapmazsa banka taşınmazın satışını talep eder; elde edilen bedelden borç tahsil edilir.
Cari Hesap veya Kredi İlişkilerinde Rehnin Paraya Çevrilmesi
Kredi kurumlarıyla yapılan cari hesap veya kısa, orta, uzun vadeli kredi ilişkilerinde doğan alacaklar için de rehnin paraya çevrilmesi yoluyla ilamlı takip mümkündür.
Bu tür alacaklar genellikle ipotek akit tablosu veya kredi sözleşmesiyle güvence altına alınır.
İcra dairesi, takip talebini aldıktan sonra borçluya ve varsa rehinli malı elinde bulunduran kişilere icra emri gönderir.
Bu icra emrinde:
- Ödeme süresi 30 gün,
- İtiraz süresi 8 gün olarak belirlenmiştir.
Borçlu, 30 gün içinde borcunu ödemez veya noter aracılığıyla 8 gün içinde itiraz etmezse, alacaklı taşınmazın satışını talep edebilir.
Sonuç ve Değerlendirme
Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla ilamlı takip, alacağın zaten mahkeme veya ilamla sabit olduğu durumlarda başvurulan, hızlı ve etkili bir icra yöntemidir.
İtiraz imkânının sınırlı olması ve sürelere sıkı bağlılık, bu takibin güvenilirliğini artırır.
Ancak ilamlı takipte de satış süresine riayet edilmemesi hâlinde takip düşer, bu da alacaklı açısından ciddi hak kayıplarına yol açabilir.
5.3. REHİN AÇIĞI BELGESİ
Rehin açığı belgesi, rehin konusu malın satışı sonucunda elde edilen bedelin alacaklının alacağını tamamen karşılamaması durumunda düzenlenen, icra hukukunda son derece önemli bir belgedir.
Bu belge, alacaklının rehin dışında kalan borçlu mallarına yönelerek alacağının kalan kısmını tahsil etmesine olanak tanır.
Diğer bir deyişle, rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip sonunda alacaklı alacağının tamamına ulaşamazsa, bu eksik kısmı “rehin açığı” olarak tespit ettirir ve bu belgeyle yeni bir takibe girişebilir.
Rehin Açığı Belgesinin Amacı ve Hukuki Niteliği
Rehin açığı belgesi, cebrî icra sürecinde alacaklının haklarını korumaya yönelik bir araçtır.
Zira rehnin paraya çevrilmesi yolunda, alacaklı yalnızca rehinli mal üzerinden tahsilat yapabilir; borcun tamamı ödenmediyse, kalan kısmın tahsili için yasal dayanak gereklidir. İşte bu belge, alacaklıya o hukuki zemini sağlar.
Belge, borç ikrarı niteliği taşıyan ve alacaklıya yeni bir icra takibi yapma imkânı veren bir resmi evraktır.
İcra ve İflas Kanunu gereği, bu belgeyle borçluya yeniden ödeme emri gönderilmesine gerek kalmadan doğrudan takibe geçilebilir.
Ancak rehin açığı belgesi, borç ödemeden aciz belgesi değildir. Aralarındaki fark, aciz belgesinin borçlunun tüm malları üzerinde hüküm doğurması, rehin açığı belgesinin ise yalnızca rehne konu işlemden doğan eksik kısım için geçerli olmasıdır.
Geçici Rehin Açığı Belgesi
Rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip henüz tamamlanmadan, rehinli malın kıymet takdiri kesinleşmiş ve satış sonunda elde edilecek bedelin alacaklının alacağına yetmeyeceği anlaşılmışsa, alacaklı icra dairesinden geçici rehin açığı belgesi talep edebilir.
Bu belge düzenlendiğinde alacaklı, aynı takip dosyası içinde borçlunun diğer mallarına geçici haciz koydurabilir.
Ancak bu haciz, rehinli malın satılıp açık miktar kesinleşinceye kadar geçici niteliktedir; malların satışı istenemez.
Amaç, rehinli malın satış süreci tamamlanana kadar alacaklının hakkını koruma altına almaktır.
Uygulama Örneği
Bir banka, 500.000 TL tutarındaki alacağını güvence altına almak için bir aracı rehin aldı. Aracın kıymet takdiri sonucunda değeri 200.000 TL olarak belirlendi.
Satış henüz yapılmadan, açık ortadadır. Banka, icra dairesinden geçici rehin açığı belgesi alarak borçlunun başka mallarına geçici haciz koydurabilir, ancak satış işlemi rehinli araç satılıp açık kesinleşmeden yapılamaz.
Kesin Rehin Açığı Belgesi
Rehinli malın satışı gerçekleştikten sonra elde edilen bedel alacağın tamamını karşılamazsa, icra dairesi kesin rehin açığı belgesi düzenler.
Bu belge, alacaklının kalan alacak miktarı için yeniden takip başlatabilmesini sağlar.
Kesin rehin açığı belgesinin verildiği iki tip durum vardır:
- Satış bedelinden rehinli alacaklıya hiç pay kalmaması hâli:
Rehinli mal üzerinde rüçhanlı (öncelikli) başka alacaklılar varsa ve satış bedeli onlara ödenip artık para kalmıyorsa, alacaklıya tüm alacağı için belge verilir. - Satış bedelinin alacağı kısmen karşılaması hâli:
Elde edilen bedel alacağın bir kısmını karşıladıysa, kalan kısım için belge düzenlenir.
Kesin Rehin Açığı Belgesinin Özellikleri
- Alacaklı, belgede yazılı alacak miktarı kadar, borçluya karşı yeni bir icra veya iflas takibi yapabilir.
- Alacaklı, mal satılmamışsa artırma gününden, mal satılmışsa satışın kesinleşmesinden itibaren bir yıl içinde yeni takip başlatırsa borçluya tekrar ödeme emri gönderilmesine gerek yoktur.
- Belge, borç ikrarı içeren belge niteliğindedir; bu nedenle icra mahkemesinde itirazın kesin kaldırılmasına imkân verir.
- Gerekli şartlar mevcutsa, alacaklı bu belgeyle hacze iştirak edebilir.
- Ancak belgeye dayanarak iptal davası açılamaz.
- Belge, borç ödemeden aciz belgesi niteliğinde değildir; sadece eksik kalan rehinli alacak kısmını temsil eder.
Hukuki Sonuç ve Önemi
Rehin açığı belgesi, rehnin paraya çevrilmesi sürecinin doğal bir uzantısı olarak, alacaklının alacağını tam olarak tahsil edebilmesi için düzenlenmiş bir güvence aracıdır.
Geçici rehin açığı belgesi, takip süreci devam ederken koruma sağlar; kesin rehin açığı belgesi ise sürecin sonunda yeni bir takip yetkisi doğurur.
Uygulama Notu
Bir banka, ipotekli taşınmazın satışından 900.000 TL elde etti, ancak alacağı 1.200.000 TL idi. İcra dairesi, kalan 300.000 TL için kesin rehin açığı belgesi düzenler.
Banka, bu belgeyle aynı borçluya karşı yeniden ilamsız takip başlatabilir; ayrıca belge, borçlunun borcunu ikrar ettiğini gösterdiğinden, icra mahkemesinde itirazın kesin kaldırılmasını sağlar.
Sonuç ve Genel Değerlendirme
Rehin açığı belgesi, icra hukukunun alacaklı lehine getirdiği en önemli tamamlayıcı güvence mekanizmalarından biridir.
Bu belge sayesinde alacaklı, yalnızca rehinli malın bedeliyle sınırlı kalmayıp, rehin dışındaki borçlu mallarına da yönelme olanağı bulur.
Ancak belge, borç ödemeden aciz belgesiyle karıştırılmamalıdır; zira yalnızca rehin işlemiyle bağlantılı eksik kısım için hüküm doğurur.
Uygulamada, alacaklının rehin açığı belgesi alma hakkını süresi içinde kullanmaması, kalan alacak kısmı bakımından hak kaybına neden olabileceğinden, bu sürecin dikkatle yürütülmesi gerekir.
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
