BORÇLAR HUKUKU DERS NOTLARI ÖZEL HÜKÜMLER BÖLÜM 2- KULLANDIRMA AMACINI GÜDEN SÖZLEŞMELER
Kullandırma amacını güden sözleşmeler; kira, ödünç ve kullanım hakkı tanıyan diğer sözleşme türlerini kapsayan Borçlar Hukuku konusudur. Av. Gökhan Yağmur tarafından hazırlanan bu içerik, kullandırma amacını güden sözleşmelerin türlerini ve hukuki sonuçlarını açıklar.
KULLANDIRMA AMACINI GÜDEN SÖZLEŞMELER (Kira, Ariyet, Karz)
Bu bölümde, kullandırma amacını güden sözleşmelerin temel türleri olan kira sözleşmesi, kullanım ödüncü (ariyet) ve tüketim ödüncü (karz) ayrıntılı ve akademik bir üslupla, mevzuata ve doktrine uygun biçimde ele alınmaktadır. Her başlık, uygulamada karşılaşılan tipik sorun noktaları, örnek olaylar ve pratik notlarla desteklenmiş; metnin anlamı korunurken anlatım tarzı tamamen özgün hâle getirilmiştir. (SEO odaklı anahtar ifadeler doğal akışta kullanılmıştır: kira sözleşmesi, konut ve çatılı işyeri kiraları, kullanım ödüncü (ariyet), tüketim ödüncü (karz).)
KİRA SÖZLEŞMESİ
Özet: Kira sözleşmesi, bir şeyin kullanımının veya kullanım ile birlikte ondan yararlanmanın kiracıya bırakılması karşılığında kira bedeli ödeme borcunun üstlenildiği, rızaya dayalı, karşılıklı borç doğuran ve ivazlı nitelikte sürekli borç ilişkisi kuran bir sözleşmedir. Kira bedeli taraflarca serbestçe belirlenebilmekle birlikte, aşırı yararlanma (gabin) sınırı ve özellikle konut ve çatılı işyeri kiraları bakımından kamu düzenine ilişkin koruyucu hükümler mevcuttur.
Kira Sözleşmesinin Tanımı ve Nitelikleri
Kira sözleşmesi; kiraya verenin, kiralananı kullanıma elverişli şekilde teslim etme ve sözleşme süresince bu elverişliliği sürdürme borcu ile; kiracının kararlaştırılan kira bedelini ödeme borcunu içerir. Sözleşme rızaî niteliktedir; tarafların iradelerinin uyuşması sözleşmenin kurulması için yeterlidir. Bu sözleşme ivazlı ve iki tarafa borç yükleyen yapısıyla sürekli edim ilişkisi yaratır; zira kullanım ve yararlanma edimleri dönemsel olarak devam eder.
Kira Bedelinin Türü ve Serbestisi
- Kira bedeli Türk Lirası, altın veya yabancı para cinsinden kararlaştırılabilir.
- Taraflar, sözleşme kurulurken serbestçe kira parasını tespit edebilirler; ancak bu serbesti gabin yasağı ile sınırlandırılmıştır.
- Başlangıçta belirlenen kira bedeli, sonradan doğan öngörülemeyen hâller nedeniyle kiracı açısından dürüstlük kuralına göre katlanılamayacak derecede ağır hâle gelirse uyarlama istenebilir; uyarlama imkânı bulunmazsa kiracı fesih yoluna gidebilir.
Uygulama Notu: Kira bedelinin belirsiz bırakıldığı sözleşmelerde, kira bedeli sözleşmenin asli unsuru olduğundan, miktar üzerinde anlaşma yoksa sözleşme kurulmamış sayılır. Kiralananın teslim edilmiş olması da sonucu değiştirmez; hâkim ancak fiilen kullanılan dönem için bedeli dürüstlük kuralına göre takdir edebilir.
Kira Sözleşmesinin Unsurları
1) Taraflar
a) Kiraya Veren (Kiraya Verenin Sıfatı ve Mülkiyet Şartı)
Kira, rızai bir sözleşme olduğundan kiraya verenin malik olması zorunlu değildir; başkasına ait bir şey üzerinde kurulan kira da geçerlidir.
- Paylı mülkiyet hâlinde kiraya verme için çifte çoğunluk aranır.
- Kira konusu belirli bir paydaşa özgülenmiş ise ilgili paydaş tek başına sözleşme yapabilir.
- Elbirliği mülkiyetinde ise oybirliği şarttır; ortaklardan birinin tek başına yaptığı kira, diğerlerinin rızası yoksa geçersiz sayılır.
b) Kiracı
Fiil ehliyetine sahip herkes kiracı olabilir. Kiracının sıfatı, sözleşmeden doğan borç ve yükümlülüklerin muhatabını belirler.
2) Geçerlilik Şekli
Kira, kural olarak şekle tabi değildir; taşınır/taşınmaz ayrımı olmaksızın sözlü veya yazılı kurulabilir. Ancak taraflar, geçerlilik şekli kararlaştırmışlarsa, bu şekle uyulmadıkça sözleşme geçerli olmaz.
3) Sözleşmenin Süresi
Kira, belirli veya belirsiz süreli kurulabilir.
- Belirli süreli kira: Kararlaştırılan sürenin bitiminde, ayrıca bildirim gerekmeksizin kendiliğinden sona erer.
- Belirsiz süreli kira: Taraflar, yasal fesih dönemleri ve bildirim sürelerine uyarak feshedebilir.
Fesih dönemlerinin belirlenmesi: Esas alınacak başlangıç tarihi sözleşmenin başlangıcıdır. Süreye uyulmayan fesih bildirimi, bir sonraki fesih dönemi için hüküm doğurur.
Taşınmaz ve taşınır ayrımı:
- Taşınmaz (ve taşınır yapı) kiralarında, yerel âdete göre kira dönemi sonunda veya âdet yoksa altı aylık kira dönemi sonu için üç aylık fesih bildirimi aranır.
- Taşınır kiralarında 3 günlük fesih bildirimiyle her zaman fesih mümkündür.
- Kiraya verenin mesleği gereği kiraya verdiği ve kiracının özel kullanımına yarayan taşınırlarda; kiracı 3 aylık kira dönemi sonu için en az 1 ay önceden bildirimle feshedebilir; kiraya veren bu durumda zarar tazmini isteyemez.
Örnek Olay: Bir ses sistemini mesleki faaliyet kapsamında kiraya veren şirketten, profesyonel müzisyen tarafından üç aylığına kiralanan ekipman, ikinci ay sonunda 1 ay önceden bildirimle iade edilmek istenirse fesih geçerlidir; kiraya veren tazminat talep edemez.
TARAF-LARIN BORÇLARI (Kira Sözleşmesi)
Özet: Kira sözleşmesinde kiraya verenin asli borçları, teslim ve kullanıma elverişlilik, vergi/yan giderlere katlanma, ayıba karşı tekeffül ve zapt hâllerinde sorumluluktur. Kiracının başlıca borçları ise kira bedelini ödeme, özenli kullanım ve komşulara saygı, temizlik-bakım, ayıbı bildirme, giderlere katlanma ve bazı hâllerde alt kira/kullanım devri yasaklarına uyma yükümlülükleridir.
1) Kiraya Verenin Borçları
a) Teslim ve Kullanıma Uygun Bulundurma
Kiraya veren, kiralananı sözleşmedeki amaca uygun şekilde teslim etmeli ve süre boyunca kiralamaya elverişli halde tutmalıdır.
b) Vergi ve Benzeri Yükümlülükler
Kiraya veren, kiralanandan kaynaklanan vergi ve benzeri kamusal yükümlülüklere katlanır.
c) Yan Giderlere Katılma
Sözleşme veya kanundan doğan yan giderler kiraya verenin sorumluluğundadır (konut-işyeri kiralarında farklılaşabilen kalemler söz konusu olabilir).
d) Ayıba Karşı Tekeffül (Ayıptan Sorumluluk)
- Kiracı, ayıbın uygun sürede giderilmesini isteyebilir; giderilmezse kiraya veren hesabına yaptırıp bedeli kira bedelinden indirebilir veya ayıpsız benzerle değiştirme talep edebilir.
- Ayıp, kullanımı ortadan kaldırıyor ya da önemli ölçüde engelliyorsa ve sürede giderilmezse, kiracı feshedebilir.
- Kiraya veren, uygun sürede ayıpsız benzeri ile değiştirmeyi seçebilir; ayıpsız benzer derhâl verilerek zararın tamamı giderilirse kiracının seçimlik haklarını kullanması önlenebilir.
e) Zapt (Üçüncü Kişi Hakkı) Sebebiyle Sorumluluk
Kiralanan üzerinde üçüncü kişi, kiracının hakkıyla bağdaşmayan bir hak ileri sürerse; kiraya veren, kiracının bildirimi üzerine davayı üstlenmek ve kiracının her türlü zararını gidermek zorundadır.
2) Kiracının Borçları
a) Kira Bedelini Ödeme ve Temerrüt
Kiracı, muaccel olan kira bedelini ve yan giderleri zamanında öder.
- Temerrüt hâlinde kiraya veren yazılı süre verir ve bu sürede ifa olmazsa fesih bildirebilir.
- Adi kiralar: en az 10 gün
- Konut ve çatılı işyeri kiraları: en az 30 gün
- Süre, bildirimi izleyen günden başlar.
Hapis Hakkı (Taşınmaz Kiralarında)
Kiraya veren, işlemiş 1 yıllık ve işlemekte olan 6 aylık kira bedelinin güvencesi için, kiralananın döşenmesine veya kullanılmasına yarayan taşınırlar üzerinde hapis hakkına sahiptir.
- Hapis hakkı, alt kiracının getirdiği benzer taşınırlar üzerinde de (asıl kiracıya olan borcunu aşmamak kaydıyla) kullanılabilir.
- Haczedilemeyen mallar üzerinde hapis hakkı kullanılamaz.
- Üçüncü kişilerin, çalıntı/kaybolmuş veya malikinin rızası dışında elinden çıkmış eşyaya ilişkin hakları hapis hakkından önce gelir.
- Kiracı taşınırken, alacağı güvence altına alacak miktardaki eşya, sulh hâkimi veya icra müdürü kararıyla alıkonabilir; gizlice/ zorla götürülmüşse 10 gün içinde kolluk yardımıyla geri getirilebilir.
b) Özenli Kullanma ve Komşulara Saygı
- Konut ve çatılı işyeri kiralarında aykırılık hâlinde kiraya veren, en az 30 gün süre verip, aykırılık giderilmezse fesih bildirebilir.
- Diğer kiralarda ön ihbar şartı aranmaksızın derhâl fesih mümkündür.
- Ağır zarar, aykırılığın sürmesi veya çekilmezlik hâllerinde hemen fesih hakkı doğar.
c) Temizlik ve Bakım Giderleri
Kiralananın olağan temizlik ve bakım giderleri kiracıya aittir.
d) Ayıpları Bildirme
Kiracı, fark ettiği ayıpları gecikmeksizin kiraya verene bildirir.
e) Ayıpların Giderilmesine Katlanma ve Gösterme Yükümlülüğü
Kiracı, kiralananın gösterilmesine, onarım ve yenilik yapılmasına katlanmak zorundadır (hakkın kötüye kullanılmaması ve makul süre koşuluyla).
ALT KİRA, KULLANIM HAKKININ DEVRİ ve KİRA İLİŞKİSİNİN DEVRİ
Özet: Adi kira sözleşmesinde, alt kira ve kullanım hakkının devri kural olarak serbesttir; ancak konut ve çatılı işyeri kiralarında yazılı rıza zorunludur. Kira ilişkisinin devri ise kiraya verenin yazılı rızasına bağlıdır; işyeri kiralarında devreden kiracının sınırlı müteselsil sorumluluğu söz konusu olabilir.
Alt Kira ve Kullanım Hakkının Devri
- Adi kira: Kiracı, kiraya verene zarar vermeyecek şekilde kiralananı tamamen/kısmen alt kiraya verebilir veya kullanım hakkını devredebilir.
- Konut ve çatılı işyeri: Kural olarak yasak; kiraya verenin yazılı rızası ile mümkündür.
- Alt kiracı, kiralananı farklı biçimde kullanırsa sorumluluk kiracıya aittir; kiraya veren, kiracıya karşı sahip olduğu hakları alt kiracıya/devir alana karşı da kullanabilir.
- Kiracı, kiraya verenin yazılı rızası olmadıkça kira ilişkisini devredemez; işyeri kiralarında kiraya veren haklı sebep olmadıkça rızadan kaçınamaz.
Kira İlişkisinin Devri (İşyeri Kiralarında Sorumluluk)
- Rıza ile devralan kişi kiracının yerine geçer; devreden kiracı, kiraya verene karşı borçlarından kurtulur.
- İşyeri kiralarında devreden kiracı, sözleşme sonuna kadar ve en çok iki yıl süreyle devralanla birlikte müteselsilen sorumlu olabilir.
Örnek Olay: Restoran işletmesi devrinde yeni kiracı, kiraya verenin yazılı rızası ile sözleşmeye taraf olur. Devreden kiracı, sözleşmenin bitimine kadar en fazla iki yıl süreyle doğacak kira borçlarından müteselsilen sorumlu tutulabilir.
KİRA SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ ve GERİ VERME
Özet: Kira, belirli sürenin dolmasıyla, fesih bildirim sürelerine uyularak, olağanüstü sebeplerle, kiracının iflası veya ölümü ile sona erebilir. Sona erme üzerine kiracı, kiralananı teslim aldığı duruma uygun biçimde geri verir; olağan eskime ve bozulmalardan sorumlu değildir.
Olağan Sona Erme
- Belirli süre: Süre sonunda kendiliğinden biter.
- Belirsiz süre: Yasal fesih dönemleri ve bildirim sürelerine uyulmalıdır.
Olağanüstü Fesih
Taraflardan her biri, kira ilişkisinin çekilmez hâle geldiği önemli sebepler varsa, yasal bildirim süresine uyarak her zaman feshedebilir. Hâkim, somut olayın koşullarına göre parasal sonuçları belirler.
Kiracının İflası
Teslimden sonra kiracının iflası hâlinde, kiraya veren işleyecek kiralar için güvence isteyebilir; uygun sürede güvence verilmezse derhâl fesih mümkündür.
Kiracının Ölümü
Kiracının ölümü hâlinde mirasçılar, yasal fesih bildirim süresine uyarak en yakın fesih dönemi sonu için sözleşmeyi feshedebilir.
Kiralananın Geri Verilmesi
Kiracı, kiralananı teslim aldığı durumda iade eder; sözleşmeye uygun kullanımdan doğan olağan yıpranmalardan sorumlu değildir.
KONUT ve ÇATILI İŞYERİ KİRALARI (Özel Hükümler)
Özet: Konut ve çatılı işyeri kiralarında kiracıyı koruyan emredici hükümler söz konusudur: güvence (depozito) sınırı, kira bedelinin TÜFE ile sınırlandırılması, yabancı para kirasında 5 yıl kuralı, kiracı aleyhine değişiklik yasağı ve sınırlı fesih sebepleri gibi hükümlerle sektör dengelenir.
Güvence (Depozito)
- Güvence en fazla üç aylık kira bedeli olabilir.
- Para/kıymetli evrak güvencesi, kiraya verenin izni olmadan çekilemeyecek şekilde bankada tutulur (para vadeli tasarruf hesabında, kıymetli evrak depoda).
- Banka, güvenceyi yalnızca iki tarafın rızası, kesinleşmiş icra veya mahkeme kararı ile iade eder.
- Sözleşme bitiminden sonra 3 ay içinde kiraya veren dava/ takip bildirmezse, banka kiracının istemiyle güvenceyi iade eder.
Kira Bedelinin Belirlenmesi (TÜFE Sınırı) ve Yabancı Para
- Tarafların yenilenen dönem kira artışına ilişkin anlaşmaları, önceki yıl TÜFE artış oranını geçmemek kaydıyla geçerlidir.
- Kira tespit davası her zaman açılabilir; ancak kararın yeni dönem başından itibaren hüküm doğurması için, dönem başlangıcından en geç 30 gün önce dava açılması veya kiracıya yazılı artış bildirimi gerekir.
- Sözleşmede yabancı para kararlaştırılmışsa, 5 yıl geçmedikçe kira bedeli değiştirilemez; 5 yıldan sonra, yabancı paranın değer değişimi de dikkate alınır.
Kiracı Aleyhine Değişiklik Yasağı
- Kira bedelinin belirlenmesi dışında, kiracı aleyhine ek ödeme yükümlülükleri getirilemez.
- Ceza koşulu, muacceliyet gibi kiracıyı aleyhe ağırlaştıran anlaşmalar geçersizdir.
KONUT ve ÇATILI İŞYERİ KİRALARINDA SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİ
Özet: Sona erme, fesih bildirimi ile veya dava yoluyla olabilir. Kiracı lehine uzama ve bildirim rejimi vardır; kiraya verenin sebepsiz feshi, 10 yıllık uzama sonrasında ve belirli şartlarda mümkündür. Dava yoluyla tahliye ise ihtiyaç, yeniden inşa/imar, yeni malikin ihtiyacı, tahliye taahhüdü, iki haklı ihtar, başka konut gibi kanuni sebeplere dayanır.
1) Fesih Bildirimi ile Sona Erme
a) Belirli Süreli Sözleşmeler
- Kiracı, sürenin bitiminden en az 15 gün önce bildirim yaparak sözleşmeyi sona erdirebilir.
- Bildirim yapılmazsa sözleşme aynı koşullarla 1 yıl uzar.
- Kiraya veren kural olarak feshedemez; ancak 10 yıllık uzama dolduktan sonra, her uzama yılı bitiminden en az 3 ay önce bildirimle sebep göstermeksizin sona erdirebilir.
b) Belirsiz Süreli Sözleşmeler
- Kiracı her zaman bildirimle feshedebilir.
- Kiraya veren, kiranın başlangıcından 10 yıl geçtikten sonra genel hükümlere göre fesih bildiriminde bulunabilir.
- Bildirimin geçerli olması için yazılı şekil şarttır.
2) Dava Yoluyla Sona Erme
(1) Kiraya Verenden Kaynaklanan Sebepler
a) İhtiyaç Nedeniyle Tahliye
Kiraya verenin kendisi, eşi, altsoyu/üstsoyu veya kanunen bakmakla yükümlü olduğu kişiler için konut/işyeri gereksinimi varsa, belirlenen sürelerde dava açarak tahliye isteyebilir.
- Bu şekilde tahliye edilen taşınmaz haklı sebep olmaksızın 3 yıl süreyle başkasına kiralanamaz; aykırılık hâlinde eski kiracıya en az bir yıllık kira tutarında tazminat ödenir.
b) Yeniden İnşa ve İmar
Esaslı onarım, genişletme veya değiştirme nedeniyle kullanım imkânsız ise, belirli/belirsiz süreli sözleşmelere göre öngörülen dava açma süreleri içinde tahliye istenebilir.
- Boşaltılan taşınmaz eski hâliyle 3 yıl başkasına kiralanamaz.
- Eski kiracının, yeni durumu ve kira bedeliyle öncelikli kiralama hakkı vardır; kiraya verenin yazılı bildirimini izleyen 1 ay içinde kullanılmalıdır.
c) Yeni Malikin İhtiyacı
Taşınmazı edinen yeni malik, edinmeden itibaren 1 ay içinde yazılı bildirim yaparak, 6 ay sonra açacağı dava ile tahliye talep edebilir. Dilerse sözleşme süresi sonunda 1 ay içinde dava yoluna da başvurabilir.
(2) Kiracıdan Kaynaklanan Sebepler
a) Tahliye Taahhüdü
Kiracı, teslimden sonra belirli tarihte boşaltmayı yazılı taahhüt ettiği hâlde boşaltmazsa; kiraya veren, bu tarihten itibaren 1 ay içinde icra veya dava yoluyla tahliye isteyebilir.
b) İki Haklı İhtar (Ödememe Nedeniyle)
- Bir yıldan kısa süreli sözleşmelerde kira süresi içinde, bir yıl ve daha uzun süreli sözleşmelerde bir kira yılı veya onu aşan süre içinde kira bedelini ödememe nedeniyle kiracıya iki haklı ihtar yapılmışsa; kiraya veren, süre sonundan itibaren 1 ay içinde dava ile tahliye talep edebilir.
c) Kiracının/Eşinin Aynı İlçe/Beldede Oturmaya Elverişli Konutu
Kiracı veya birlikte yaşadığı eşinin aynı ilçe/belde sınırları içinde oturmaya elverişli konutu varken kiraya veren bunu bilmiyorsa; sözleşme bitiminden itibaren 1 ay içinde dava ile sona erdirme talep edebilir.
Örnek Olay: Kiracının eşi, kira sözleşmesi kurulurken aynı ilçede adına kayıtlı bir daireye sahiptir; kiraya veren bu durumu bilmemektedir. Sözleşme süresi bittiğinde kiraya veren, 1 ay içinde tahliye davası açabilir.
KULLANIM ÖDÜNCÜ (ARİYET) SÖZLEŞMESİ
Özet: Kullanım ödüncü (ariyet), bir şeyin karşılıksız kullanımının ödünç alana bırakılması ve kullanma sonunda aynı şeyin iadesi borcunu doğuran sözleşmedir. Taşınır/taşınmaz üzerinde kurulabilir; rızaî niteliktedir ve kural olarak şekle tabi değildir. Kullanma sonunda aynı şeyin iadesi hedeflendiğinden, konu olan şeyin tüketilmeyen nitelikte olması esastır; ancak tüketilebilen misli şeylerin tüketilmeksizin ve olduğu gibi iadesine ilişkin anlaşmalar da ariyet sayılır.
Ariyetin Kuruluşu ve Konusu
- Tarafların anlaşması yeterlidir; ayrıca fiilî teslim şart değildir.
- Konu, taşınır veya taşınmaz olabilir; sözleşme, kanunen geçerlilik şekline bağlı değildir.
- Kural olarak tüketilmeyen nitelikteki şeyler ariyet konusudur; ancak misli şeylerde tüketmeksizin iade taahhüdü varsa ariyet kurulabilir.
Ödünç Verenin Borcu
- Esas borç, ariyet konusunu kullandırma amacıyla ödünç alana vermektir.
- Kusurlu ifa hâlinde, genel borca aykırılık hükümleri uyarınca tazmin sorumluluğu doğar.
Ödünç Alanın Borçları
1) Uygun Kullanma
Ariyet konusu şey, sözleşme amacına ve özen yükümlülüğüne uygun kullanılmalıdır.
2) Başkasına Kullandırmama
- Kullanım hakkı, kural olarak devredilemez; üçüncü kişilere kullandırılamaz.
- Sözleşmede aksi kararlaştırılmışsa veya ödünç veren izin verirse istisna oluşur.
- Aykırılık hâlinde ödünç alan, beklenmedik hâllerden doğan zararlardan dahi sorumlu olur; ancak bu borca uysa bile zararın kaçınılmaz olduğunu ispat ederse sorumluluktan kurtulabilir.
3) Bakım ve Koruma Giderleri
- Olağan bakım/koruma giderleri ödünç alana aittir.
- Ödünç verenin yararına katlanılan olağanüstü giderler için ödünç alan talepte bulunabilir.
4) Geri Verme Borcu
- Sözleşme veya işin niteliği gereği kullanmanın bitmesiyle aynı şey iade edilir.
- Süre kararlaştırılmamışsa, kullanmanın tamamlanması veya yeterli sürenin geçmesi ile sözleşme sona erer.
Ariyet Verenin Sözleşmeyi Bozması
Aşağıdaki hâllerde ariyet veren sözleşmeyi bozup geri isteyebilir:
- Şeyin amacına aykırı kullanılması,
- Ariyet konusu şeyin ödünç alanın kusuruyla bozulması,
- Şeyin başkasına kullandırılması,
- Öngörülemeyen nedenle ariyet verenin ivedi gereksinimi.
Ölümün Etkisi
- Ariyet alanın ölümüyle sözleşme kendiliğinden sona erer; taraflar aksini kararlaştırabilir. Bu durumda ariyet verenin mirasçıları, kararlaştırılan süre veya kullanımın tamamlanmasına kadar kullandırmaya devam eder.
- Ariyet verenin ölümü sözleşmeyi sona erdirmez.
Örnek Olay: Fotoğraf makinesini karşılıksız ödünç alan kişi, cihazı profesyonel kiralama amacıyla üçüncü kişilere kullandırırsa sözleşmeye aykırılık oluşur; ariyet veren, sözleşmeyi derhâl bozup iade isteyebilir ve doğan zararı talep edebilir.
TÜKETİM ÖDÜNCÜ (KARZ) SÖZLEŞMESİ
Özet: Tüketim ödüncü (karz), bir miktar para veya tüketilebilen/misli bir şeyin ödünç alana mülkiyetinin devri karşılığında, aynı nitelik ve miktarda iade borcu doğuran sözleşmedir. Amaç, ödünç konusunun kullandırılmasıdır; çoğunlukla kullanma tüketme yoluyla gerçekleşir.
Konu, Faiz ve Ödeme Rejimi
- Konu, para veya misli şey olabilir.
- Faiz, karzın zorunlu unsuru değildir.
- Ticarî olmayan karzda faiz, taraflarca kararlaştırılmadıkça istenemez.
- Ticarî karzda faiz, kararlaştırılmamış olsa da istenebilir.
- Faiz oranı belirlenmemişse, ödünç alma yer ve zamanında o tür ödünçlerde geçerli oran uygulanır.
- Aksi kararlaştırılmadıkça faiz yıllık ödenir.
- Faize faiz yürütülmesi (bileşik faiz) kararlaştırılamaz.
- Tüketim ödüncünde de faiz, anaparayı geçebilir (kanuni sınırlamalara ve niteliklerine göre).
Teslimden Kaçınma Hâlleri
Ödünç veren, iki durumda teslimden kaçınabilir:
- Ödünç alan, sözleşmeden sonra ödeme güçsüzlüğüne düşerse,
- Ödünç alan sözleşmeden önce ödeme güçsüzlüğüne düşmüş ve ödünç veren bu durumu sonradan öğrenmişse.
Muacceliyet, İade Süresi ve Zamanaşımı
- Muacceliyet tarihi kararlaştırılmamışsa, ödünç alan ilk istemden itibaren 6 hafta dolmadan iade ile yükümlü değildir.
- Ödünç alanın teslim talebi ile ödünç verenin geri alma talebi, karşı tarafın temerrüdünden itibaren 6 ay içerisinde kullanılmazsa zamanaşımına uğrar.
Örnek Olay: Ticarî ilişki içinde 6 ay vadeli döviz karzında faiz oranı belirlenmemişse, vade tarihinde yerel piyasada emsal kabul edilen oran uygulanır; taraflar aksini kararlaştırmadıkça yıllık tahakkuk esastır ve bileşik faiz yasağı sürer.
BORÇLAR HUKUKU ÖZEL HÜKÜMLER GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM: DEVİR BORCU DOĞURAN SÖZLEŞMELER
İKİNCİ BÖLÜM: KULLANDIRMA AMACINI GÜDEN SÖZLEŞMELER
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: İŞ GÖRME BORCU DOĞURAN SÖZLEŞMELER
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: SAKLAMA BORCU DOĞURAN SÖZLEŞMELER
BEŞİNCİ BÖLÜM: TEMİNAT BORCU DOĞURAN SÖZLEŞMELER
Avukat Gökhan Yağmur Kimdir?
Av. Gökhan Yağmur, İstanbul merkezli olarak faaliyet gösteren, ceza hukuku, aile hukuku, ticaret hukuku ve fikri mülkiyet hukuku alanlarında uzmanlaşmış bir avukattır. Uzun yıllara dayanan mesleki deneyimiyle birlikte yalnızca dava ve uyuşmazlıkların çözümünde değil, aynı zamanda önleyici hukuk danışmanlığı, sözleşme yönetimi ve şirketlere stratejik hukuki destek sunmaktadır.
Ceza yargılamaları, boşanma ve velayet davaları, ticari uyuşmazlıklar ve marka–patent süreçlerinde müvekkillerine etkin savunma ve çözüm odaklı yaklaşımıyla hizmet vermektedir. Ayrıca TÜRKPATENT, USPTO ve EUIPO nezdinde marka tescili ve fikri mülkiyet koruması konularında hem yerli hem de yabancı müvekkillere danışmanlık sağlamaktadır. – Turkey Brand Law
Kurucusu olduğu Hukuk Plus, HukukBankasi.net ve diğer dijital projeleriyle hukuk öğrencileri, stajyer avukatlar ve meslektaşlara yönelik özgün bir ekosistem geliştirmiştir. Bu sayede hukuk bilgisinin paylaşımı, güncel içtihatların takibi ve mesleki dayanışmanın güçlenmesine katkı sunmaktadır.
Av. Gökhan Yağmur, girişimci vizyonu ile yalnızca klasik avukatlık hizmeti sunmakla kalmayıp; marka yönetimi, e-ticaret hukuku, uluslararası şirket danışmanlığı ve dijital hukuk çözümleri alanlarında da fark yaratan çalışmalara imza atmaktadır.
Daha fazla bilgi için:
📌 www.gokhanyagmur.com
📌 www.gokhanyagmur.com.tr
📞 0542 157 06 34
Yolculuk Süresini Hesaplayın
Yakındaki yerler için seyahat süresini ve yol tariflerini görün
